حجت‌الاسلام و المسلمین علی اکبر بابابی، دانشیار گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در
گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، درباره شخصیت تفسیری امام علی(ع) گفت: یک دسته از مفسران قرآن کریم کسانی هستند که از سوی خداوند متعال برای تفسیر قرآن تعیین شده‌اند و خداوند به‌وسیله پیامبر(ص) آنان را به بندگانش شناسانده است؛ تا اینکه بندگان در استفاده از قرآن کریم از بیانات آنان استفاده کنند. این دسته از مفسران شامل پیامبر(ص) و امام علی(ع) و یازده امام معصوم(ع) می‌باشند.
امام علی(ع)؛ دومین مفسر قرآنوی افزود: امام علی(ع) به‌عنوان دومین مفسر قرآن کریم شناخته شده است و روایاتی در کتب شیعه و اهل تسنن در تأیید این موضوع وجود دارند. نکته دیگر آنکه، حضرت علی(ع) دومین کسی است که از جانب خداوند برای رهبری امت معرفی و تعیین شده است و از جمله کارهایی که از جانب خداوند رسالت دارد آن را انجام دهد تبیین و تفسیر قرآن است.
نویسنده کتاب «تاریخ تفسیر قرآن» در ادامه افزود: روایات مختلفی درباره تفسیر قرآن به‌وسیله امام علی(ع) به دست ما رسیده است. به عنوان نمونه، در حدیثی آمده است که «ایشان رساننده پیام از جانب پیامبر به خلقم و خلیفه خود بر بندگانم قرار دادم تا کتابم را برای آنان تبیین کند». بر اساس این روایت، حضرت علی(ع) برگزیده شده است تا اینکه جانشین خدا بر روی زمین باشد و از جمله کارهایی که انجام می‌دهد آن است که کتاب الهی را تبیین کند. به بیان دیگر، همان‌طور که آیه «وَأَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ: و این قرآن را به سوى تو فرود آوردیم تا براى مردم آنچه را به سوى ایشان نازل شده است توضیح دهى و امید که آنان بیندیشند» (نحل/44)، این مطلب را می‌رساند که یکی از رسالت‌های پیامبر(ص) تبیین قرآن است، این حدیث شریف نیز به ما می‌فهماند که بعد از پیامبر(ص) حضرت علی (ع) عهده‌دار این کار هستند و از جانب خداوند تعیین شده‌اند که قرآن را تبیین کنند.
رجوع به امام علی(ع) برای تفسیر آیات متشابهعضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه نکات بسیاری در حدیث غدیر وجود دارد گفت: در حدیث غدیر پیامبر(ص) می‌فرمایند: «مَعَاشِرَ النَّاسِ! تَدَبَّرُوا الْقُرآنَ وَ افْهَمُوا آیاتَهُ وَ انْظُرُوا اِلَی مُحْکَمَاتِهِ وَ لاَتَتَّبِعُوا مُتَشَابِهِه»؛ ای مردم در قرآن تدبر کنید و آیات آن را بفهمید و به آیات محکم آن نظر کنید و با تأمل آیات را بفهمید و از آیات متشابه قرآن پیروی نکنید.
وی ادامه داد: آیات متشابه آیاتی است که معنای آنها روشن نیست و چند احتمال درباره معنای آنها داده می‌شود و اقوال مختلفی وجود دارد.
بابایی اظهار کرد: در ادامه حدیث آمده است: «فَوَاللّهِ لَنْیُبَیِّنَ لَکُمْ زَوَاجِرَهُ وَلاَیُوَضِّحَ لَکُمْ تَفْسِیَرَهُ اِلاَّ الّذی اَنَا آخُذُ بِیَدِهِ»؛ تفسیر آن آیات متشابه را برای شما توضیح نمی‌دهد مگر آن کسی که من دست او را گرفته‌ام. پس، در غدیر خم آمده است که حضرت علی(ع) آیات متشابه را تفسیر می‌کند و مردم باید در فهم این دسته از آیات به بیانات ایشان مراجعه کنند.
نویسنده کتاب «تاریخ تفسیر قرآن» تصریح کرد: ما در فهم مراتبی از معانی قرآن در بخشی از آیات متشابه قرآن به مفسر نیاز داریم. در عصر پیامبر(ص) خود ایشان بوده‌اند و بعد از ایشان حضرت علی(ع) هستند و اگر مسلمانان بخواهند به معانی واقعی قرآن پی ببرند باید به آن حضرت مراجعه می‌کرده‌اند و ما هم در عصر فعلی باید به روایات امام که باقی مانده است؛ مراجعه کنیم.
دانشیار گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه بخش عمده‌ای از روایات امام علی(ع) به دست ما نرسیده است درباره مصحف امام علی(ع) گفت: در روایات و آثار مشاهده می‌شود که امیر المؤمنین(ع) مصحفی داشته‌اند. این مصحف معروف است و در کتاب‌های شیعه و سنی از آن خبر داده شده است.
بابایی در خصوص تفاوت مصحف امام علی(ع) با این قرآنی که در حال حاضر وجود دارد؛ اظهار کرد: یک تفاوتی که می‌توان گفت که همه علماء آن را پذیرفته‌اند آن است که در آن مصحف بیاناتی که از پیغمبر اکرم(ص) در شرح و تأویل آیات بر آن حضرت وحی می‌شده است و رسول اکرم(ص) آنها را بیان می‌کرده‌اند امام علی(ع) آنها را در آن مصحف می‌نوشتند. به بیان دیگر، مصحف امام علی(ع) قرآنی بوده است که با تفسیر و تأویل همراه بوده است و آیاتی که نازل می‌شده است پیامبر(ص) آنها را املاء می‌کرده‌اند و امام علی(ع) آن را می‌نوشته‌اند و در مرتبه بعد تأویل، تفسیر و خصوصیات آیه بیان می‌شده است و امام(ع) آن را در حاشیه مصحف می‌نوشته‌اند.
این پژوهشگر قرآنی درباره روایات تفسیری امام علی(ع) گفت: روایات این‌طور نیست که به یک موضوع خاصی محدود باشد. همان‌طور که قرآن یک جامعیتی نسبت به موضوع‌های مختلفی دارد بیانات امام علی(ع) هم در موضوعات و زمینه‌های مختلف است.
امام علی(ع)؛ صدرالمفسرینبابایی در خصوص جایگاه امام علی(ع) در میان علمای اهل تسنن تصریح کرد: اهل تسنن در تفسیر آیات از ائمه دیگر یا اصلا روایتی نقل نکرده‌اند یا بسیار اندک نقل کرده‌اند، ولی از امام علی(ع) روایات بیشتری نقل کرده‌اند. خود آنان اقرار دارند که حضرت علی(ع) در صدر مفسران است. زرکشی به‌عنوان یکی از علمای بزرگ علوم قرآنی اهل تسنن در کتاب «البرهان» از امام علی(ع) با تعبیر «صدر المفسرین» یاد می‌کند؛ به این معنا که امام(ع) کسی است که از همه مفسران صحابه برتر است. در نمونه دیگر، اهل تسنن از ابن عباس نقل کرده‌اند که ابن عباس گفت عمده آنچه که من از قرآن می‌دانم آنها را از حضرت علی(ع) یاد گرفته‌ام.
