بدبینی به سه صورت « نگرش منفی »، « بدبینی بیمارگونه » یا « پارانویا » و « بدبینی مرضی » دیده می شود.
نگرش منفی که بر اثر بی اعتمادی به وجود می آید، فرد را نسبت به یک موضوع منفی باف می کند. یعنی تجربیات منفی، فرد را وادار می کند که از روی بی اعتمادی به موضوعات اطراف خود نگاه کند. این نوع نگرش، اکتسابی است و بر اثر تجارب زندگی ایجاد می شود.
پارانویا در واقع به معنی بدبینی بیمارگونه و از علائم بیماری های دیگر است. واژه ی پارانویا در بعضی از کتاب های علمی به معنای بیماری « بدبینی مرضی » استفاده شده است. اما پارانویا در واقع علامتی است از یک سری بیماری های دیگر مانند: افسردگی، بدبینیِ مرضی، اسکیزوفرنی، اختلال خلقی دو قطبی و ...
پارانویا یا بدبینی بیمارگونه نوعی نگاه خلاف واقع به دنیا است که نه به دلیل تجربیات فرد در زندگی که به دلیل اختلال در عملکرد مغز او ایجاد می شود. اگر فردی اتفاقات و وقایع پیرامون خود را بر خلاف واقعیت و بدتر از آنچه هستند تصور کند، می توان گفت که به بیماری بدبینی دچار شده است.
بیماری بدبینی و پارانویا معادل هم هستند. بدبینی می تواند یکی از علائم بیماری های دیگر مثل اسکیزوفرنی یباشد و در کنار نشانه های د یگر این بیماری ها (مانند توهم، هذیان، قطع ارتباط با واقعیت و ...) دیده شود.
بدبینی مرضی یک بیماری روانی و جزء اختلالات روان پریشی است.
هسته ی اصلی بدبینی مرضی را « بدبینی بیمارگونه » تشکیل می دهد،
مهم ترین علامت بدبینی مرضی این است که فرد نسبت به یک موضوع خاص بدبین می شود، مثلاً تصور می کندکه همسرش به او خیانت می کند در حالی که در بقیه ی جنبه ها مشکل خاصی ندارد؛ یا این که فکر می کند در محیط کار کسی با او دشمن است اما در خانه و خانواده مشکلی ندارد. افرادی که دچار بدبینی مرضی هستند، ممکن است به طور ثانویه دچار افسردگی نیز بشوند. این در حالی است که خود بیماری افسردگی نیز می تواند با علائم بدبینی همراه باشد.
این سه نوع بدبینی بسیار به هم شبیه هستند وتشخیص دقیق آن ها کار روان پزشک و روان شناس حرفه ای و با تجربه است.
بدبینی به صورت بیماری معمولاً در کودکان دیده نمی شود ولی در سنین نوجوانی، بزرگسالی و کهنسالی امکان بروز آن هست. اگر این بیماری در سنین خیلی بالا ایجاد شود حتماً باید به دنبال دلایل جسمی و طبی باشیم.
منبع مقاله :
صمیمی اردستانی، مهدی؛ (1387) بدبینی، تهران: نشر قطره، چاپ اول.