درمان مالاریا

بیماری مالاریا چیست و چگونه درمان میشود؟

با دلگرم همراه باشید تا با بیماری مالاریا بیشتر آشنا شوید.

بیماری مالاریا چیست ، علائم و درمان مالاریا

بیماری ایجاد شده توسط انگل مالاریا که به عنوان بیماری مالاریا نامیده می شود ، می تواند نشانه های متنوع و گسترده ای داشته باشد که می توان آن ها را به دوره کمون یا بیماری خیلی خفیف و شدید وحتی مرگ طبقه بندی نمود ولی عموماً بیماری مالاریا را به دو نوع خفیف و شدید طبقه بندی می کنند و در کل مالاریا بیماری علاج پذیری است که لازمه درمان آن تشخیص و اقدام به موقع و درست می باشد.

زمانی که ذره تاثیر گذار ( پلاسمودیوم ) به وسیله پشه آنوفل وارد بدن شده تا قبل از ظاهر شدن اولین علائم بیماری به آن دوره کمون گفته می شود.دوره کمون بیماری مالاریا در اغلب موارد بین 7تا30 روز بوده.

کوتاه ترین دوره کمونی در " پلاسمودیم فالسی پاروم" و طولانی ترین دوره کمون در مالاریا" مالاریه" مشاهده می شود. داروهای ضد بیماری مالاریا برای پیشگیری و یا به تاخیر انداختن مالاریا، برای مسافرانی که به محل بومی مالاریا مسافرت کرده اند مورد استفاده قرار می گیرد که مدت تاخیراندازی بین چند هفته تا چند ماه میباشد.

رده بندی و تقسیم بندی حمله مالاریا که بین 6تا 10 روز طول می کشد شامل موارد زیر می باشد:

• مرحله سرد (احساس سرماو لرزش)
• مرحله گرم(تب،سردرد، تهوع،حمله ها در بچه ها)
• در نهایت مرحله تعریق (عرق،برگشت بدن به دمایی عادی،خستگی)

علائم مالاریا (Paroxysm)

علامت متداول بیماری تب شدیدی است که همراه با سایر علائم مربوطه (لرز ، عرق) برای مدت 5 تا 8 ساعت ادامه یافته و سپس هر 2 یا 3 روز یکبار باز می گردد.

هر یک از این حملات، نیروی بیمار را به شدت تحلیل برده و باعث کاهش شدید فعالیت های بیمار در طی دوران بیماری می گردد. حملات اولیه مالاریای حاد حداقل 2 هفته یا بیشتر طول می کشد و در اثر ابتلاهای مکرر و همراه با پیشرفت بیماری ، کم خونی و بزرگی طحال حادث شده که در اکثر بیماران در طی یک یا دو هفته بعد از حمله اولیه می توان آنرا لمس نمود.

در صورتیکه عامل ابتلا انگل گونه فالسیپارم باشد می تواند منجر به گلومرولونفریت ، افزایش شدید پارازیتمی، پدیده جداسازی مویرگی (Sequestration)، گیجی ، تشنج ، کاهش فشارخون ، ادم ریوی، علائم گوارشی (مثل استفراغ ، دردهای شکمی ، اسهال ، خونریزی روده ای) ، سندرم نفروتیک، کولاپس گردش خون، سیانوز و مرگ شود.

دوره نهفتگی بیماری(Incubation Period) بطور معمول از 9 تا 30 روز متفاوت است و ممکن است تا چندین ماه طول بکشد. گونه های پلاسمودیوم ویواکس در مناطق معین جغرافیایی دوره نهفته طولانی و بیشتر از 10 ماه دارند.

1 یا 2 روز قبل از شروع علائم تعداد کمی انگل در گردش خون ظاهر می شوند سپس با افزایش تعداد انگلها ، علائم مختلف شروع به تظاهر می کنند که عبارتند از سردرد ، خستگی ، دردهای مبهم در عضلات و استخوانها و مفاصل ، احساس لرز و تب که بدلیل شبیه بودن علائم با بیماریهای ویروسی مثل سرماخوردگی و آنفلوانزا(Influenza) بخصوص در مناطق غیر آندمیک تشخیص را بر مبنای این بیماریها می گذارند. در طی چند روز آینده وقتی که تعداد انگلها در خون به حد کافی رسید علائم مالاریا بروز می نماید

بیشتر بیماران ترکیبی از علائم رایج زیر دارا هستند:

• تب
• سرما
• عرق
• سردرد
• استفراغ
• درد بدنی
• دردعمومی

در کشورهایی که مالاریا نادر است ممکن است علائم به آنفولانزا، سرماخوردگی یا بیماریهای عفونی( به خصوص اگر به بیماری مالاریا مشکوک نباشند ) نسبت داده شود.

اما در کشورهای که مالاریا رایج است، حتی بدون آزمایشهای تشخیصی قابل تشخیص است. بروز علائم فیزیکی مالاریا ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بالا رفتن دما
• تعریق
• تضعیف بدن
• بزرگ شدن طحال

بعلاوه شامل عارضه های دیگری چون:

• زردی خفیف
• بزرگی کبد
• کاهش سرعت تنفسی

تشخیص مالاریا بستگی به اثبات انگل در بررسی گسترش خون زیر میکروسکوپ دارد.تشخیص ممکن است از طریق آنمی ضغیف، کاهش پلاکت خون ، بالارفتن بیلی روبین، بالا رفتن آمینو ترانسفرها صورت گیرد.

(severe malaria) بیماری مالاریای شدید

مالاریای شدید زمانی اتفاق می افتد که پلاسمودیم فالسی پاروم در یک اندام یا ارگان ایجاد عارضه کند ویا باعث اختلال در خون و یا متابولیسم بیمار شود.ظاهر مالاریای شدید شامل:

• مالاریایی که بر مغز تاثیر می گذارد ، به همراه رفتار های غیر طبیعی، حمله ها ،یا سایر ناهماهنگی های نورولوژیک
• کم خونی و آنمی شدید بر اثر همولیزیس(نابودی گلبول های خون)
• هموگلوبینورا (هموگلوبین در اوره)در اثر همولیزیس
• (ADRS) ادم های ریوی یا سندرم شدت پریشانی دستگاه تنفس
• کاهش شمار انگل در پاسخ به درمان
• نا به هنجاری در انعقاد خون و ترمبو سیت ها
• ایست قلبی وشک

از دیگر علائم که باید به آنها توجه داشت عبارتند از:

• ناتوانی حاد کلیه (درست کار نکردن کلیه)
• هایپرپارازیتیما،جایی که بیش از %5 از گلبول های قرمز خون توسط انگل مالاریا آلوده شده باشند
• ماتابولیک اسیدوز(بالا بودن اسیدیته مایعات و بافت های بدن)،معمولاً همراه است یا هیپوگلیسیمیا(کاهش قند خون)
• همچنین هیپوگلیسیما ممکن است در زنان باردار که مبتلا به مالاریا خفیف هسنتد و یا بعد از درمان با گنه گنه رخ دهد.

مالاریا شدید اغلب برای کسانی اتفاق می افتد که ایمنی به مالاریا ندارند و یا کسانی که ایمنی آنها نسبت به مالاریا کاهش پیدا کرده است. مالاریای شدید ممکن است در تمام افراد یک ناحیه ای که انتقال مالاریا در آن ناحیه وجود ندارد یا کم است و بخصوص و زنان باردار دیده شود. بیماران مبتلا به مالاریا شدید باید سریعاً تحت درمان قرار بگیرند.

درمان بیماری مالاریا

بیماری مالاریا ، یک بیماری شدید است که می تواند بالفعل کشنده باشد ( خصوصاً وقتی که عامل آن مالاریا فالسی پاروم باشد) و طبق سفارشات سازمان سلامت جهانی در مناطق بومی باید درمان را حداکثر تا 24 ساعت بعد از ظهور نخستین نشانه ها آغاز نمود .

بیماری مالاریا به دو دسته تقسیم می شود:

بیماری مالاریای خفیف که درمان آن نیازی به بستری ندارد و بیماری مالاریای شدید که حتماً نیاز به بستری دارد.
در مناطقی که بیماری مالاریا غیر بومی است باید بیماران را تحت قرنطینه قرارداد و سپس برای درمان اقدام کرد.در بعضی از کشور ها ( و نه ایالت متحده) داروهای ضد مالاریا به صورت شیاف یافت می شوند و بسیاری از داروهای ضد مالاریایی نیز به صورت تزریقی درون رگ موجود می باشد.

برخی داروهایی که در برابر این بیماری (در خون) مؤثر هستند عبارتند از:

علاوه بر اینها Primaquine نیز در مقابل انگل های غیر فعال کبد مؤثر هستند و از عود کردن آن ها جلوگیری می کند.

همچنین این ماده نباید توسط زنان باردار و افرادی که کمبود G6PD(Glucose-6-phosphate Dehydrogenase) دارند مورد استفاده قرار گیرد.

اینکه یک بیمار مبتلا به مالاریا را درمان کنیم به عواملی بستگی دارد که برخی از آن ها عبارتند از:

• گونه ی انگل بیماری زا
• مکانی که عفونت و بیماری حادث شده است
• وضعیت کلینیکی و آمادگی بیماران
• بارداران بودن

روشهای انتقال مالاریا

شیوع و انتقال هر نوع مالاریا چه در مناطق اندمیک و چه به صورت اپیدمیک به عوامل بیشماری مثل نوع و سوش انگل ، میزان ایمنی انسانها ، عادات زیستی پشه ها ، عادات زیستی انسانها ، شرایط محیطی از قبیل درجه حرارت، رطوبت، میزان بارندگی، نوع گیاهان منطقه نوع و روشهای مبارزه و . . .

بستگی دارد که این عوامل را میتوان در ارتباط با سه عامل شخص سالم و آلوده بعنوان گیرنده و دهندة بیماری ، انگل پلاسمودیوم بعنوان عامل ایجاد کنندة بیماری و پشه آنوفل بعنوان انتقال دهندة بیماری طبقه بندی نمود. بطور کلی انتقال مالاریا از طرق زیر می تواند صورت بگیرد:

• انتقال طبیعی : انتقال از طریق نیش پشه آنوفل
• انتقال اکتسبی : انتقال از طریق تلقیح
• انتقال طبیعی مالاریا (انتقال از طریق نیش پشه آنوفل):

عمده ترین راه انتقال بیماری مالاریا انتقال از طریق نیش پشه آنوفل ماده می باشد که در سال 1897 توسط رونالد راس ثابت شد. این پشه ها در اکثر کشورهای مناطق معتدله و حاره و هر جا که محل زیست مناسبی برای آنها فراهم شود وجود دارند.

نحوة انتقال به این صورت می باشد کـه پشه های ماده در طی خونخواری از شخص آلــوده، انگل را بلعیده و انگل در بدن پشه پس از طی دوره و زمان خاصی مجدداَ به فرم آلوده کننده درآمده و همراه با محتویـات بزاق طــی خونخواری بعدی بـه افراد سالم جامعه منتقـل می گـردد و این چرخه تا جایی که توسط عامل بخصوصی قطع نگردد ادامـه پیدا میکند.

در این چرخه برای آلوده شدن پشه ها، علاوه بر وجود ناقل مناسب وجود انسان مخزن ( (Human reservoir دارای مقدار لازم گامتوسیت در خون وی ضروری می باشد. بنابراین انسانهایی که به تازگی آلوده شده اند نمی توانند بیماری مالاریا را انتقال دهند.

انتقال اکتسابی ( انتقال از طریق تلقیح )

در صورتیکه مالاریا غیر از انتقال توسط نیش پشه آنوفل از طُرق دیگر منتقل شود به این نوع مالاریا، مالاریای تلقیحی می گویند.

در سال 1884 انتقال مالاریا از طریق انتقال خون توسطGerhardet ثابت گردید.

در سال 1911 اولین مورد مالاریای ناشی از انتقال خون در آمریکا بوسیله Woolsey مشاهده شد.

در مناطقی که انتقال مالاریا بوسیله پشه آنوفل انجام می گیرد اهمیت انتقال مالاریا از سایر راهها تحت الشعاع موارد انتقال عادی آن قرار میگیرد، ولی در مناطقی که انتقال طبیعی مالاریا بوسیله پشه آنوفل قطع شده است ولی حاملان انگل وجود دارند در صورتیکه عامل مالاریا پلاسمودیوم فالسیپارم باشد و بموقع تشخیص داده و درمان نگردند، می تواند به مرگ بیمار منجر شود.

مکانیزم عمل این نوع انتقال به این صورت است که در افراد مبتلا به مالاریا در صورتیکه درمان کامل یا اساسی انجام نگرفته باشد پس از توسعه مصونیت نسبی (Premunition) ، تعداد انگل در خون به حداقل رسیده و مانع بروز علائم بالینی می شود و گاهی تعداد انگل در خون به حدی کم است که در آزمایش میکروسکپی معمولی نمونه خون نمی توان آنها را دید ولی اگر خون این افراد حامل انگل به افراد سالم از نظر بیماری تلقیح گردد، انگلهای مرحله شیزوگونی خونی موجود در گلبول قرمز شروع به تکثیر کرده و در گیرنده خون علائم مالاریا ظاهر می گردد .

انواع پلاسمودیوم های انسانی در مالاریای ناشی از انتقال خون به ترتیب پلاسمودیوم ویواکس، پلاسمودیوم مالاریه ، پلاسمودیوم فالسیپارم و پلاسمودیوم اووال بوده اند که در سالهای اخیر جای خود را به پلاسمودیوم مالاریه داده است، بنابراین در مالاریای ناشی از انتقال خون پلاسمودیوم مالاریه نقش اصلی را دارد. مالاریای تلقیحی موارد زیر را شامل می گردد :

1. انتقال از طریق انتقال خون

2. انتقال از طریق پیوند اعضاء

3. انتقال از طریق مالاریا تراپی

4. انتقال از طریق هموتراپی

5. انتقال از طریق مادر به جنین

6. انتقال از طریق سرنگ آلوده

7. انتقال بصورت تصادفی ( آلودگی شغلی )