سن شیوع اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی چیست و در چه سنی دیده می شود؟

اختلال دوقطبی (که در گذشته به آن اختلال مانیک - دپرسیو گفته می شد) یکی از اختلالات روان پزشکی است که در اثر آن در خلق، سطح انرژی، رفتار و نحوه ی تفکر فرد بیش از حد معمول تغییراتی رخ می دهد، به نحوی که عملکرد او را حداقل در یکی از حوزه های ارتباطی، اجتماعی، شغلی یا تحصیلی مختل می کند.
طبق طبقه بندی رایج اختلالات روان پزشکی، اختلال دوقطبی ممکن است با دوره های مجزا یا توأم شیدایی یا افسردگی بروز کند. هر دوره با علایم عمده ی زیر تعریف می شود:

علایم و نشانه های شیدایی (مانیا)

زمانی گفته می شود فردی مبتلا به دوره ی شیدایی است که حداقل به مدت یک هفته دارای خلقی بیش از حد معمول شاد یا تحریک پذیر باشد و در همان زمان حداقل سه علامت از نشانه های زیر را نیز داشته باشد:

- پرحرفی بیش از حد معمول
- پراکندگی افکار یا احساس وجود افکار سبقت جویانه. (افکار سبقت جویانه دو یا چند فکر هستند که هم زمان و به سرعت به ذهن فرد می آیند و برای او سخت است که آن ها را از هم جدا و اولویت بندی کند و ذکر می کند که انگار چند فکر در ذهنش مسابقه می دهند. )
- کاهش نیاز به خواب.
- حواس پرتی.
- افزایش اعتماد به نفس یا افکار خود بزرگ بینانه (خود را برتر از دیگران یا برتر از آن چه واقعاً هست، می پندارد).
- افزایش فعالیت های هدفمند یا تهیّج روانی - حرکتی (پرتحرکی و بی قراری حرکتی بیش از حد معمول).
- درگیری بیش از حد در فعالیت های لذت بخشی که عواقب خطرناکی دارد.

شدت علایم شیدایی باید به حدی باشد که عملکرد فرد را در حوزه های ارتباطی، اجتماعی یا تحصیلی - شغلی مختل کند و علت ایجاد این نشانه ها، بیماری های جسمی یا سوء مصرف مواد نباشد.

علایم و نشانه های افسردگی

زمانی گفته می شود فردی مبتلا به دوره ی افسردگی است که یکی از دو نشانه ی «خلق غمگین یا تحریک پذیر» و «ناتوانی در لذت بردن از فعالیت هایی که قبلاً مورد علاقه ی فرد بوده است» را به مدت حداقل دو هفته همراه با دست کم چهار نشانه از نشانه های زیر داشته باشد:

- احساس خستگی و فقدان انرژی.
- کاهش تمرکز.
- بی خوابی یا پرخوابی.
- کم تحرکی یا (بی قراری حرکتی بیش از حد معمول).
- تغییر در اشتها و وزن.
- احساس بی دلیل گناه یا بی ارزشی.
- اشتغال ذهنی دایم با مرگ یا فکر خودکشی.

نشانه ها باید به روشنی موجب اختلال عملکرد شده باشد و به دلیل مصرف مواد یا اختلال جسمی به وجود نیامده باشد.
زمانی گفته می شود فرد مبتلا به اختلال دوقطبی است که در طول عمر خود حداقل یک بار دچار علایم شیدایی شده باشد، حتی اگر نشانه های افسردگی وجود نداشته باشد. اما اگر کسی دچار اختلال افسردگی باشد، تنها در صورتی بیماری او دوقطبی محسوب می شود که هم زمان با افسردگی دارای نشانه های شیدایی نیز باشد یا در طول عمر خود حداقل یک بار دچار علایم شیدایی شده باشد.
گاه نشانه های شیدایی و افسردگی به صورت هم زمان در فردی بروز می کند که در آن صورت گفته می شود فرد مبتلا به اختلال دوقطبی از نوع مختلط است.
انواع مختلفی از اختلال دوقطبی وجود دارد که در بزرگسالان بیش از کودکان و نوجوانان قابل افتراق از یک دیگر است. از جمله: اختلال دوقطبی نوع یک و نوع دو، اختلال کج خلقی و سیکلوتایمی.
تا کنون در معیارهای طبقه بندی اختلالات روان پزشکی، تفاوت های علایم اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان در مقایسه با بزرگ سالان مطرح نشده است؛ در حالی که به نظر می رسد معیارهای تشخیص این اختلال در بزرگ سالان برای تشخیص آن در سنین پایین تر به خصوص گروه سنی قبل از بلو غ کفایت نمی کند و علایم در این گروه سنی از بزرگ سالان مشکل تر تشخیص داده می شود.
این اختلال طبی ممکن است در هر سنی از اوایل کودکی تا سنین پیری مشاهده شود، اما شایع ترین سن شروع آن بین 15 تا 19 سالگی است. به دلیل مشکل بودن تشخیص در این گروه سنی، آمار دقیقی از میزان شیوع آن در کودکان در دست نیست، اما گفته می شود که 1 تا 6 درصد از کودکان و نوجوانان به آن مبتلا می شوند. هر چه ابعاد بیماری بیش تر شناخته می شود، شیوع آن در کودکان نیز بیش تر گزارش می شود.
دیده شده است که گروه قابل توجهی از کسانی که در کودکی، اختلال بیش فعالی - کم توجهی شدید داشته اند، در واقع به اختلال دوقطبی یا لااقل هم زمان به هر دو اختلال مبتلا بوده اند. از طرفی بسیاری از کودکان و نوجوانانی که دچار اختلال افسردگی و عود آن شده اند، در آینده مبتلا به اختلال دوقطبی تشخیص داده خواهند شد.
منبع مقاله:
خادمی، مژگان، (1389) اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان، تهران: نشر قطره، چاپ اول.