غایت

نویسنده کتاب در قسمتهای قبلی کتاب به بیان نظریه خویش در باب وقوع تحولی فاجعه آمیز در اخلاقیات جوامع نوین (مدرن) پرداخت و چنین ابراز نمود که علت تلاش متفکران عصر جدید برای توجیه اخلاق وقوع چنین تحولی است. تنها در فرهنگی که باورهای اخلاقی تضعیف شده و مفاهیم اخلاقی تغییر یافته باشد، افراد در صحت احکام اخلاقی دچار تردید می گردند.

بحث از علل اربعه (فاعلی - علت غایی - علت مادی و علت صوری) یکی از مباحث فلسفه یونانی ارسطویی است. هرکدام از علل فوق و همچنین روابطشان با هم احکام و ویژگیهای خاصی داشته که محل بحث و پژوهش می باشد.

مقاله حاضر قسمت دوم از مقاله "علت غایی از دیدگاه حکمای اسلامی " است که در شماره پیشین این نشریه در بحث آن وارد گشتیم ; اینک به بررسی سرفصلهای دیگری در این زمینه می پردازیم:

شبهه اول - چنانکه علم باری به نظام احسن که عین ذات او هم می باشد، غایت اودر ایجاد باشد - و می دانیم که علت غایی اقتضای فاعلیت فاعل را می کند - لازم می آیدکه ذات خدای تعالی علت ذات خودش باشد و این محال است.

هیچ یک از موجودات، راکد یا ساقط نیستند. اگر علل و عوامل قسری، موجودی را به رکود یا سقوط نکشانند، لحظه ای از پویش و تلاش باز نمی ایستند، تا خود را به سرحد کمال ممکن و غایت و مقصدی که در خور اوست، نائل گرداند.

هرچند بعضی گفته اند علم ارزش ذاتی دارد، ولی در مقایسه با غایت خلقت انسان وسیله ای بیش نمی باشد . وسیله ای برای تحصیل کمال و سعادت انسان و به تعبیر دینی، وسیله ای برای وصول به قرب الهی یعنی در واقع ارزش علم همواره در عمل ظاهر می گردد و چنانکه بعضی گفته اند:

تاکنون تلخیص یازده فصل از کتاب پایان فضیلت، نوشته السدیر مک اینتایر به محضر اهل معرفت تقدیم گردیده است. باید توجه داشت که از نظر بعضی از فیلسوفان معاصر تلخیص آثار او کاری بس دشوار، بلکه محال می نماید; زیرا جای جای عبارات او تلمیح یا اشاره به مطلب خاصی است. اینک تلخیص گونه ای از فصل دوازدهم کتاب مزبور تقدیم می گردد.

ملاک ها و معیارهای تقسیم بندی علوم، طی قرون و اعصار تاکنون، در میان دانشمندان، متفاوت و متغیر بوده است . برخی تقسیم بندی ها بر مبنای «غایت » ، و برخی دیگر بر حسب «ابزاری » و «غیر ابزاری » بودن علوم بوده است .

یکی از مفاهیم مهم در اخلاق و فلسفه اخلاق، مفهوم سعادت است. واژه سعادت که در زبان انگلیسی با و در لاتین با eudaimonia به آن اشاره می شود از دیربازنقشی اساسی در اخلاق و فلسفه اخلاق داشته است مکاتب مختلف یونان باستان هر یک بگونه ای خاص این مفهوم را در نظام اخلاقی خود جای داده و کارکردی ویژه برای آن در نظرگرفته اند

مسأله نسبت بین علم و دین، یکی از مسائل مهم در فلسفه دین است. در این مقاله مقایسه کلی حول چهار محور عمده (موضوع، زبان، روش و غایت) در حوزه معرفت دینی و معرفت علمی صورت گرفته است و بر اساس یک فرضیه، حیطه های چهارگانه با همدیگر سنجیده شده و در پایان به برخی از منشأهای احتمالی فرضیه رقیب یعنی فرضیه تعارض علم و دین پرداخته شده است