مواد و مصالح: یکی از راه های ایجاد فضاهای مطبوع برای جسم و روح در زندگی، به کار بردن عناصر طبیعی و اجناس آشنا برای ذهن است از پرکاربردترین این عناصر در محیط اطراف ما چوب است که در عصر ما به کار گرفته می شود. چوب ها خاصیت های فیزیکی سودمندی دارند. فواید و کاربرد چوب فراتر از سازه است و کوچک ترین عنصرهای دکوراسیون و وسیله های یک خانه را می توانیم با آن بسازیم. با ما همراه باشید تا اطلاعات مفیدی در مورد چوب در معماری به دست آورید:
چوب در صنعت ساختمان
انسانهای اولیه با خانه و کاشانه آشنا نبودند و تنها محل یا شی ای را به عنوان سر پناه فراهم می کردند تا از باد و باران در امان باشند. پس از سالها انسان شروع به طراحی خانه و مسکن به عنوان محلی برای سکونت کرد. در مفاهیم معماری از قرنها پیش ساحت مقدس«خانه» به عنوان محلی برای آرامش و توجهات معنوی تعریف می شد، اما امروزه این مفهوم کمی نادیده گرفته شده و خانه صرفا محلی برای آسایش شده، آسایشی که آرامش در بر ندارد.
یکی از راه های ایجاد فضاهای مطبوع جسمانی و روحانی در محیط زندگی، کاربرد عناصر طبیعی و فرم های آشنا و جذاب برای ذهن است. با توجه به اینکه جمعیت انسانی روز به روز در حال رشد و پیشرفت است، امروزه ساختمانها جزئی از طبیعت و محیط زیست پیرامون ما شده است که باید برای گسترش این محیط سعی بر آن شود که کمترین ناسازگاری و مغایرت را با محیط طبیعی داشته باشد. استفاده از چوب به عنوان مصالح پایدار تلاشی است برای تامین کیفیت یکپارچه، از نظر اقتصادی، اجتماعی و محیطی است. چوب به عنوان متریالی تجدیدپذیر و مصالح پایدار از پرکاربردترین عناصر در محیط اطراف ما است که در عصر صنعتی بیشتر مدلهای صنعتی و مصنوعی آن مورد استفاده قرار می گیرند.
داریوش در فرمان بناسازی شهر شوش از تخته و چوب استفاده کرده و در قصه آپادانا در دوره هخامنشیان چوب را برای استفاده کاربردی و تزئینی استفاده می کردند. در دوران مادها، قسمتی از یک نقش برجسته، درباره ماد در حال حمل یک صندلی چوبی مشاهده می شود که مربوط به سده پنجم پیش از میلاد است.
درگذشته، از مصالح بوم آور برای ساخت بنا استفاده می شد. معماری گذشتگان ما بیشتر بر پایه اصول شرایط محیطی حاکم بر منطقه زیستشان بود. آیا تاکنون تجربه زندگی در خانه ای با مصالح بومی منطقه را داشته اید؟ آیا تاکنون با نمونه ای از یک خانه چوبی مواجه شده اید؟ در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با اثر مثبت استفاده از چوب در معماری بنا به ویژه معماری خانه مسکونی آشنا کنیم.
نکته قابل توجه این است که برای استفاده مهمتر از چوب ها باید مواردی مثل جهت الیاف چوب، مقدار رطوبت، نوع چوب، محل رویش، پهنی دایره سالانه، درجه حرارت، تعداد گره های روی چوب، شرایط نمونه گیری، شرایط لحظه ای آزمایش و دستورالعمل آزمایشی را در نظر بگیریم. از جمله مهم ترین کاربردهای چوب می توانیم به این موارد اشاره کنیم:
- استفاده از چوب در ساخت مصنوعات چوبی
- استفاده از چوب برای اعضای باربر
- استفاده از چوب برای کارهای کمکی در ساخت و ساز، مثل قالب سازی، چوب بست و . . .
- استفاده از چوب برای نماسازی و تزیین
تاریخچه چوب در معماری ساختمان
طبق مطالعات مردمان بومی شمال ایران، که قرنها قبل از مهاجرت آریائیها در ایران زندگی می کردند در حدود 4200 سال قبل از میلاد مسیح، چوب را در کلبه سازی خود به کار می بردند. در زمان هخامنشیان شواهد نشان می دهد که در آن زمان جنگل و چوب برای هنرمندان کاملا ارزش داشته؛ به همین دلیل، درختکاری فقط از نظر تولید چوب اهمیت دارد. کوروش مشخصا به کشت درخت بها می داد. کاربرد چوب در معماری تخت جمشید و شوش کاملا مشاهده می شود. استفاده از چوب در امور ساختمانی و معماری در دروره هخامنشیان به طور فوق العاده ای ترقی کرد. در دوره ساسانیان از چوب برای قاب سازی طاق و گنبدها استفاده می کردند.
از قدیمی ترین آثار چوبی بعد از اسلام، دو ستون چوبی و قطعه ای خاتم کاری است که در ناحیه ترکستان غربی کشف شده و متعلق به قرن سوم ﻫ. ق یا نهم میلادی است. در دوران قبل از اسلام قطعات بزرگ چوبی به عنوان بخشی در ساختمان به کار می رفته است. به طور کلی مهم ترین وسایلی که در اوایل اسلام با چوب ساخته می شد عبارتند از: درب، پنجره، ابزارآلات صنعتی و کشاورزی و جنگی.
چوب سخت و چوب نرم
چوب انواع مختلفی دارد به زبان عامی می توان گفت: چوب سخت و چوب نرم که نوع آنها بسته به خود درخت عنوان بندی می شود مثل چوب های راش، توسکا، چنار، نارون،کاج، صنوبر و... که چوب هایی مثل افرا، ملچ، آزاد، گردو، راش و ... برای مبل سازی و تزیینات به کار می رود.
این روزها مواد و اشیایی که با استفاده از متریال مصنوعی ساخته و پرداخته شده اند، اغلب به عنوان رایج ترین و شیک ترین لوازم و ضروریات دکوراسیون منزل در آپارتمان های مسکونی مورد استفاده قرار می گیرند. این مواد و وسایل با مواد مصنوعی و بعضا شیمیایی تهیه شده اند و رواج کاربرد آنها به اندازه ای است که اغلب ما فراموش کرده ایم یکی از راه های رسیدن به آرامش در فضای داخلی منزل و کمک به تندرستی در کنار پیشگیری از بروز امراض مختلف، کاربرد عناصر طبیعی در طراحی منزل است.
بازگشت به قرن ها پیش یعنی زمانی که انسان تنها با هدف برپایی سرپناه اقدام به ساخت مسکن می کرد، نشان می دهد در آن زمان 100 درصد مصالح و موادی که انسان برای ساخت منزل مورد استفاده قرار می داد، از عناصر طبیعی تشکیل می شد. در این میان چوب نقش قابل توجهی در احداث سرپناه انسانی داشت. چوب علاوه بر کاربرد در ساختن مسکن های اولیه، همچنین مهم ترین ماده برای ساخت وسایل داخلی منزل هم محسوب می شد.
می توان گفت چوب یکی از مهم ترین و اصلی ترین عناصر طبیعی موجود در صنعت ساختمان سازی بوده که لزوم توجه به آن نیاز به شناخت و آگاهی در زمینه کارایی ها و عوامل موثر بر آن دارد، از این رو در ادامه به خصوصیات و کارایی ها و عوامل موثر بر چوب شرح داده خواهد شد.
کاربرد مواد و مصالحی مانند فلزات، پلاستیک ها، مواد پشمی و نخی و ... نه تنها سبب فراموشی و کنار گذاشتن مواد و ابزار آلات در ساختمان سازی و هم چنین مبلمان داخلی چوبی نشده است، بلکه خصوصیات و موارد بسیار دیگر که در ادامه به توضیحی مختصر از این موارد خواهد شد سبب استفاده بیشتر از این ماده آلی طبیعی شده است و باید با اطمینان گفت که امروزه هم چوب در کنار سایر مواد و متریال مصنوعی، هنوز نقش قابل توجهی در دکوراسیون منزل ایفا می کند که بیشتر جنبه های خلق زیبایی آن مورد توجه است.
انسان اولیه طرز شکل دادن به چوب را برای تهیه ابزار گوناگون فرا گرفت. ابزار و وسایل چوبی ادوار ما قبل تاریخ، نمایانگر اهمیت چندان ماده ای است که قبل از فلز و همزمان با مصرف سنگ به اختیار آدمی در آمده و از آن در راه های مختلفی چون ابزار و وسایل زندگی، سلاح و در استفاده کرده است، اما همان طور که گفته شد، استفاده از عناصر طبیعی نظیر چوب علاوه بر کاربردی که می تواند با آفرینش زیبایی در منزل داشته باشد، به دلیل آنکه جزو عناصر طبیعی محسوب می شود، می تواند در خلق فضایی مطبوع، بر سلامت جسم و روح انسان موثر باشد، اما چوب هم مانند سایر اشیا و موادی که در دکوراسیون منزل مورد استفاده قرار می گیرد، ویژگی هایی دارد. محیط پوشیده از چوب، صداهای منتشر شده را به صورت ملایم جذب کرده و سپس منعکس می کند. این کار از پیچیدن صدا جلوگیری و همچنین اختلاف طول موج ها را در آن محل تعدیل می کند. چوب خشک و سبک مانند کاج صدای زیادی در هنگام راه رفتن با کفش ایجاد کرده و چوب سنگین و متراکم مانند گردو و بلوط صدایی خفیف و گنگ منتشر می کنند. این صداها را می توان در کاربری های مختلفی به زیبایی به کار گرفت و به عنوان عاملی دینامیک و متغیر در دکوراسیون گنجاند.
با توجه به اینکه در گذشته های بسیار دور کاربرد چوب در قسمت های مختلف ساختمان وجود داشته، اما از دوره های باستانی ایران اندکی باقی مانده است. یکی از مهم ترین اسناد به دست آمده در این زمینه لوح کشف شده در شوش است. در این لوح نردبان چوبی ،ساختمانهای چوبی استوانه ای و حتی خرپای چوبی نیز به چشم می خورد. در دوره اشکانی و ساسانی نحوه کاربرد چوب در ساختمان سازی فرق کرد. با توجه به رواج پوشش های طاقی در این دوران سقف بناها به وسیله طاق ها پوشانده و دیگر احتیاجی به چوب نبود. در این دوران از چوب برای قالب بندی های مقاوم جهت قوس سازی ها، مهار کردن قوس ها و جلوگیری از رانش آنها، هم چنین ساخت در و پنجره استفاده شد. از بناهای شاخص این دوران که به صورت طاقی ساخته شده است می توان به ایوان خسرو (ایوان مدائن)، و کاخ فیروزآباد اشاره کرد.
چوب دارای خواص و ویژگی هایی است که بد نیست قبل از اینکه به کاربرد آن در دکوراسیون منزل و یا محل کار خود بیندیشید، نکاتی درباره آن بدانید. فرانک لویدرایت در مورد چوب می گوید: چوب صمیمانه ترین و انسانی ترین مصالح است. انسان، عاشق پیوند با آن است، دوست دارد آن را لمس کند و با دیدن آن حس خوبی به انسان می دهد. استفاده از چوب به عنوان مصالح پایدار تلاشی برای تامین کیفیت یکپارچه، از نظر اقتصادی، اجتماعی و محیطی است. استفاده معقول از منابع طبیعی و مدیریت مناسب ساختمان سازی به حفظ منابع طبیعی محدود و کاهش مصرف انرژی کمک نموده و باعث بهبود کیفیت ساختمان و توجه به طبیعت از نظر زیست محیطی می شود. استفاده از مصالح باید طوری انتخاب شود که استفاده از منابع جدید به حداقل برسد و بتوان در پایان عمر مفید ساختمان، از آن به عنوان منبعی قابل بازیافت استفاده نمود.
تعریف چوب
تعریف چوب بسته به اینکه این ماده را در چه قسمت بخواهیم مورد استفاده قرار دهیم، فرق می کند و به طور کلی می توان سه تعریف برای آن به کار برد:
- تعریف گیاه شناسی: عبارت است از مجموعه ای از بافت های ثانویه لینین شده گیاهان آونده که در بین مغز و لایه زاینده (کامبیوم) ساقه، ریشه و شاخه ها قرار می گیرد.
- تعریف تجاری: به قسمت های داخلی ساقه، ریشه و شاخه درختان و درختچه ها که قابل تبدیل برای استفاده در مصارف گوناگون بوده و می توان با کار کردن بر روی آن به ارزش و مرغوبیت آن افزود.
- تعریف صنعتی: چوب ماده ای جامد و متخلخل فیبری شکل و دارای ساختمان سازمان یافته ای بوده و از هر طرف ناهمسانسان و ناهمگن است.
تعریف دکوراسیون داخلی
بر اساس لغت نامه آکسفورد، دکوراسیون داخلی عبارت است از "«هماهنگ سازی طراحی شده برای به جلوه در آوردن رنگ ها ، اثاثیه و سایر اشیإ در یک اتق یا ساختمان به صورت هنرمندانه». از جمله مهم ترین کاربردهای چوب می توانیم به این موارد اشاره کنیم:
- استفاده از چوب در ساخت مصنوعات چوبی
- استفاده از چوب برای اعضای باربر
- استفاده از چوب برای کارهای کمکی در ساخت و ساز، مثل قالب سازی، چوب بست و...
- استفاده از چوب برای نماسازی و تزئین
نکته قابل توجه این است که برای استفاده مهم تر از چوب ها باید مواردی مثل جهت الیاف چوب، مقدار رطوبت، نوع چوب، محل رویش، پهنی دایره سالانه، درجه حرارت، تعداد گره های روی چوب، شرایط نمونه گیری، شرایط لحظه ای آزمایش و دستورالعمل آزمایشی را در نظر بگیریم.
انواع چوب در ساختمان
همانطوری که گفته شد چوب و سنگ دو پدیده طبیعی هستند که به علت قدمت به وجود آمدنشان برای اکثر علوم قابل مطالعه است. مهندس ساختمان، چوب را فقط از نظر مصرف آن در صنعت ساختمان مورد مطالعه قرار می دهد. چوب هایی که در ساختمان مصرف دارند به دو دسته تقسیم می شوند: سوزنی برگ و پهن برگ. درختان سوزنی برگ مانند: سرو ـ کاج ـ سرخدار ـ نراد و درختان پهن برگ مانند: بلوط ـ اقاقیا ـ افرا ـ ممرز ـ توسکا ـ راش ـ چنار ـ صنوبر ـ بید و غیره.
نقوش چوب
یکی از عللی که چوب را تا به این حد در صنعت ساختمان سازی مورد مصرف قرار داده، نقش های زیبا و جالب آن است. این نقوش که به وسیله نظم بودن و یا نامنظم بودن الیاف چوب (طرح ونقش طبیعی) بوجود آمده اند، اغلب از نظر تجاری و بازار فروش دارای اهمیت هستند. کلیه نقوش بوجود آمده در چوب را می توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد که عبارتند از نقوش ایجاد شده در اثر رنگ چوب و نقوش ایجاد شده در اثر الیاف چوب.
کاربرد چوب در معماری داخلی
عناصر اصلی که چوب در دکوراسیون باید داشته باشد:
- رنگ و زیبایی آن
- آکوستیک بودن
- ضریب سختی
- ظرفیت حرارتی
- قدرت شکل پذیری
- عایق برای حرارت
مزایای چوب نسبت به سایر مواد دیگر در اصول ساختمانی دارد بسیار زیاد است. مثلا برای سبک دکوراسیون می توانیم دیوار، سقف یا حتی کف را از چوب استفاده کنیم. امروزه بعضی ساختمانها توسط پانلهای چوبی صنعتی ساخته می شوند. این پانلهای چوبی به سادگی نصب می شوند و مقاومت بسیار زیادی در برابر باد و زلزله دارد. همچنین این پانلها در بزرگراهها و پلهای راه آهن کاربرد زیادی دارند.
در دکوراسیون داخلی در ساخت موارد مختلفی از چوب استفاده می شود. از جمله وسایل تزئینی، وسایل نمادین و وسایلی که از آنها در منزل استفاده می کنیم. وسایل تزئینی مثل انواع گلدانهای تزئینی، آویز گردنبند، قاب عکس، جای دستمال کاغذی و ...، وسایل نمادین مثل مجسمه های نمادین تاریخی و یا اساتید و هنرمندان و ....
از روکش چوب نیز می توان برای پوشاندن وسایل مصرفی و یا ساخت وسایل دکوری استفاده کرد. مثلا این روکش ها را در گلسازی استفاده می کنیم یا قسمتی از دیوار اتاقمان را بپوشانیم یا یک لوستر یا آباژور بسازیم.
وسایل مورد استفاده عبارتند از کمد، طبقه، جاکفشی، کابینت، درب، پنجره، سقف، دیوار و غیره که می تونند از هر نوع متریالی باشند. اگر ما بخواهیم به صورت دکوراتیو از این وسایل استفاده کنیم، یکی از گزینه های موجود چوب است. یعنی آنها را با چوب بسازیم مانند کابینتهای آشپزخانه که این روزها بیشتر از MDF ساخته می شود.
رنگ چوب
چوب رنگهای مختلفی دارد اما اغلب طیفی از قهوه ای در آن به چشم می خورد. رنگ قهوه ای در ترکیب با سایر رنگها حالتهای مختلفی را برای کاربر تداعی می کند. چوب های تیره رنگ در کنار رنگ های گرم پرمایه مانند زرشکی ترکیبی وزین و حرفه ای می سازند که در دکوراسیون دفتری اداری یا اتاق کار در منزل کاربرد زیادی دارد. اتاقی که ست میز و صندلی آن از چوب تیره رنگ با روکش زرشکی در کنار پرده هایی با زمینه زرشکی و گلهای قهوه ای و تور کرم چیدمان شده همه را مبهوت جذابیت خود می کند.
چوبهایی با رنگهای میانه مانند قهوه ای، شکلاتی و گردویی نیز در کنار رنگهای سردی همچون آبی فیروزه ای و سبز آبی ترکیباتی شاداب، ملایم، آرامش بخش و مناسب برای محیط های خانوادگی، تفریح و استراحت ایجاد می کنند. رنگهایی که در کنار هم تداعی کننده قایقی چوبی در کنار امواج دریایی کم عمق و آبی هستند. استفاده از این ترکیب ذهنی، انسان را آرام کرده و بدن را به سکون دعوت می کند. نشستن بر روی یک مبل راحتی و تماشای تلویزیون در تعطیلات آخر هفته در ویلایی با کف چوبی به رنگ گردویی، دیواری از چوب نارون کرم مایل به زرد، پرده های راه راه آبی کمرنگ و پررنگ و روکش مبلمان آبی با طرح سبز رنگ، می تواند به خوبی آرامش را به افراد انتقال دهد.
چوبهای روشن زرد مایل به صورتی، کرم و سفید مایل به زرد از پر استفاده ترین چوبها هستند. اگر خلاقیت و جسارت نداشته باشید، شاید این رنگها را بدون معنای خاصی در کنار هم بگذارید، اما اگر کمی جرات به خرج دهید و این رنگها را با رنگهای گرم ملایم همنشین کنید نتایج بهتری می گیرید. یک سرویس ناهارخوری ساده شش نفره بدون منبت کاری از جنس چوب راش، همراه با یک رومیزی کتان اخرایی و قالیچه قرمز، فضایی آرام و در عین حال با نشاط می سازد. می توان چوب راش یا افرا را در کنار چوب گردو یا چنار تیره رنگ قرار داد و ترکیبی کلاسیک ساخت که برای محیطهای پذیرایی و مهمانخانه علاوه بر سنگینی و وقار، راحتی را نیز القا می کند.
آکوستیک: محیط پوشیده از چوب، صداهای منتشر شده را به صورت ملایم جذب کرده و سپس منعکس می کند. این کار از پیچیدن صدا جلوگیری کرده و هم چنین اختلاف طول موج ها را در آن محل تعدیل می کند. چوبهای خشک و سبک مانند کاج صدای زیادی در هنگام راه رفتن با کفش ایجاد کرده و چوب های سنگین و متراکم مانند گردو و بلوط صدایی خفیف و گنگ منتشر می کنند. این صداها را می توان در کاربری های مختلفی به زیبایی به کار گرفت و به عنوان عاملی دینامیک و متغیر در دکوراسیون گنجاند.
سختی: ضریب سختی چوب پایین است و در برابر موادی همچون سرامیک و سنگ، جسمی بسیار نرم محسوب می شود، اما در عین حال به علت خاصیت ارتجاعی و بافت آوند دار، فرسایش آن بسیار کم است. برآیند این دو موضوع باعث می شود چوب مصالحی مناسب برای مبلمان و پوشش های داخلی خانه باشد؛ زیرا علاوه بر مسائل زیبایی شناسی، موجب افزایش ایمنی به خصوص برای کودکان و سالمندان می شود. به راحتی می توان اثر ضربه بر روی دسته صندلی فلزی و چوبی و هم چنین کفپوش سنگی و چوبی را مقایسه کرد.
متریالی انعطاف پذیر: امروزه چوب را به اشکال گوناگون می بینیم. تخته، الوار، تخته چندلایی و روکش، اینها حالت های معمول چوب هستند که ما در اطراف خود می بینیم. مبلمان، دکور، کابینت، مجسمه، گلدان و حتی قاشق و بشقاب را از چوب می سازند. انواع کمد و کابینت از چوب و تخته چندلایی ساخته می شوند که در برابر آب و حشرات بسیار مقاومند. حالت هایی از چوب نیز وجود دارند که کاربرد آنها خاص تر است. این انعطاف بالا باعث می شود بتوان چوب را به اشکال گوناگون و برای هر نوع فضایی مورد استفاده قرار داد. علاوه بر این، برخی چوب را مدتی در رنگ شناور می کنند و رنگ دلخواهشان را به بافت آن می دهند. در این حالت بافت نرم چوب رنگ بیشتری به خود می گیرد و اشکال زیبایی خلق می شود.
ظرفیت حرارتی: این موضوع باعث می شود نوسانات دمایی چوب بسیار کاهش یابد. کف ها و مبلمان چوبی به ندرت در سرمای زمستان سرد می شوند که نتوان لمس شان کرد، اما برعکس، یک کف سرامیکی در خانه ای گرم هم ممکن است سرد باشد و برای راه رفتن روی آن نیاز به جوراب و پاپوش است. ظرفیت حرارتی در چوب به گونه ای است که نوسانات دمایی آن بسیار کمتر از سایر مواد و متریال ها است. کف ها و مبلمان چوبی به ندرت در سرمای زمستان آن قدر سرد می شوند که نتوان لمس شان کرد، اما برعکس، یک کف سرامیکی در خانه ای گرم هم ممکن است سرد باشد و برای راه رفتن روی آن نیاز به جوراب و پاپوش است.
شکنندگی در برابر فرسایش کم: ضریب سختی چوب پایین است و در برابر موادی همچون سرامیک و سنگ، جسمی بسیار نرم محسوب می شود، اما در عین حال به علت خاصیت ارتجاعی و بافت آونددار، فرسایش آن بسیار کم است؛ بنابراین چوب مصالحی مناسب برای مبلمان و پوشش های داخلی خانه است؛ زیرا علاوه بر مسائل زیبایی شناسی، موجب افزایش ایمنی به خصوص برای کودکان و سالمندان می شود. به راحتی می توان اثر ضربه بر روی دسته صندلی فلزی و چوبی و هم چنین کفپوش سنگی و چوبی را مقایسه کرد.
چوب و محصولات چوب در صنعت ساختمان
چوب به دو صورت در صنعت ساختمان سازی مصرف می شود. یکی به طور مستقیم مانند: در ـ پنجره ـ کمد ـ کابینت آشپزخانه و غیره و دوم به طور وابسته در صنایع دیگر ساختمان مورد استفاده قرار می گیرد، مانند: قالب بندی برای ریختن بتن ـ تخته زیر پا برای سیمان کاری یا بنائی و یا نما چینی و یا داربست برای نگه داشتن غالب که معمولا به صورت چوب گرد (تیر چوبی) مورد استفاده قرار می گیرد.
برای انتخاب چوب هایی که به طور وابسته در صنعت ساختمان سازی مورد استفاده واقع می شود معمولا دقت زیادی بعمل نمی آید همین قدر که چوب یا تخته بتواند بارهای وارده را تحمل کند کافی است. تحمل مقاومت چوب برای بارهای وارده به وسیله کارگران خبره که باید چوب را مورد استفاده قرار دهند قابل تشخیص است، ولی برای آن قسمت از چوب که به طور مستقیم مورد استفاده قرار می گیرد دقت های بیشتری به عمل می آید از جمله رنگ چوب، خشک بودن نقش چوب، دوام چوب و غیره. به همین لحاظ صنعت استفاده از چوب در این قسمت پیشرفت بیشتری کرده تا مصالح زیباتر و ارزان تر در اختیار دست اندرکاران صنعت ساختمان قرار گیرد که در زیر به ذکر چند نمونه از آن می پردازیم:
- نئوپان
- تخته سه لا
- روکش
- فیبر
استحکام در چوب به دو عامل بستگی دارد:
- میزان فیبر موجود در واحد ساختمان ها از آن چوب
- ضخامت جداره چوب ها است
در تمام ادوار گذشته معماران و استادکاران نقاط ضعف چوب را به خوبی درک کرده بودند مانند عوامل مخرب رطوبت و موریانه و روش های مناسبی برای رفع آن به کار بردند مانند استفاده از اندودهای قیری، دوغاب آهک با این روش از چوب محافظت می کردند؛ بنابراین اگر در چوبی میزان فیبر بیشتر باشد آن چوب سنگین و سخت تر است که بر این اساس می توان گفت سبک ترین چوب، چوبی است به نام باندا یا بالسا با جرم حجمی 0.019 و سنگین ترین چوب چوبی هست با نام کلیستانتانوس با وزن مخصوص 2.1 که در آب غرق می شود. بر این اساس می توان درختان را به سه قسمت تقسیم کرد:
- درختان سبک؛ مانند: صنوبر، نم دار، بید، تبریزی، کرک.
- درختان متوسط؛ مانند: راش، افرا، گردو.
- درختان سنگین؛ مانند: بلوط، چندل، سخدار و انجیلی.
عوامل موثر در خاصیت ارتجاعی: پارانشیمرها مهم ترین عوامل در خاصیت ارتجاعی در چوب ها هستند. بر این اساس چوب هایی که بافت پارانشیمری زیادی دارند خاصیت ارتجاعی قابل توجهی دارد.
انواع چوب های مناسب در ایران و موارد کاربرد آنها
چوب ماده ای است که در طبیعت به مقدار فراوان یافت می شود و آدمی می تواند آن را به راحتی تولید و تکثیر کند؛ در واقع یکی از مصالح قابل تجدید است و در صورت وجود مدیریت صحیح هیچ وقت تمام نمی شود. تمام خواص و ویژگی های که برای چوب گفته شد، چوب را به عنوان مصالحی مناسب برای بسیاری از فعالیت ها تبدیل کرده است. امروزه چوب در صنعت، ساختمان سازی، هنرهای تزئینی، مبلمان و... کاربرد فراوان دارد.
اصولا چوبها چون از درختان تهیه می شوند بیشتر آنها به رنگ کرم و قهوه ای هستند. خود رنگ قهوه ای دارای طیف رنگ ها مختلفی مثل خرمایی، خاکی، فندقی، نسکافه ای و غیره است که هر کدام از این رنگها ویژگی های خاص خودش را دارد. از لحاظ علم انرژی درمانی قهوه ای سمبل رویش تکامل است و یکی از عناصر پنجگانه انرژی چوب است که از زمین می روید به آسمان قد می کشد.
همانطور که انسان ها رشد می کنند و قد می کشند. دارای حال و هوای گرم است و می توانیم در تمامی قسمت های مختلف یک فضا اعم از اداری، مسکونی، تجاری وغیره و در فضایی جنوبی و آفتابگیر می توانیم از چوب به رنگ قهوه ای تیره استفاده کنیم. قهوه ای نماینده طبیعت در فضای ماست و با استفاده از آن در فضای خودمان همیشه تازگی و طراوت را همراه داشته باشیم و توصیه می شود در رنگ آمیزی از رنگ قهوه ای به جای مشکی استفاده شود.
چوب به عنوان یکی از مصالح سبک و طبیعی در صنعت ساختمانی سازی دارای چند خاصیت با ارزش است مقاومت نسبی بالا، مقدار چگالی کم و رسانایی کم در عین حال چوب چندین نقطه ضعف نیز دارد. در مقطع عرض دارای خواص متفاوت از جهات مختلف دارد. هم چنین چوب دارای قابلیت پوسیدن اشتعال است. چوب سنگین تر معمولا مقاوم تر است بار بیشتری را تحمل می کند. قابلیت هدایت حرارتی چوب کم است و به این دلیل برای ساختن عایق حرارتی مناسب است. با توجه به رشد جمعیت و سکونت شهری امروزه ساختمانها بخشی از محیط زیست ما را تشکیل می دهد و بخش زیادی از آلودگی های زیست محیطی را ایجاد می کنند.
البته نمی توانیم ساخت و ساز را متوقف کنیم، ولی با تفکر و برنامه ریزی دقیق، می توان ساختمان هایی ساخت که کمترین تاثیر منفی را بر محیط زیست داشته باشد. استفاده از چوب به عنوان یکی از مصالح پایدار یکی از ایده های برنامه ریزی و طراحی برای ساخت چنین ساختمان هایی است.
نتیجه گیری از نقش چوب در معماری
چوب به عنوان مصالحی مناسب در خدمت معماری پایدار قرار دارد. بناهای چوبی علاوه بر اینکه در زمان بهره برداری به علت کاهش مصرف سوخت، اثرات کمتری بر محیط زیست می گذارند، به راحتی قابل بازیافت بوده و ضایعاتی در طبیعت نخواهند داشت. قطعات ساختمان های چوبی تا 80 درصد قابل بازیافت و استفاده مجدد است. سایر ضایعات ساختمان های چوبی نیز در ساخت کاغذ، تخته های فشرده و نئوپان استفاده می شود.
یادتان باشد، چوب از منبع تجدیدپذیر تهیه می شود و این موضوع در مورد مصالحی چون سنگ و آهن صادق نیست. بنابراین به نظر می رسد چوب تنها ماده ای است که در آینده معماری و ساختمان سازی نقشی تعیین کننده خواهد داشت.
نویسنده: طراحان داخلی آبنوس ؛ تحریریه
چیدانه
