تومور بیضه

دکتر محمدرضا نوروزی؛ دکتر محمد حسین ایزد پناهی

بیضه محل تولید اسپرم و هورمون‌های جنسی مردانه است. هر چند تومور بیضه در مقایسه با سایر سرطان‌ها نسبتا نادر است؛ ولی شایع‌ترین تومور بد‌خیم در مردان آمریکایی 34-15 ساله می‌باشد. علت سرطان بیضه معلوم نیست؛ اما جزء سرطان‌های قابل علاج است؛ حتی وقتی تومور از بیضه فراتر رفته باشد.

بسته به نوع سرطان و وسعت پیشرفت آن ممکن است یک روش درمانی یا ترکیبی از روش‌های درمانی مختلف برای آن به‌کار رود. معاینه منظم بیضه توسط خود افراد می‌تواند به تشخیص و درمان زودهنگام سرطان بیضه کمک کند.

علائم

سرطان بیضه در اکثر موارد فقط یک بیضه را درگیر می‌کند و درگیری دو‌طرفه نادر است. سرطان بیضه در مراحل اولیه علامتی ندارد؛ ولی درصورت علامت‌دار شدن می‌تواند با موارد زیر تظاهر کند:

1. بزرگی یا مشاهده توده در بیضه

2. احساس سنگینی در اسکروتوم (کیسه بیضه)

3. درد مبهم در ناحیه شکم یا ناحیه مغبنی (اینگوینال)

4. احساس درد و ناراحتی در بیضه

5. بزرگ و دردناک شدن پستان

6. علائم ناشی از دست‌اندازی و متاستاز به سایر اعضای بدن

علت:

تقریبا تمام سرطان‌های بیضه از سلول‌های زاینده بیضه (germ cell‌)‌، یعنی همان سلول‌هایی که وظیفه ساختن اسپرم را بر عهده دارند، منشأ می‌گیرند. تاکنون علتی که سلول‌های زاینده را به سمت سرطانی شدن پیش می‌برد شناخته‌شده نیست.

عوامل خطر:

عوامل خطر برای سرطان بیضه عبارتند از:

بیضه نزول‌نکرده

عدم تکامل بیضه: مثل بعضی بیماری‌ها نظیر سندرم کلاین فلتر

سابقه فامیلی سرطان بیضه.

سن: سرطان بیضه در هر سنی دیده می‌شود ولی بیشترین سن 34-15 سالگی است.

نژاد: در سفید‌پوستان شایع‌تر از سیاه‌پوستان است.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد:

در صورت احساس هرگونه درد‌، تورم یا توده در بیضه یا ناحیه مغبنی خود، به‌خصوص اگر این علائم بیش از دو هفته طول کشیده و حتی اگر توده یا تورم بیضه هیچ‌گونه دردی ندارد، حتما به پزشک مراجعه کنید و تحت ویزیت  و معاینه قرار بگیرید. بیشتر سرطان‌های بیضه هیچ‌گونه دردی ایجاد نمی‌کنند.

روش‌های تشخیص

 اکثر مردان تومور بیضه را خودشان به‌صورت اتفاقی و یا در هنگام Self-examination، کشف می‌کنند و در بقیه موارد  توده توسط پزشک لمس و کشف می‌گردد. برای اینکه بتوان فهمید یک توده بیضه سرطان است یا علل دیگر در آن دخیلند، می‌توان از روش‌های زیر کمک گرفت:

1. سونوگرافی: با سونوگرافی می‌توان ماهیت توده که آیا حاوی مایع است یا یک توده گوشتی و اینکه از داخل بیضه یا از اجزای خارج بیضه منشأ گرفته است را مشخص نمود.

2. تست‌های خونی: برای سرطان بیضه مارکر‌های خونی وجود دارند که می‌توان برای کمک به تشخیص سرطان از آنها سود برد که مهمترین این پارکرها βhcG و آلفافیتوپروتئین می‌باشند که در صورت بالا بودن آنها احتمالا توده بیضه سرطانی است.

3. جراحی: جراحی و خارج کردن بیضه (رادیکال ارکیکتومی)‌: دقیق‌ترین راه برای تشخیص یا رد سرطان است و اگر هرگونه شکی در مورد سرطانی بودن توده بیضه وجود داشته باشد، ممکن است پزشک این راه را به بیمار پیشنهاد کند.

نکته مهم : به طور عموم نمونه‌برداری یا برداشتن خود توده به تنهایی و بدون برداشتن بیضه به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود؛ مگر در موارد خاص.

4.سی‌تی‌اسکن: چون اولین محل دست‌اندازی سرطان بیضه در اکثر موارد غدد لنفاوی ناحیه شکمی است، بنابراین در صورتی که احتمال سرطانی بودن توده بیضه وجود داشته باشد، برای بررسی وضعیت غدد لنفاوی از این روش استفاده می‌شود.

5.عکس قفسه سینه: چون پس از غدد لنفاوی یکی از شایع‌ترین محل‌های درگیری دست‌اندازی دوردست ریه می‌باشد، باید در بیمار مبتلا به سرطان بیضه آن را درخواست نمود.

درمان سرطان بیضه

1- جراحی: همانگونه که ذکر شد اولین قدم درمانی در هر مرحله از تومور بیضه، حتی اگر به مکان‌های دیگر دست‌اندازی کرده باشد، خارج کردن سایت اولیه تومور، یعنی بیضه است که به آن ارکیکتومی می‌گویند. اگر مساله زیبایی برای بیمار مهم باشد، می‌توان همزمان با عمل ارکیکتومی از پروتز بیضه برای پرکردن فضای اسکروتوم سود برد.

2- قدم بعدی درمان بستگی به پاتولوژی اولیه تومور و وضعیت غدد لنفاوی شکمی و وجود یا عدم وجود دست‌اندازی دوردست تومور دارد. سه روش عمده درمانی شامل شیمی‌درمانی‌، رادیوتراپی و جراحی غدد لنفاوی شکمی (موسوم به RPLND) است که بسته به فاکتورهای ذکرشده می‌توان برای درمان از یک یا ترکیبی از این سه روش استفاده نمود.

عوارض درمان

1.جراحی‌: خارج کردن یک بیضه در صورتی که بیضه سمت مقابل سالم باشد، باعث ناباروری یا اختلال جنسی نخواهد شد؛ اما اگر هر دو بیضه خارج شده باشند، بیمار حتما نابارور می‌شود. همچنین، بیمار نیاز به هورمون جنسی مردانه یا تستوسترون خواهد داشت.

2.جراحی RPLND: اگر اعصاب سمپاتیک در حین جراحی آسیب ببیند، فرد ممکن است دچار اختلال در انزال منی گردد؛ ولی احتمالا اختلال جنسی یا اختلال در نعوظ  نخواهد داشت.

3.رادیوتراپی و شیمی‌درمانی‌: رادیوتراپی و بعضی داروهایی که در شیمی‌درمانی استفاده می‌گردد می‌تواند برای مدتی فرد را نابارور کند؛ اما در اکثر موارد برگشت‌پذیر است.

قبل از انجام هرگونه روش درمانی بهتر است از ذخیره‌سازی اسپرم استفاده شود؛ حتی اگر فکر می‌کنید که به اندازه کافی فرزند دارید و یا نیاز به فرزند دیگری ندارید، چون بعدا ممکن است پشیمان گردید و آن هنگام تلاش برای برگشت ناباروری ممکن است موفقیت آمیز نباشد. اسپرم را می‌توان با روش انجماد  برای سال‌ها زنده و سالم نگهداری نمود.

پیشگیری از سرطان بیضه

هیچ راهی برای پیشگیری از سرطان بیضه شناخته نشده است؛ هرچند معاینه خود فرد به‌طور منظم  ممکن است به تشخیص زود‌هنگام سرطان بیضه کمک کند. به بیماران خود توصیه کنید بهتر است حداقل  یک بار در ماه از سنین بلوغ بیضه‌های خود را معاینه کنید. برای این کار مراحل زیر را انجام دهید:

- جلوی یک آینه بایستید و از لحاظ عدم تقارن یا بزرگی یکطرفه بیضه‌های خود را ببینید.

- هر بیضه خود را بین انگشت اشاره و شست همان طرف گرفته و بیضه را در سرتاسر طول خود بین دو انگشت بلغزانید و از لحاظ سفتی و برجستگی و توده آن را معاینه کنید.

- به‌تدریج با شیوه معاینه و یافته‌های حین معاینه آشنا می‌شوید و به‌محض لمس ناحیه‌ای غیر‌متعارف و غیر‌طبیعی آن را تشخیص خواهید داد. این کار را به‌ طور منظم انجام دهید و چنانچه هر گونه توده‌ای لمس کردید به پزشک خود اطلاع دهید.