در آستانه اکران «عصبانی نیستم»: تراژدی در پنج پرده

با اعلام اسامی فیلم‌های اکران دوم نوروزی، نام یک فیلم بیش از همه جلب‌توجه می‌کند. درست حدس زدید. از «عصبانی نیستم» دومین ساخته رضا درمیشیان صحبت می‌کنیم که از همان آغاز و اکران در جشنواره فجر، حواشی عجیب‌وغریبی فیلم را احاطه کرد و این روزها، بعد از چهار سال خبر از اکران آن می‌رسد. «عصبانی نیستم» علیرغم بازخوردهای مثبتی که در جشنواره فجر گرفت، علی‌رغم حضور موفقش در جشنواره برلین و همه نشانه‌هایی که خبر از یک فیلم خوب می‌دادند، تراژدی سینمای ایران است. تراژدی که از همان روزهای اول دامن این فیلم را گرفت و حالا که چند روزی بیشتر به اکرانش نمانده است و حتی پیش‌فروش بلیت‌های نمایش آن نیز شروع‌شده است، با بدبینی در انتظار اکران فیلمی هستیم که چهار سال، به ما یادآوری کرد چرا همه مناسبات سینمای ایران اشتباه است و چرا اکنون اینجا ایستاده‌ایم. «عصبانی نیستم» ممکن است هیچ‌کدام از افسانه‌هایی که از کیفیت و ساختش میگویند نباشد، ممکن است تأثیر نگاه سانتی‌مانتالیسم درمیشیان را یدک بکشد، «عصبانی نیستم» ممکن است اصلاً فیلم خوبی نباشد؛ اما مطمئناً فیلم پرفروشی خواهد بود، اگر به اکران درآید.

اگر در تاریخ 12 اردیبهشت، همان‌گونه که قول داده‌شده است، «عصبانی نیستم» به اکران درآید، همه فراموش خواهند کرد که چهار سال، سینماگران جوان به درودیوار زدند که حاصل تفکر و تلاششان را به مخاطب عرضه کنند، اما با اکران «عصبانی نیستم» فقط یک فیلم از میان لیست سیاهی که برچسب‌های مختلف خورده‌اند کم خواهد شد و آن‌وقت باید خبرهای مربوط به «آشغال‌های دوست‌داشتنی»، «خانه پدری»، «گزارش یک جشن»، «خیابانهای آرام» و چندین فیلم دیگر را دنبال کنیم؛ و آیا این خود تراژدی نیست؟ این مسیر بیراهه‌ای که می‌رویم اگر تراژدی نیست پس چه نام دارد؟ اگر شک دارید که «عصبانی نیستم» یک قربانی محض در میان سیاست‌گذاری‌های به‌اصطلاح فرهنگی ما نیست، نگاهی به آنچه تاکنون بر این فیلم و عواملش گذشته است بیندازید.
پرده اول-ممیزی در سی و دومین جشنواره فجر
در آن زمان (بین سال‌های 90-92) درمیشیان یک فیلم اولی محسوب می‌شد که اتفاقاً خیلی هم سروصدا به پا نکرده بود و اولین فیلمش «بغض» واکنش‌های متناقضی را برانگیخته بود. پیش از شروع ماراتن فجر «عصبانی نیستم» فیلم بی‌سروصدایی محسوب می‌شد و ستاره اول فیلم، نوید محمدزاده هنوز درخشش در سینما را آغاز نکرده بود. زمان اکران فیلم در جشنواره که رسید، اولین پرده تراژدی رقم خورد. فیلم با 17 دقیقه ممیزی به نمایش درآمد. «عصبانی نیستم» با اشارات مستقیم به تأثیرات هشت سال ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، به ناگاه تبدیل به پرسروصداترین فیلم جشنواره شد. رسم است که میگویند نسخه جشنواره‌ای فیلم‌ها کامل‌ترین نسخه است اما «عصبانی نیستم» تاکنون به‌جز برلین نتوانسته به‌طور کامل به نمایش دربیاید، اما همین 17 دقیقه حذفی از فیلم هم تماشاگران حاضر در جشنواره را به هیجان آورد و خیلی‌ها منتظر اکران فیلم بعد از جشنواره بودند.پرده دوم-پر دادن سیمرغ‌ها
فیلم در شش رشته کاندید دریافت سیمرغ بلورین شد که نوید محمدزاده برای بازیگر نقش اول مرد نیز در میان کاندیداها بود؛ اما این جایزه در حالی به رضا عطاران اهدا شد که وی حرف‌های درگوشی روز آخر مبنی بر حذف کلی فیلم از مسابقه و عوض کردن جایزه‌ها را با سخنرانی‌اش تائید کرد و گفت این جایزه به نوید محمدزاده تعلق دارد. فیلم «عصبانی نیستم» از پدیده جشنواره فجر تبدیل به فیلمی حامی جریان فتنه تبدیل شد و به اعماق کمدهای تاریک مسئولان پرتاب شد. نوید محمدزاده به همراه رضا درمیشیان و باران کوثری غمگین و افسرده در پست‌هایی در فضای مجازی به این موضوع واکنش نشان دادند. سال بعد محمدزاده وقتی برای دریافت سیمرغ بلورین بازیگر مکمل برای فیلم «ابد و یک روز» روی صحنه رفت و سال بعد هم برای «بدون تاریخ، بدون امضا» این جایزه را کسب کرد. وی در برنامه سی‌وپنج فریدون جیرانی از ماجرای سیمرغ «عصبانی نیستم» به‌عنوان یکی از تلخ‌ترین اتفاقات زندگی هنری‌اش یادکرد.
پرده سوم- توقیف چندساله
بعد از جشنواره فجر تا مدتی صحبت از توقیف «عصبانی نیستم» نبود و فضای آرامی که فیلم را احاطه کرده بود گرچه به فال نیک گرفته شد اما فقط آرامش قبل از طوفان بود. شهریور سال بعد، در پی همین آرامش، «عصبانی نیستم» به‌شرط اعمال اصلاحاتی پروانه نمایش گرفت؛ اما پای مجلس به میان آمد و با نامه‌ای از وزیر ارشاد خواسته شد تا جلوی نمایش فیلم گرفته شود. درنهایت رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی آب پاکی را روی دست «عصبانی نیستم» ها ریخت و در مصاحبه‌ای رسمی اعلام کرد: توقیف این فیلم توافق مجلس و دولت است و “عصبانی نیستم” هیچ‌گاه در ایران به نمایش درنخواهد آمد. از همین‌جا گیرودارها شروع شد و گروهای مختلف با بیانیه‌های مختلف وارد گود شدند و هرکدام در یک‌طرف یارگیری کردند. بسیاری از هنرمندان به این بدقولی ارشاد و دخالت مجلس اعتراض کردند و خیلی‌ها هم با عنوان مسئله فتنه به‌عنوان موضوعی جاری و حساس در کشور عدم اکران فیلم را به صلاح مملکت دانستند. از سوی دیگر، «عصبانی نیستم» روایتی وابسته به زمان دارد و هرچه از ساخت آن دورتر می‌شویم، فیلم جذابیت‌هایش را از دست می‌دهد و موضوع حساس سال‌های ابتدایی دهه 90 کم‌کم می‌سوزد و ممکن است به اثری بی‌خاصیت تبدیل شود.پرده چهارم- پخش نسخه‌ای از فیلم به‌صورت اینترنتی
بدترین اتفاقی که ممکن است برای یک فیلم سینمایی بیافتد، عرضه نسخه غیرقانونی آن است. تصور کنید سرمایه‌ای که برای یک فیلم می‌شود، یک‌شبه از بین برود و بسوزد. عدم وجود قانون کپی‌رایت در ایران تا همین‌جای کار ضرر بسیاری به صاحبان اثر وارد کرده است، اما اکنون‌که فضا کمی کنترل‌شده و امکان دانلود یا مشاهده آنلاین به‌صورت قانونی فراهم‌شده است، می‌توان کمی به فضای مجازی و نقش مثبت آن در رونق سینما امیدوار شد. درست زمانی که علی احمدزاده در اعتراض به اکران فیلم خود، «مهمونی کامی» نسخه‌ای باکیفیت عالی را در اینترنت در اختیار همگان گذاشت، نسخه‌ای از «عصبانی نیستم» باکیفیت تصویر و صدای پایین هم روانه فضای مجازی شد. گفته می‌شد درمیشیان هم در اعتراض به توقیف طولانی فیلمش این کار را انجام داده است که به‌هیچ‌وجه منطقی به نظر نمی‌آید، آن‌هم با در نظر گرفتن تلاش‌هایش برای اکران فیلم در این مدت.
پرده پنجم- پروانه نمایش آماده، تاریخ اکران مشخص، اکران منتفی
در میان همه اتفاق‌هایی که برای «عصبانی نیستم» افتاد این آخری از همه دردناک‌تر بود. وزیر ارشاد جدید روی کارآمد و قول رفع توقیف و تعیین تکلیف تمام فیلم‌های توقیفی را داد. در این میان «عصبانی نیستم» با داشتن پروانه نمایش جز فیلم‌های توقیفی محسوب نمی‌شد اما تاکنون از رفتن روی پرده بازمانده بود. با سماجت درمیشیان برای اکران این فیلم شورای صنفی نمایش عدم اکران «عصبانی نیستم» را به شلوغی و ترافیک اکران نسبت داد. فیلم‌ها از استودیو تولید خارج نشده روی پرده رفتند، چند فیلم توقیفی هم‌رنگ پرده را دیدند اما «عصبانی نیستم» در انتهای صف اکران همچنان منتظر بود. با بالا گرفتن فشارها بالاخره تاریخ 29 آذر سال 94 (بدترین زمان برای اکران جدید) به «عصبانی نیستم» اختصاص یافت. تبلیغات رسانه‌ای و مجازی فیلم شروع شد و پوستر فیلم رونمایی شد. به نظر می‌رسید که طلسم «عصبانی نیستم» بالاخره شکسته شده بود تا اینکه بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق با انتشار نامه‌ای خطاب به وزارت ارشاد نسبت به اکران این فیلم هشدار داد و تهدید کرد که در موضوع فتنه به‌هیچ‌وجه کوتاه نخواهد آمد. درنهایت و در کمال ناباوری، 29 آذر رسید و «عصبانی نیستم» اکران نشد. اعتراضات هنرمندان متوجه وزارت ارشاد بود که پای پروانه نمایش خود هم نیستاد و میدان را به خودسرها واگذار کرد. کمیسیون فرهنگی مجلس دوباره وارد ماجرا شد، اما این بار با اعضایی جدید و خواستار اکران «عصبانی نیستم» بدون فوت وقت شد. جشنواره فیلم فجر و جشنواره بین‌المللی فیلم فجر بار دیگر نام «آشغال‌های دوست‌داشتنی» را سر زبان‌ها انداخت و «عصبانی نیستم» برای مدتی فراموش شد تا اینکه در اکران دوم نوروزی نام این فیلم به‌عنوان یکی از گزینه‌های قطعی نمایش اعلام شد.
حالا باید دید، آیا گروه، دسته و حزب فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، آموزشی، اقتصادی و امثالهم اعتراضی نخواهند کرد یا 29 آذر بار دیگر تکرار خواهد شد. حتی اگر «عصبانی نیستم» اکران هم شود، به شما پیشنهاد می‌کنم که در همان روزهای اول به تماشای فیلم بنشینید که مبادا فیلم دچار سرنوشت «رستاخیز» احمدرضا معتمدی شود که بعد از یک هفته اکران، پایین کشیده شد.

کپی برداری و نقل این مطلب به هر شکل از جمله برای همه نشریه‌ها، وبلاگ‌ها و سایت های اینترنتی بدون ذکر دقیق کلمات “منبع: بلاگ نماوا” ممنوع است و شامل پیگرد قضایی می شود.