بحث ویروس HPV مدت‌ها است که به بحثی داغ تبدیل شده است و همه از آن صحبت می‌کنند. مشابه هر مسئله‌ی پر سر و صدای دیگری، شایعات در مورد ویروس HPV نیز فراوان است. در بامیلوبلاگ به باورهای نادرست در مورد ویروس اچ پی وی، راه های انتقال ویروس HPV، واکسن اچ پی وی و علائم و نشانه های HPV پرداخته‌ایم.
HPV چیست؟ تاکنون عنوان “ویروس پاپیلومای انسانی” به گوشتان خورده؟ این ویروس چه بخش‌هایی از بدن را درگیر می‌کند، چه بیماری‌هایی ایجاد می‌کند و چه مخاطراتی به همراه دارد؟ فکر می‌کنید HPV چه افرادی را مبتلا می‌کند؟ چگونه انتقال می‌یابد و چه راه‌هایی برای تشخیص به‌موقع یا پیشگیری از ابتلا به آن وجود دارد؟ تا به‌حال آزمایش پاپ‌اسمیر انجام داده‌اید؟ این آزمایش در چه مواردی انجام می‌شود و چه کمکی به افراد می‌کند؟ آیا پاپیلومای انسانی، ویروس نادری است؟ آیا مقوله‌ای نگران‌کننده است؟ به‌نظرتان علایم قابل مشاهده‌ای دارد؟ چه ارتباطی بین ابتلا به HPV و حیات جنسی افراد وجود دارد؟ آیا این ویروس در سنین خاصی شیوع می‌یابد یا اقشار خاصی را مبتلا می‌کند؟ HPV چه ارتباطی با سیستم ایمنی دارد؟ آیا مصرف دخانیات، احتمال ابتلا به HPV یا توسعۀ عواقب ناشی از این ویروس را افزایش می‌دهد؟ آیا افراد سالم را نیز درگیر کند؟ آیا با تزریق واکسن گارداسیل یا روش‌های محافظتی می‌توان از ابتلا به ویروس پاپیلومای انسانی جلوگیری کرد؟ در این مقاله به همۀ این سؤالات پاسخ می‌دهیم و تا حد امکان از معمای HPV پرده برمی‌داریم. می‌خواهیم با 11 باور نادرست دربارۀ این ویروس جنجال‌برانگیز آشنا شویم و بیشتر دربارۀ آن بدانیم. این نوشتار ترجمۀ مقاله‌ای است از مجلۀ اینترنتیِ کازموپولیتن، به قلم کاتریونا هاروی جنر که به تازگی در سپتامبر 2018 منتشر شده است.
دربارۀ ویروس پاپیلومای انسانی چه می‌دانید؟ آیا می‌دانید که این ویروس جنسی در بیش از 99 درصدِ سرطان‌های دهانه رحم، نقش اصلی را ایفا می‌کند؟ احتمالاً به این خاطر با اصطلاح HPV یا ویروس پاپیلومای انسانی -که مشخصات و عوارض شناخته‌شده‌ای دارد- آشنا هستید که سابقۀ ابتلا به این ویروس را داشته‌اید، یا پیش از این به سرطان دهانه رحم دچار شدهاید. باید دانست که یکی از راه‌های اصلی انتقال HPV، رابطه جنسی است و ویروس پاپیلومای انسانی در 99.7 درصد سرطان‌های رحم، مسبب اصلی محسوب می‌شود. با وجود این دانش عمومی دربارۀ این ویروسِ سرطان‌ساز بسیار اندک است. نتایج نظرسنجیِ تازه انتشاریافتۀ کمپین فرانسویِ Jo’s Cervical Cancer Trust نشان داده است که بیش از 50 درصد زنان شرکت‌کننده در این نظرسنجی نمی‌دانستند که عفونت ویروسیِ ناشی از HPV، ریسک ابتلا به سرطان دهانۀ رحم را به همراه دارد. همین درصد بالای ناآگاهی نسبت به ویروس پاپیلومای انسانی، جو تراستی‌ها را به فکر واداشت تا راهی برای آگاهی‌بخشی در این خصوص بیابند. آن‌ها تصمیم گرفتند به زنان کمک کنند تا باورهای غیرعلمی دربارۀ HPV را کنار بگذارند و در این باره واقع‌بینانه بیندیشند. در این مقاله به طرح 11 باور شایع و البته نادرست دربارۀ ویروس پاپیلومای انسانی -عامل اصلی سرطان دهانۀ رحم- می‌پردازیم. این 11 باور از این قرارند:
1- ویروس پاپیلومای انسانی به ندرت افراد را مبتلا می‌کند
دقیقاً برعکس است. واقعیت آن است که ویروس HPV بسیار شایع است؛ دقیقاً آن‌قدر شایع که از هر 5 نفر، 4 نفر یعنی 80 درصد مردم در دوره‌های مختلف حیاتشان به این ویروس مبتلا می‌شوند. به همین دلیل شناخت HPV و مراقبت از بدنمان در برابر این ویروسِ خطرناک بسیار حائز اهمیت است.
2- HPV مقوله‌ای نگران‌کننده است
بالغ بر 100 نوع HPV وجود دارد و دربارۀ بیشترشان جای نگرانی نیست. بااین‌حال باید توجه کرد که دست‌کم 13 نوع HPV می‌توانند سرطان‌ساز شوند. البته دقت کنید که این 13 نوع “می‌توانند” سرطان‌ساز شوند نه این‌که لزوماً منجر به سرطان می‌شوند. در بیشتر موارد چنان‌چه شما یا شریک جنسی‌تان در معرض خطر بالای ابتلا به HPV باشید، بدنتان می‌تواند با عفونت مقابله کند؛ درست به‌همان‌نحو که با هر عفونت سادۀ دیگری مبارزه می‌کند. اما در برخی موارد، عفونت منجر به تغییراتی در سلول‌های دهانۀ رحم می‌شود که اگر تشخیص داده نشود یا بررسی نشده باشد، می‌تواند پیشرفت کند و به سرطان دهانۀ رحم مبدل شود. دقیقاً به همین دلیل انجام آزمایش‌های متناوب پاپ‌اسمیر اهمیت دارد، زیرا پزشک با تشخیص به‌موقع قادر است هر سلول غیرطبیعی را شناسایی کند و شانس سرطانی‌شدن سلول را از بین ببرد.
3- اگر مبتلا به HPV باشید، خودتان متوجه می‌شوید
این باور نیز نادرست است. ویروس پاپیلومای انسانی، عموماً با علامت یا نشانۀ بیماری‌زای مشخص همراه نیست. بنابراین تشخیص HPV در افراد با مشاهدۀ شخصی صورت نمی‌گیرد. اما با انجام آزمون‌هان منظمِ پاپ اسمیر، خطر ابتلا به HPV و هر نوع ناهنجاری ناشی از عفونت، قابل شناسایی و درمان است.
4- فقط بی‌قید و بندها به HPV مبتلا می‌شوند
ممکن است در اولین رابطۀ جنسی‌تان مبتلا به HPV شده باشید؛ پس این فرضیه که “فقط بی‌قید و بندها مبتلا به HPV می‌شوند”، اساساً نادرست است. ویروس پاپیلومای انسانی در ناحیۀ تناسلی و در خلال رابطۀ جنسی، صرفاً با تماس پوست دو فرد منتقل می‌شود. به لحاظ علمی فرقی ندارد که شرکای جنسی متعددی داشته باشید یا فقط با یک فرد در رابطه باشید. اگر فقط یکی از این افراد مبتلا به HPV باشد، احتمال زیادی برای انتقال ویروس به شما وجود دارد. باید توجه داشته باشید که این ویروس بسیار شایع است و حتی اگر با یک فرد در رابطه باشید، نمی‌توانید مطمئن باشید که مبتلا به HPV نخواهید شد. این ویروس می‌تواند 20 سال در بدن فرد به حیات خود ادامه دهد و فعالیت بیماری‌زا نداشته باشد. بنابراین حتی اگر مدت مدید و سالیان دراز با یک فرد در رابطۀ جنسی هستید و یک روز دریافته‌اید که مبتلا به HPV هستید، تعجبی ندارد.
5- ویروس پاپیلومای انسانی فقط جوان‌ها را مبتلا می‌کند
نه، این‌طور نیست. این ویروس در ناحیۀ تناسلی از پوستی به پوست دیگر منتقل می‌شود. بنابراین همۀ افرادی که فعالیت جنسی دارند، می‌توانند داوطلب ابتلا به HPV باشند. البته ابتلا به HPV در جوانانی که رابطۀ جنسی دارند، شایع‌تر است؛ اما سیستم ایمنی معمولاً خودش را از شر عفونتِ ناشی از ویروس خلاص می‌کند. پس آن‌چنان هم جای نگرانی وجود ندارد ولی این گفته بدان معنا نیست که احتمال ادامۀ حیات یا پیشرفت ویروس وجود ندارد. باید این مطلب را به خاطر داشته باشید که HPV می‌تواند مدت زمان طولانی در بدن باقی بماند. پس اگر سال‌های زیادی با شریک جنسی ثابتتان زندگی کرده‌اید یا حتی اگر مدت‌ها از آخرین رابطۀ جنسی‌تان گذشته، کماکان می‌توانید حامل ویروس پاپیلومای انسانی باشید. به همین دلیل باید به آزمون‌های پاپ‌اسمیر توجه کنید و در طول زندگی‌تان به طور منظم این آزمایش‌ها را پیگیری کنید تا اطمینان یابید که حامل و ناقل این ویروس نیستید.
6- اگر سالم باشید، مبتلا به HPV نمی‌شوید
عفونت‌های ناشی از HPV بسیار شایع‌اند و حتی سبک زندگی سلامت هم نمی‌تواند شما را از ابتلا به ویروس پاپیلوما محافظت کند. پس تنها راه مطمئن برای عدم ابتلا به HPV، خویشتنداری در برابر رابطۀ جنسی است که منطقی به نظر نمی‌رسد و انتخاب اغلب آدم‌ها هم نیست. با این حساب سلامت بدن چه نقشی درمقابله یا مهار ویروس دارد؟ سیستم ایمنی بدن شما مسئول مبارزه با عفونت ناشی از HPV است و هرچه سالم‌تر باشید، سیستم ایمنی‌تان هم به نحو مؤثرتری از عهدۀ ایمن‌سازی و مقابله با عفونت برمی‌آید. تغذیۀ صحیح، انجام تمرینات ورزشی و از همه مهم‌تر خودداری از مصرف دخانیات به شما کمک می‌کنند که سلامت باشید و سیستم ایمنی‌تان را تقویت کنید. درواقع HPV قادر است همۀ آن‌هایی که فعالیت جنسی دارند، حتی سالم‌ترین افراد را هم درگیر کند و اصلاً کاری به این ندارد که چه قدر آب سبزیجات نوشیده‌اید یا این که مرتب در کلاس‌های یوگا حاضر شدهاید یا نه و این بدان معناست که شما نمی‌توانید احتمال ابتلا به این ویروس را به‌طورکامل از بین ببرید.
7- اگر از کاندوم استفاده کنید، مبتلا به HPV نخواهید شد
متأسفانه چنین نیست. البته استفاده از کاندوم ریسک ابتلا به ویروس را کاهش می‌دهد؛ اما ازآن‌جایی‌که HPV می‌تواند در نواحی سطحی، بخش‌های داخلی پوست و سرتاسر ناحیۀ تناسلی وجود داشته باشد، استفاده از کاندوم کفایت نمی‌کند. چون طبیعتاً هیچ کاندومی همۀ این مناطق را نمی‌پوشاند. بنابراین HPV با هر نوع تماس جنسی می‌تواند منتقل بشود. منظور از تماس جنسی، تماس لمسی با نواحی تناسلی و هر نوع رابطۀ جنسیِ دهانی، واژینال و مقعدی است.
8- هیچ ارتباطی بین مصرف دخانیات و ابتلا به عفونت HPV وجود ندارد
مصرف دخانیات از اصلی‌ترین عواملِ توسعۀ سرطان دهانۀ رحم است. مصرف دخانیات به ضعف سیستم ایمنیِ سلول‌های دهانۀ رحم می‌انجامد و کار بدن برای جلوگیری از انتشار ویروس، مقابله با خطرِ ابتلا به عفونت‌های ناشی از HPV و ممانعت از توسعۀ ناهنجاری‌های سلولی را دشوار می‌کند.
9- با تزریق واکسن گارداسیل دیگر مبتلا به HPV نخواهید شد
اگر واکسن HPV زده باشید، دست‌کم دربرابر 70 درصد از سرطان‌های ناشی از عفونت HPV ایمن هستید؛ اما این بدان معنا نیست که مصونیتِ 100 درصدی یافته‌اید. دقت کنید که انجام آزمایش‌های پاپ‌اسمیر به اندازۀ واکسیناسیون یا حتی بیش از آن اهمیت دارد، زیرا انواع ناهنجاری‌های ناشی از HPV را مشخص خواهد کرد.
10- ویروس پاپیلومای انسانی فقط زنان را مبتلا می‌کند
بله، HPV به سرطان دهانۀ رحم منجر می‌شود که نوعی بیماری زنانه است؛ اما این ویروس می‌تواند مسبب سرطان‌های دیگری مثل سرطان آلت، سرطان مقعد و سرطان‌های سایر بخش‌های تناسلی هم باشد که فقط به یک جنس اختصاص ندارند. بنابراین ضرورت دارد که زنان و مردان با واکسیناسیون از ابتلا به HPV مصونیت یابند و به آثار و مخاطرات عفونت و سرایت ویروس آگاه باشند.
11- وجود HPV در بدن احتمالاً به معنای ابتلا به سرطان است
درست است که99.7 درصد از سرطان‌های دهانۀ رحم ناشی از HPV است؛ اما این بدان معنا نیست که 99.7 درصد از افرادِ حامل HPV، سرطان دارند. گذشته از آن، باید توجه کرد که بیشتر افراد مبتلا به HPV، با مشکل خاصی مواجه نیستند. برای حفاظت از خودتان باید آزمایش‌های پاپ‌اسمیر را به‌طور منظم انجام دهید و در صورت لزوم واکسن گارداسیل بزنید. ضمناً ضرورت دارد که با علایم و نشانه‌های سرطان دهانۀ رحم آشنا باشید و در زمان مناسب به پزشک مراجعه کنید.
طبق آمار هرساله بیش از 3000 زن با نشانه‌های سرطان دهانۀ رحم تشخیص داده می‌شوند. این درحالی است که است که اگر زنان اطلاعات کافی دربارۀ اقدامات محافظتی و مراحل درمانی داشته باشند، می‌توانند ریسک ابتلا به سرطان را کاهش دهند و به این ترتیب می‌توان روزی را انتظار کشید که ردپای سرطان دهانۀ رحم و سرطان‌های تناسلی از زندگی بشر محو شده باشد.
در این مقاله از ویژگی‌های HPV سخن گفتیم و به طرح 11 باور نادرست دربارۀ ویروس پاپیلومای انسانی پرداختیم. عموم پژوهشگران اجتماعی بر این باورند که جامعۀ ایران به دلایل متعدد از فقر آگاهی جنسی رنج می‌برد. امروزه دانشمندان علوم پزشکی و رفتارشناسان اجتماعی متفق‌القول‌اند که آگاهی‌بخشیِِ جنسی و جنسیتی، رضایت و سلامت افراد جامعه را افزایش می‌دهد و از آسیب‌های اجتماعی جلوگیری می‌کند. یکی از پیامدهای زیان‌بار ناآگاهی جنسی، رواج باورهای بی‌اساس در جامعه است. این درحالی است که مهم‌ترین منبع دریافت اطلاعات باید یافته‌های اثبات‌شدۀ علمی باشد. این ناآگاهی در اغلب موارد با عواقب پرهزینه و جبران‌ناپذیری همراه است و نه تنها سلامت جسم که سلامت روان افراد جامعه را با اختلالات جدی مواجه می‌سازد.
در سلسله مقالات سلامت جنسی برآنیم که شما را با مهم‌ترین یافته‌های علمی و بهترین مقالات روز دنیا آشنا کنیم تا به این طریق سهم کوچکی در پیشگیری از پیامدهای ناگوارِ ناآگاهی‌های فردی و اجتماعی داشته باشیم. شما در این باره چه فکر می‌کنید؟ آیا معاینات دوره‌ای زنان و چک‌آپ‌های پزشکی را پیگیری می‌کنید؟ آیا تاکنون آزمایش پاپ‌اسمیر انجام داده‌اید؟ چه قدر دربارۀ سلامت تناسلی و بهداشت جنسی می‌دانید؟ اگر تجربه‌ای از ابتلا به سرطان دهانۀ رحم یا ابتلا به ویروس پاپیلومای انسانی دارید، لطفاً با ما درمیان بگذارید. برایمان بنویسید که چگونه از ابتلا به HPV اطلاع یافتید و چه اقداماتی برای مهار یا جلوگیری از انتقال آن انجام داده‌اید؟