کتری آب جوش را بلند کرد و سمت ظرف شویی رفت، بسم اللهی گفت و آب را خالی کرد. دخترک با تعجب به بخارهایی که صورت مادربزرگ را محو کرده بود، نگاهی انداخت و پرسید: عزیز جان! برای چی گفتی بسم الله؟ زن در حالی که شیر آب سرد را باز می کرد، بدون اینکه نگاهی به کودک بیندازد، با بیان کودکانه ای گفت: آخه بچه جن ها توی راه آب خانه ها زندگی می کنند، اگر موقعی که آب داغ می ریزیم بسم الله نگوییم، می سوزند. بعد بزرگ ترهاشان می آیند و ما را اذیت می کنند. زن، کتری را دوباره پر از آب کرد و بی توجه به چشم های گرد شده کودک، سمت اجاق گاز رفت...
***
شاید خیلی از ما نیز اولین باری که اسم جن را شنیدیم، از دهان یک بزرگتر و در شرایطی بوده که حتی فکرش را نمی کردیم. شاید پاسخ ها قانعمان می کرد و شاید هم در دنیای کودکی فقط ترس بود که چند روزی مهمان دلمان شده و با حرف های هم سن و سال هایمان چند برابر می شد. اما اینکه چه تعداد از ما، به این موجودات اعتقاد داریم یا اینکه نسبت به آنها آگاهی داریم و پرسش هایی مرتبط با آن، مواردی بودند که دراین گزارش، باعث شد خیلی ها با تعجب به ما نگاه کنند و بعضی ها نیز از جواب دادن به پرسش ها طفره بروند.
طفره رفتن افراد از پاسخ گویی، گاهی از سر ترس بود و گاهی نیز چاشنی محافظه کاری با آن همراه بود. برای مثال دکتر فاضلی، جامعه شناس می گوید: به جن اعتقاد ندارم؛ ولی نظری هم ندارم. بخثش سیاسی است.
و هنگامی که رابطه جن با سیاست را از او می پرسم، این امر را مطرح می کند که امور مذهبی و مسائلی که به قرآن مربوط می شوند، در کشور ماه همراه با بعد سیاسی هستند و برای فرار از این امر یا باید تظاهر کرد یا اعلام بی نظری. ایشان نهایتاً بی نظری را انتخاب کردند.
در گفت و گو با افرادمی شود متوجه شد که آنها سعی در پنهان کردن ترس خود دارند؛ اما زمانی که پرسش از علت ترسیدن به میان می آمد، ناشناخته بودن و همراه شدن با خرافات از جمله مهم ترین دلایلی بود که مطرح می شد. حجت الاسلام حیدرزاده نیز برای این امر از مثال تاریکی و روشن نبودن فضای مربوط به عالم اجنه یاد می کند که چون با خرافات آمیخته شده اند، قابل اعتماد نیست و منجر به وحشت انسان ها می شود و برای برون رفت از این شرایط می گوید: با اتکا به مبانی قرآنی و روایات می شود چراغ این اتاق تاریک را روشن کرد، آن وقت است که می بینیم دلیلی برای ترسیدن وجود ندارد.
تعداد افرادی که وجود جن را منکر می شوند، در بین مصاحبه شوندگان زیاد نیست؛ اما کسانی هم که به این موجودات اعتقاد داشته باشند، چندان نظر قاطعی نمی دهند:
وحید شمشیری، 28 سال سن دارد و با مدرک فوق لیسانس ریاضی، معلم دبیرستان است. وی درباره این پرسش که آیا جن را قبول دارید یا نه؟ می گوید: بنابر ملاک های مذهبی و اینکه در قرآن به آن اشاره شده است، قبولش دارم، اما اگر در قرآن نبود، قبولش نمی کردم؛ یعنی در واقع به آن باور ندارم؛ زیر با دید علمی در تناقص است و نمی توانم بگویم چنین چیزی وجود دارد. به نظرم وجود جن آن هم در کنار انسان از لحاظ عقلی مردود است. در روایت های مختلف از شیاطین مثال هایی داریم؛ اما وقتی وارد بحث می شویم، می بینیم شایدمنظور چیزی مثل میکروب یا ویروس بوده است و چون مردم آن دوره نمی فهمیدند، پیامبر (ص) و قرآن چنین جنبه هایی را مطرح می کردند و آن موجود سم دار شبیه به انسان، تخیلات مردم آن زمان بوده است.
محل زندگی و نحوه زندگی جن نیز یکی از مواردی بود که مردم را به خاطرات و شنیده هایشان می برد. شنیده هایی که اکثر پاسخ گویان، بدون آوردن دلیل، آنها را خرافات می پنداشتند.
مهوش ابراهیمی خانه دار است. او نیز همان سخن قبلی را تکرار می کند که اگر نام جن در قرآن نیامده بود، آن را قبول نمی کرد. او از حرف هایی که از قدیمی تر ها به گوشش خورده است، مصادیقی ذکر می کند:قدیمی ها می گفتند: جن ها در خانه های قدیمی زندگی می کنند یا اینکه می توانند با آدم ها حرف بزنند؛ اما من به این چیزها اعتقاد ندارم. به نظرم آنها در کنار انسان ها زندگی نمی کنند و جاهای خاصی هستند و این خرافات که اگر آب بریزی بچه هایشان می سوزند یا این جمله را که فلانی با جن رابطه دارد، قبول ندارم. وی مهم ترین دلیل ترس از این موجودات را سرعت زیاد و قدرتشان می داند و می گوید: اینکه می توانند خیلی سریع حرکت کنند و ما نمی توانیم با چشم آنها را ببینیم، باعث ترسمان می شود. آنها که می گویند: از ما آدم ها قویتر هستند و فقط یک سری آدم های خیلی مؤمن می توانند با آنها رابطه برقرار کنند و گرنه مردم عادی این توانایی را ندارند و به نظرم درست نیست و همه این مطالب را جن گیرها و رمال ها که دنبال سرکیسه کردن مردمند، ساخته اند. چیزهایی را که تعریف می کنند، فقط زاییده خیالاتشان است.
دکتر بروجردی، استاد ارتباطات است و به شدت سعی می کند از زیر بار مصاحبه شانی خالی کند و دلیلش را هم این گونه مطرح می کند که هیچ اطلاعاتی ندارد؛ اما با توجه به اینکه می گوید: خودش یک بار جن ها را دیده است، وارد بحث می شود: اطلاعات من درباره جن مثل اکثر مردم محدود است به قرآن و هیچ کتاب یا منبع دیگری هم درباره اش نخوانده ام. شخصاً هم تا به حال فکر نکرده ام که ممکن است بترسم یا اینکه این موجودات ترسناکند. چون جن ها هم مخلوق خدا هستند و به نظرم ما آدم ها باید هم زیستی مسالمت آمیزی با آنها داشته باشیم. چون هدف از خلقت آنها هم مثل ما این بوده که خدا را پرستش کنیم. در نتیجه فکر نمی کنم آنها دارای یک قدرت ماورایی باشند و این چیزهایی که درباره شان می گویند، بیشتر خرافات است تا حقیقت.
پوزیتیوسم یا تجربه گرایی و تفکر وجود تناقص بین عالم دخان با علم، مورد دیگری است که مانع پذیرش این موجودات از سوی عده ای می شود.
زهره میرزایی دانشجوی ترم آخر کامپیوتر است. وی ترجیح می دهد چیزی را که با علم هماهنگی ندارد، نپذیرد؛ اما از سوی دیگر اعتقادات مذهبی اش نیز باعث می شود که به این مبحث علاقه مند باشد و می گوید: همین که یک سوره در قرآن در این باره داریم؛ یعنی موجودات مهمی اند؛ اما تحقیق بیشتر یا فراتر از آن می شود حکایت داستان گوساله قوم موسی (ع) که به ضررشان تمام شد!
با این حال مدعی است که مطالعات زیادی درباره این موجودات داشته است، وقتی از او می خواهیم یک سری از توانایی های جن را بیان کند، بعداز کمی فکر کردن می گوید: جن موجودی نامریی است و دیده نمی شود. در کل می توان گفت موجوداتی هستند که دارای احساسند و جالب اینجاست که خیلی از افراد حتی نمی دانند که جن ها می توانند فکر کنند! خیلی قبل از اینکه ما آدم ها روی کره زمین پا بگذاریم، آنها از آتش به وجود آمدند. عمر و تعدادشان هم از انسان ها خیلی بیشتر است.
او که حسابی از این بحث سرذوق آمده در حالی که سعی می کند حافظه اش را کمی بیشتر بکاود ادامه می دهد: جن ها مثل ما انسان ها هستند ولی فقط پاهایشان مثل سم است و وسایل فلزی می تواند به آنها آسیب برساند. می توانند ازدواج کنند. بچه دار شوند و مثل همه ما روزی بمیرند. اما خب چون جسم ندارند، نیازی هم به دفن ندارند. البته موجودات حسودی هستند که به دلیل حسادت به آدم ها برایشان مزاحمت درست می کنند. البته این طور که من شنیدم خیلی هم کودن هستند.
درباره این مطلب که فرق جن با روح و انسان چیست همان طور که خواندید، بیشتر افراد به ویژگی ظاهری مثل سم دار بودن، یا کوتوله بودن آنها اشاره کردند. عده ای نیز با بدیهی داشتن این تفاوت و مطرح کردن این جمله که فرقشان معلوم است! از این پرسش رد می شدند. ولی گروهی به ماهیت وجودی این موجودات به عنوان عامل تفاوت اشاره می کنند.
حامد ساروخانی دانشجوی فیزیک است و با نگاهی به اعتقادات قرآنی درباره تفاوت جن با روح می گوید: جن ها از آتش خلق شده اند؛ ولی انسان ها از خاک و همین روح الهی که در وجودشان دمیده شده، عامل تفاوت است. عالم ارواح خیلی با دنیای جنیان فرق دارد؛ مثلا آنها این توانایی را دارند که وارد دنیای انسان ها بشوند؛ اما روح افراد مرده این توانایی را ندارد و به نظرم اینکه می گویند، احضار روح، اشتباه است. چون ارواح این اختیار را ندارند.
ترس، ابهام، داستان های بعضا عجیب، خرافات، شک و دودلی، احساسات و رفتارهایی که رنگ و بوی تناقص به خود می گرفت و ... همگی درگیری هایی بودند که در این گزارش با آنها روبه رو بودیم. البته تا حدودی هم می توان آن را طبیعی فرض کرد. دانستن درباره موجوداتی که به تجسم در آمدنشان در برابر انسان ها نهی شده است و توانایی هایی که بعضاً آن را بیشتر و والاتر از روح الهی ای که در وجودمان دمیده شده است، می دانیم، همه و همه مرزی را ایجاد می کند که عبور کردن از آن دشوار و به زعم برخی ناممکن است.
اما پرسش اینجاست که پاسخ واقعی این پرسش ها و شبهات چیست؟ آیا با مطالعه و بررسی، اعتماد به آیات و روایات و پیدا کردن مرزهای خرافات و واقعیت نمی توان قانع شد؟
منبع:نشریه موعود( ویژه جن)، شماره 123،124