وجود عناصر تراژیک؛ رمز ماندگاری واقعه عاشورا

 به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نشست «ماهیت تراژیک واقعه عاشورا» از سلسله نشست‌های «گفت‌وگوی سوگواران» روز دوشنبه 12 مهرماه با سخنرانی سعید رضوی فقیه، روزنامه نگار و فعال سیاسی برگزار شد.
سعید رضوی فقیه، روزنامه نگار و فعال سیاسی‌ در رابطه با واقعه عاشورا بیان کرد: واقعه عاشورا به مثابه یک واقعه تاریخی ماهیت تراژیک دارد که برای توضیح این موضوع نیازمند یک مقدمه است که در ادامه به توضیح آن می‌پردازیم.
وی افزود: واقعه عاشورا دارای دو روایت است؛ روایت اول یک گزارش داستانی از عاشورا است که ساخته و پرداخته ذهن داستان سرایان است. بخش مهمی که از داستان عاشورا در این زمان بیان می‌شود ممکن است یک روایت داستانی و تخیلی از واقعه عاشورا باشد که بر زمینه یک واقعه تاریخی پرداخته شده است و استناد این داستان‌ها ممکن است استنادات قوی نباشد.
رضوی فقیه بیان کرد: روایت دوم، روایت تاریخی است که مورخان شیعه و سنی می‌خواهند در اختیار مردم قرار دهند و وقایع رخ داده در آن زمان را بر اساس اسناد تاریخی شرح می‌دهند که متاسفانه مستندات نزدیک به واقعه ما بسیار کم است.
این فعال سیاسی ادامه داد: در هر صورت آن‌چه که از این واقعه تاریخی بیان شده است این است که قهرمان این واقعه فرزند دوم امیرالمؤمنین(ع) است و این واقعه در شمال شرقی عراق مابین امام حسین(ع) و یزید ابن معاویه بوده است و می‌توانیم با تحقیقات بیشتر به جزئیات بیشتری از این واقعه برسیم و به تحلیل و تبیین آن بپردازیم.
وی گفت: این موضوع که واقعه عاشورا را به 2 روایت تقسیم کردیم غیر از قرائت‌ها و خوانش‌های متفاوت از عاشورا است. قرائت‌ به معنا رویکردی نسبت به تحلیل واقعه عاشورا است و یکی از نمونه‌های قرائت‌، قرائت انقلابی واقعه عاشورا است این‌که امام حسین(ع) به منظور سرنگونی حکومت یزید قیام کرده است و نمونه دیگری از قرائت‌، قرائت تقدیرگرایانه از واقعه عاشورا است، یعنی تقدیر بر این بود که امام حسین(ع) به شهادت برسد.
رضوی ‌فقیه ادامه داد: روایت تاریخی که از واقعه عاشورا داریم عمدتا مربوط می‌شود به مورخان اهل سنت و مورخانی که گرایش مذهبی خاصی نداشتند و سعی کرده‌اند یک روایت تاریخی منصفانه از خود ارائه‌ دهند و آنچه که برخی از مورخان ما همانند مرحوم شیخ مفید از خود ارائه داده‌اند یک روایت داستانی است که بیشتر با افسانه‌ها آکنده می‌شوند و غلو‌هایی در زمینه حوادث صورت می‌گیرد که با عقل بشری امکان درک آن وجود ندارد، اما وقتی ما می‌گوییم واقعه عاشورا به مثابه یک واقعه تاریخی ماهیت تراژیک دارد منظور ما چیست.؟   
وی عنوان کرد: تراژدی یکی از انواع هنرهای نمایشی در یونان باستان بوده است و تعریفی که ارسطو به‌عنوان اولین معرف تراژدی از خود ارائه داده است براساس تراژدی‌‌های یونان باستان بود، اما ارسطو چند ویژگی را برای تراژدی در نطر می‌گرفت؛ اولین موضوع این‌که او معتقد بود تراژدی باید در آن عمل باشد و ایفا شود، موضوع دوم، قهرمان داستان باید آموزه‌ای از خوبی‌ها و بدی‌ها باشد و بر اثر نقاط ضعفی که در آن وجود دارد باعث به وجود آمدن یک سری خطاها می‌شود که سرنوشت او را سرنوشت مصیبت‌زده‌ای می‌کند.
رضوی فقیه ادامه داد: برخلاف ارسطو می‌توانیم تعریف عام‌تری از تراژدی ارائه دهیم و آن این‌ است که تراژدی منحصر به هنرهای نمایشی نباشد و می‌تواند هرگونه روایت را در برگیرد و در قهرمان مثبت تراژدی لزومی ندارد که نقاط ضعف او را بیان کنیم و فاجعه‌بار بودن نقطه پایانی تراژدی را ناشی از ضعف قهرمان داستان تلقی کنیم.
وی گفت: بنابراین ما می‌توانیم واقعه عاشورا را خصوصا در روایت تاریخی یک روایت تراژیک تلقی کنیم بدون این‌که فاجعه‌بار بودن نقطه پایانی داستان را بدون ضعف قهرمان‌ داستان بیان کنیم.
این فعال سیاسی ادامه داد: بر این اساس آن تعریفی که می‌توانیم از تراژدی ارائه دهیم این است که تراژدی عبارتست از جدال بین سرنوشت، جبرهای بیرونی با اراده انسان که ناشی از شخصیت انسان است، البته این‌که تراژدی یک تراژدی باشد و یک اثر ادبی سوزناک باشد فقط به این بستگی ندارد که آن حادثه یک حادثه سوزناک باشد، بلکه چینش عناصر داستان به نحوی که هر حادثه علت ضروری برای وقوع حادثه‌ای دیگر باشد به نحوی که امکان تغییر سرنوشت وجود نداشته باشد و خواننده هر لحظه انتظار یک داستان سوزناک را داشته باشد این یک اثر تراژیک است.
رضوی فقیه گفت: حادثه تاریخی عاشورا از نظر من خود یک متن تراژیک است، یعنی اگر تاریخ برهنه عاشورا را نیز روایت کنید شاهد این هستید که خود یک اثر ادبی تراژیک است و راز ماندگاری عاشورا نیز همین است و عناصر یک اثر تراژیک در واقعه عاشورا به صورتی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند که اجازه فراموش شدن این واقعه را نخواهد داد و هرکسی که این داستان را مطالعه کند دچار رقت قلب خواهد شد.
وی در پایان گفت: حادثه عاشورا در واقعیت تاریخی خود همچنان زنده است و تأثیرگذار است و  ما را مخاطب خود قرار داده است، این‌که ما امروز بعد از گذشت 14 قرن درباره واقعه عاشورا به سخنرانی می‌پردازیم نشان دهنده این است که این واقعه حتی با توجه به تاریخی بودن خود نیز بسیار تاثیرگذار است.