زخم پپتیک (زخم گوارشی)
با این بخش از دلگرم همراه باشید تا با راه های مناسب برای درمان زخم گوارشی آشنا شوید.
زخم پپتیک یا اولسر پپتیک (peptic ulcer disease)
به معنی نوعی آسیب خوش‌خیم به مخاط و زیرمخاط دستگاه گوارش می‌باشد. معمولاً بین ترشح اسید معده و این آسیب ارتباط وجود دارد ولی امروزه عامل اصلی این زخمها را وجود و تکثیر باکتری هلیکوباکتر پیلوری می‌دانند که از راههای مختلفی از جمله آسیب به لایه محافظ مخاط معده موجب ایجاد زخم معده می‌شود، از این‌رو درمان اصلی یک درمان آنتی بیوتیکی است. احتمال شیوع این بیماری 6 تا 15 درصد است.
بسته به محل آسیب مخاطی ما زخم معده یا دوازدهه را داریم . زخم معده اغلب همراه با زخم دوازدهه است و در مردان سیگاری، میانسال یا مسن، با گروه خونی O و پراسترس بیشتر دیده می‌شود.زخمهای معده با سرعت کمتری از زخم اثنی عشر التیام می‌یابند، بیشتر احتمال بدخیمی دارند و اغلب همراه با التهاب معده ( گاستریت ) هستند.
علایم بیماری درد ناحیه فوقانی شکم (اپی گاستر) و سوزش سردل، سوء هاضمه، و وجود خون در مدفوع می‌باشد .معمولاً درد مدت کوتاهی پس از مصرف غذا یا در زمان گرسنگی ایجاد می‌شود . عکس رادیوگرافی پس از بلع باریم و آندوسکوپی در تشخیص ممکن است مفید باشد .اکثر زخمها کوچک هستند (با قطر کمتر از 2 سانتیمتر) .پراکندگی زخمهای پپتیک معده معمولاً در آنتر (ابتدای معده) است.
------------------------------------------------------------------------------------
علائم زخم پپتیک
- احساس سوزش، سوراخ شدن یا ساییده شدن به مدت 30 دقیقه تا 3 ساعت در معده یا روده. درد غالباً به‌صورت سوزش سردل، سوءهاضمه یا گرسنگی تعبیر می‌شود.
- درد، در بالای شکم و گاهی زیر قفسه سینه است.
- در برخی افراد درد بلافاصله پس از خوردن غذا رخ می‌دهد. در سایرین، درد تا ساعت‌ها بعد ایجاد نمی شود. این درد ممکن است در شب به وجود آید و پشت هم انتشار پیدا کند.
- درد عودکننده است.
- درد ممکن است با نوشیدن شیر، غذاخوردن، استراحت یا مصرف ضداسیدها تسکین یابد.
- کاهش اشتها و وزن (در زخم دوازدهه ممکن است افزایش وزن وجود داشته باشد، زیرا افراد بیشتر می‌خورند تا آرام‌تر شوند)
- تهوع و استفراغ مکرر
- سوء هاضمه
- مدفوع خونی
- کم‌خونی
زخمهای معده و اثنی‌عشر در چه افرادی بیشتر دیده می شوند و آیا جنبه ی ژنتیکی هم دارند؟
این زخمها در افرادی دیده می شوند که مبتلا به میکروبی به نام "هلیکو باکتر پیلوری" باشند یا در افرادی که از داروهای مسکن مثل آسپیرین، بروفن و دیکلوفناک به تعداد زیاد استفاده کرده‌اند.زخمهای معده و اثنی‌عشر در 20 درصد موارد جنبه ی ژنتیکی دارند. هم چنین افرادی که معده شان اسید زیادتری ترشح می کند و از طرفی دخانیات هم مصرف می کنند، بیشتر در معرض ابتلا به زخم معده و زخم اثنی‌عشر می باشند و متأسفانه این افراد پاسخ مناسبی به درمان هم نمی دهند.زخم معده و اثنی‌عشر، بیشتر آقایان را مبتلا می کند.
افرادی که زخم معده و اثنی‌عشر دارند، با مصرف بعضی از مواد غذایی سنگین، غذاهای ترش، قهوه و الکل دچار تشدید علایم و برگشت مجدد زخم می شوند.البته تأثیر تغذیه به تنهایی در ایجاد زخم ثابت نشده است، ولی به نظر می رسد ایجاد زخم با استرس رابطه ی مستقیم داشته باشد و افرادی که مشاغل پُر استرس دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری اند و استرس‌های شدید و ناگهانی باعث خراش‌های ریزی در معده می شود که "زخم استرس یا STRESS ULCER" نامیده می شود.
کسانی که دچار تصادفات شدید یا سوختگی شدید یا ضربات مغزی شدید شده‌اند، مستعد ابتلا به STRESS ULCER می باشند که البته این نوع زخم دستگاه گوارش موقتی است و با بهبودی شرایط بیمار، از بین می رود.ولی زخمهای معده و اثنی‌عشر، بیماری مزمن می باشند که برگشت می یابند و با مصرف داروهایی که اسید را کم می کند و همچنین با استفاده از شربت معده علایم بیماری کاهش می یابد، ولی احتمال برگشت بیماری تا زمانی که عامل اصلی از بین نرود، وجود دارد.
------------------------------------------------------------------------------------
علت ایجاد کننده ی زخمهای معده و اثنی‌عشر کدام است؟
مهم ترین علت ایجاد کننده ی این بیماری میکروب هلیکو باکتر پیلوری می باشد. 80- 70 درصد زخمهای اثنی‌عشر و معده در اثر آن ایجاد می شوند.لازم به ذکر است که همه ی کسانی که این میکروب را دارند ممکن است زخم نداشته باشند و در این صورت لازم نیست درمان شوند.
چنان که این میکروب در بیش از نیمی از جمعیت دنیا وجود دارد و شایع‌ترین عفونت انسانی می باشد که خوشبختانه در جوامع پیشرفته شیوع آن کاهش پیدا کرده و در جوامعی که از نظر بهداشتی وضعیت پایینی دارند و همین طور سطح سواد در آن‌ها پایین می باشد، این بیماری بیشتر دیده می شود.میزان مبتلا شدن در کشورهای جهان سوم به طور غالب در سنین پایین می باشد.
------------------------------------------------------------------------------------
علل زخم پپتیک
این زخمها، ناشی از استرس یا اضطراب نیستند. عللی که منجر به ایجاد زخم می‌شوند عبارتند از:
- هلیکوباکترپیلوری که شایع‌ترین علت است و بیشتر با زخمهای دوازدهه در ارتباط است.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی که دومین علت شایع هستند.
- اسید معده
- سیگار
- الکل
- اسیدهای صفراوی
- آسپیرین
- داروهای استروئیدی
- سیروز کبدی
- بیماری های ریوی مزمن
- نارسایی کلیوی
- اشعه درمانی
- شیمی درمانی
------------------------------------------------------------------------------------
درمان زخم پپتیک
بدون درمان تمایل به عود دارد. در خصوص رژیم غذایی سختگیری کمتر از گذشته‌است و بیشتر تاکید بر عدم مصرف مواد اسیدی و ترش، مواد داغ و سوزاننده، ترشیجات، ادویه تند، الکل، نوشابه‌های گازدار و... می‌باشد . همچنین در خصوص مصرف برخی داروها به خصوص داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و کورتون باید احتیاط کرد. داروهای آنتی اسید مانند هیدروکسید منیزیوم و آلومینیوم، بلوک کننده ترشح اسید مانند امپرازول، بلوک کننده گیرنده نوع دو هیستامین مانند رانیتیدین، سایمتدین و داروهایی مانند سوکرالفیت و بیسموت در درمان زخم معده به کار می‌رود.
ترک سیگار و الکل توصیه می‌شود . از عوارض زخم معده خونریزی گوارشی ( GIB )، سوراخ شدن معده و راه یافتن اسید و ترشحات به حفره صفاق، انسداد گوارشی و بروز بدخیمی (سرطان معده) در زمینه زخم است . به ندرت جراحی ضروری است. ترک سیگار ضروری است.امروزه جراحی به ندرت لازم است و فقط در درمان عوارض زخم پپتیک مانند تنگی پیلور و زخمهای کاملاً مقاوم به درمان دارویی مطرح می‌شود.عوارض خطرناک بیماری سوراخ شدن دوازدهه، خونریزی گوارشی و انسداد گوارشی است .
------------------------------------------------------------------------------------
پیشگیری از زخم پپتیک
- توقف مصرف آسپیرین یا داروهای ضد التهاب غیراستروییدی
- عدم استعمال سیگار
- عدم مصرف الکل
- مدفوع خود را هر روز از لحاظ خونریزی بررسی کنید. اگر مدفوع سیاه باشد، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
- ورزش های هوازی انجام دهید.
- مصرف بیش از حد نمک از عوامل موثر در ابتلا به زخم معده و سرطان معده می‌باشد.
- مصرف جوش شیرین (مثلا در پخت نان)، اسید معده را خنثی و موجب زخم معده می‌شود.
------------------------------------------------------------------------------------
داروهای زخم پپتیک
- آنتی‌بیوتیک‌ها برای ریشه کردن عفونت هلیکوباکترپیلوری
- ضد اسیدها برای کمک به خنثی کردن اسید بیش از حد معده
- مسدودکننده‌های هیستامینی نوع 2 (مانند سایمتدین، رانیتیدین و غیره) یا مهارکننده‌های پمپ پروتون برای کاهش اسید معده
- داروهایی برای پوشاندن ناحیه زخم
رژیم غذایی
- از یک رژیم غذایی متعادل شامل سه وعده غذایی منظم در روز استفاده کنید.
- از کافئین و هر غذایی که به نظر برسد علایم را بدتر کنند، پرهیز کنید.
- درمان گیاهی برای زخم پپتیک
- عصاره شنبلیله، زخم معده را درمان می‌کند.
- شیرین بیان، در درمان زخم معده و اثنی عشر مفید است.
- زردچوبه، باکتری هلیکوباکترپیلوری (عامل زخم معده) را از بین می‌برد.
- رازیانه، اثراتی مانند ضد نفخ و بهبود دهنده بیماری‌های گوارشی و زخم معده را دارد.
- محصولات پروبیوتیک، کمک به مداوای زخم معده و اثنی‌عشر می‌کنند.
- عسل برای درمان زخم معده، ورم معده و روده موثر است و ترشح اسید معده را به حالت طبیعی برمی‌گرداند.
------------------------------------------------------------------------------------
گردآوری شده مجله اینترنتی دلگرم
مرجان امینی
