حوزه و دانشگاه، همزیستی متفکرانه و کارکردگرایی معرفتی

پگاه حوزه، ش 96 - 97

دانشگاه جدید، پدیده ای است که از دل مدرنیته برآمده و بر سازوکار تعلیم و تربیت مدرن غربی مبتنی است . گزاره بنیادی مدرنیته آن است که انسان، خود، سرنوشت خویش را رقم می زند (اومانیسم) . اومانیسم با اصالت دادن به انسان، سه گزاره معرفتی را در پیش می نهد: عقل گرایی; اثبات گرایی; حس گرایی . این سه، در مجموع Science را پدید می آورند; علمی که از بیرون برای انسان حاصل می شود و بنیانش بسیار شکننده است . ایمان به Science در دوران مدرن، ایدئولوژی ای با عنوان Scienticism به وجود آورد . در برابر Science نوع دیگری از علم نیز در غرب وجود داشته که Knowledge خوانده می شده است . این علم بر گزاره های حضوری مبتنی است .

پیش از قرن بیستم، فلاسفه از فرضیه تا دکترین های نظری را ارائه می کردند و دانشمندانی با تاسی به آنها، دکترین های عملی را استنتاج می نمودند . اما در قرن بیستم، ساینتیسم، فهم بشر غربی را چنان دچار ابتذال کرد که دیگر دانش (Science) بود که سرنوشت فلسفی غرب را رقم می زد . خاستگاه رشته های تحصیلی دانشگاهی، علم حصولی، و نتیجه آنها تکنیک است که میوه دکترین هاست و لذا به باور تبدیل نمی شود . گم شده امروز دانشگاه های ما حکمت نیست . دانشجو به آینده شغلی خود می اندیشد و معرفت و حکمت را جست وجو نمی کند . تلاش او در جهت یافتن تکنیک مبتنی بر دکترین هاست، بدون نیاز به باورمندی به آن . برای حل این مشکل، می باید افق های جدیدی را گشود: علم گرایی محض باید تابعی از معرفت باشد .

گزاره در Science همان چیزی است که می توانیم یاد بگیریم، ولی به آن اعتقاد و باور نداشته باشیم; اما در حکمت و معرفت، اگر شما یک مورد هم یاد گرفتید، ملکه رفتار شما می شود و کفایت هم می کند . اگر فرآیند، فرآیند حکیم پروری باشد، در آن تزکیه بر هر چیز دیگر مقدم است . روش دانشگاه های ما تقلید کورکورانه از همان Science است . کورکورانه از آن جهت که حتی ذاتیات Science نیز در این تقلید به درستی فهم نشده است . اکثر کسانی که درجه دکتری دارند، فاقد دکترین می باشند . یک دکتر باید قادر باشد در رشته تخصصی خود، دکترین ارائه کند; درحالی که چنین نیست .