اضطراب و اضافه وزن (۱)

واکنش‌‌های فیزیولوژیکی بدن به اضطراب و اثر آن روی وزن

شکی نیست که امروزه در دنیای پرسرعتی زندگی می‌‌کنیم و مسئولیت‌‌های کاری، نیازهای زندگی و دیگر چالش‌‌های روزمره بسیاری از مردم را گرفتار نگرانی کرده، به طوری که احساس می‌‌کنند غرق در مشکلات شده اند و به هرسو کشیده می‌‌شوند.

بنابراین تعجبی ندارد که مردم دچار سطح بالایی از اضطراب شوند. اضطراب مشکلات جسمی همچون بیماری‌‌های قلبی، دردهای عضلانی- اسکلتی، اختلال‌‌های فیزیولوژی و همچنین صدمات روحی را موجب می‌‌شود.

از طرفی بین اضطراب و چاقی ارتباطی مستقیم وجود دارد. بنابر آمار، سال 2007 یک سوم آمریکایی‌‌ها به اضطراب مبتلا بودند و در همان زمان اپیدمی چاقی در حال گسترش بود.

از سال 2011 تا 2012، 69 درصد از بزرگسالان 20 سال به بالا، دچار اضافه وزن و یا چاقی شدند. امروزه این مساله که  اکثر مردم برای فرار از اضطراب به غذا خوردن روی می‌‌آورند به خوبی روشن شده است.

به همین دلیل بررسی ارتباط بین شیوع اضطراب و چاقی بسیار مهم است. اما پیش از هرچیز باید مکانیسم اضطراب را به خوبی شناسایی کرد.

هورمون‌‌های اضطراب

سیستم نخاعی-آدرنال

هریک از انواع اضطراب، واکنش‌‌های فیزیولوژیکی متفاوتی را موجب می‌‌شوند اما در نهایت همواره گرسنگی فرد را افزایش می‌‌دهند.

هنگام اضطراب، سیستم نخاعی-آدرنال فرد در برابر تحریک کننده‌‌های اضطراب‌آور، هورمون‌‌های آدرنالین و کاتکولامین ترشح می‌‌کند و بدین ترتیب فرد را در حالت جنگ یا گریز قرار می‌‌دهد.

آدرنالین موجب بالا رفتن فشار خون و ضربان قلب می‌‌شود و جهت خون را از اندام‌‌های دیگر مانند کلیه‌‌ها، پوست و سیستم گوارش به سمت ماهیچه‌‌ها و مغز تغییر می‌‌دهد تا فرد در لحظه مواجهه با شرایط اضطراب‌آور قدرت تفکر بهتری یافته و خود را برای جنگ یا گریز آماده کند.

این نوع واکنش اضطراب در مواقع رویارویی با حوادث خطرناک مانند فرار از یک موقعیت خطرناک یا هنگام نجات جان فرد، رخ داده و واکنش‌‌های مفیدی هستند.

هیپوتالاموس- هیپوفیز- آدرنال

محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال بدن مسئول واکنش به اضطراب‌‌های مزمن یا طولانی مدت است. این محور در واکنش به تحریک کننده‌‌های اضطراب‌آور، تولید کورتیکوتروپین می‌‌کند.

این هورمون با تحریک قشر آدرنال، هورمون آدرنال کورتیکوتروپیک ترشح می‌‌کند که آن نیز به نوبه خود غده‌‌های آدرنال را تحریک کرده و بدین ترتیب هورمون کورتیزول ترشح می‌‌شود.

هورمون کورتیزول مسئول افزایش اشتهاست. وقتی فرد براثر حادثه ای دچار اضطراب ناگهانی و شدید می‌‌شود، برای فرار از موقعیت خطرناک به کالری نیاز دارد و افزایش اشتها به او کمک می‌‌کند تا کالری مصرف شده را بازیابی کند.

اما در شرایط اضطراب مزمن این هورمون با ترشح خود فرد را به خوردن بیشتر تشویق می‌‌کند، بدون اینکه واقعا به کالری و انرژی بیشتری نیاز باشد و به همین دلیل او دچار اضافه وزن می‌‌شود.

هرچه اضطراب بیشتر باشد، هورمون کورتیزول بیشتر شده و مصرف غذا افزایش می‌‌یابد و در نتیجه فرد دچار چاقی می‌‌شود.

هورمون‌‌های تنظیم کننده اشتها

هورمون‌‌های گرلین و لپتین نقش مهمی در تنظیم اشتها دارند و اگرچه هورمون‌‌های واکنش به اضطراب نیستند اما عملکرد هشدار دهنده دارند.

گرلین با ترشح در معده، فرد را گرسنه می‌‌کند و ترشح آن، قبل از صرف غذا افزایش یافته و پس از غذا کم می‌‌شود. لپتین نیز از اشتهای فرد کاسته و ذخیره انرژی را بالا می‌‌برد.

این دو هورمون با عملکردی خلاف یکدیگر، اشتها را تنظیم می‌‌کنند. اما هنگام اضطراب ترشح گرلین افزایش یافته و فرد را به مصرف بیشتر غذا و در نتیجه اضافه وزن تشویق می‌‌کند.

اضطراب و تفاوت‌‌های جنسیتی

اگرچه در بیشتر تحقیقات مربوط به اضطراب و اضافه وزن، جنسیت در نظر گرفته نشده اما در برخی از بررسی‌‌ها معلوم شده است که در این خصوص بین زن‌‌ها و مردها تفاوتی وجود دارد.

زن‌‌ها معمولا بیش از مردها دچار اضطراب می‌‌شوند و متاسفانه برای کنترل این احساس، معمولا روش‌‌های ناسالمی مانند ساعت‌‌ها یکجا نشستن و تماشای تلویزیون و یا گشت-زنی در اینترنت، خوابیدن و خوردن به کار می‌برند.

بنابر‌این پس از رخدادهای اضطراب آور احتمال اینکه زنان گرفتار اضافه وزن و چاقی شوند، بسیار زیاد است. البته مردها هم از این قاعده مستثنی نیستند و آنها نیز گرفتار پرخوری‌‌های احساسی می‌‌شوند. 

همچنین محققان در بررسی‌‌های خود به این نتیجه رسیدند افرادی که برای کنترل اضطراب به خوردن روی می‌‌آورند، معمولا غذاهای پرچرب و پر کالری مصرف می‌‌کنند که این غذاها دارای ارزش غذایی اندکی هستند و فقط آنها را به سوی اضافه وزن هدایت می‌‌کند.

برای غلبه بر اضطراب و پرخوری‌‌های احساسی باید روش‌‌های مناسبی در نظر گرفت...

برای خواندن بخش دوم -اضطراب و اضافه وزن- اینجا کلیک کنید.