تهدیدشناسی از منظر رهبران انقلاب اسلامی ایران

تعاریف عملیاتی

تعریف تهدید: نیات، قابلیت ها و اقدامات بالفعل و بالقوۀ دشمنان که موجودیت یا اهداف و منافع حیاتی انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی و دستاوردهای آن و یا کشور ایران را به خطر اندازد و یا عامدانه در مسیر تحقق آنها مانع فیزیکی یا غیرفیزیکی جدی ایجاد نماید.

تهدید سخت: اعمال نیات و ارادۀ دشمن از طریق زور آشکار و قدرت نظامی با اشغال سرزمین و یا ایراد ضربۀ نظامی به منافع یا موجودیت جوهر تهدید سخت زور آشکار و اعلام شدۀ نظامی و آماج آن سرزمین یا منافع و ابزار اعمال آن قدرت نظامی است.

تهدید نیمه سخت: اعمال اراده از طریق زور پنهان یعنی تطمیع، ارعاب، نفوذ، با هدف وابسته سازی، اشغال و تسلط بر نظام سیاسی، اقتصادی و فرهنگی حاکم و تغییرحاکمیت و نظام سیاسی مستقل به نظام وابسته، جوهر تهدید نیمه سخت ترس، طمع و ضعف و آماج و ابزار آن «سیستم ها» میباشد.

تهدید نرم: اعمال نیات و ارادۀ دشمن از طریق اشغال و تصرف خود یک ملت، به روش بیهویت سازی ملی و جایگزینی فضولات فکری و اندیشه ای احساسی و رفتاری و در یک کلام فرهنگی خود به جای اندیشه، فرهنگ و هویت اصیل یک ملت و در واقع، اشغال و تصرف ملت. جوهر تهدید نرم، «اقناع» آماج آن ذهن، قلب و نفس آحاد انسان ها و تشکل ها و ابزار آن رسانه و... است.

مقدمه

در تعریف تهدید می توان عامل یا عواملی را که امنیت ملی را هدف قرار میدهد و یک کشور را از دستیابی به اهداف، منافع و ارزش های خود باز میدارد، مورد توجه قرار داد. نگاه به تهدید از دو منظر مورد توجه قرار میگیرد: یک، رویکرد مقطعی و دیگری رویکرد هویتی. بنابراین، تهدیدشناسی باید از هر دو رویکرد انجام شود و منظور از یکی نفی دیگری نیست، اما در زاویۀ تفکر خودی حتما تفکر هویتی ضروری و لازم و پایه است، رویکرد مقطعی برای کوتاه مدت مورد استفاده قرار میگیرد؛ از این رو، مبنای تهدیدشناسی در این مقاله، تهدیدشناسی از نوع هویتی است. اصولا اعتقاد بر این است که یک تهدید هویتی برای انقلاب اسلامی وجود دارد؛ چراکه اساسا دو هویت اصلی وجو دارد (جبهۀ حق و جبهۀ باطل)  و لاینقطع این دو جبهه در طول تاریخ در مقابل هم بوده اند. آیۀ (لایزالون یقاتلونکم حتی یردونکم عن دینکم)  و هم چنین در کلام امام خمینی (ره)  نیز به وضوح به آن اشاره شده است؛ مانند «از اول تاریخ انبیا در مقابل قدرت های جاهل ایستاده بودند»، یقاتلونکم حتما یک معنایش به کشت و کشتار است؛ ولی هیچ سندی موجود نیست که فقط همین معنا را دارد و معنای دیگری ندارد. بنابراین، تهدید انقلاب اسلامی تهدید هویتی جبهۀ باطل است و آن چیزی که باید معلوم شود، این است که مظاهر و مصادیق این تهدید در دوره ها و مقاطع مختلف چیست؟ هر آنچه برای جبهۀ حق در طول تاریخ تهدید بوده، امروزه برای انقلاب اسلامی نیز تهدید است.

اگر استکبار، طواغیت، ظالمان و... در قرآن تهدید حساب شده اند، پس آنها برای انقلاب اسلامی نیز تهدید هستند؛ ولی باید مصادیق امروزی آن را پیدا کرد. پس تهدید وجود دارد و باید در مقابل تهدید ایستاد تا توازن برقرار شود. این نوع تفکیک صرفا یک تفکیک نیست، بلکه نتیجۀ کارکرد میدانی است. هر زمانی که مقاومت نشود، یعنی تقابل با جبهۀ باطل نشود؛ یعنی دوستی واقع شد (نه به معنای نوعی از تقابل)، آن موقع است که حق از این جبهه خارج گردیده و در جبهۀ دیگری مستقر شده است. پس رویکرد انقلاب اسلامی ایران در تهدیدشناسی از منظر خودی هویتی است. مسأله ای که پیش روی این تحقیق قرار دارد و و مقالۀ حاضر در صدد پاسخ گویی بدان میباشد، این است که اساسا ماهیت تهدید امروز انقلاب اسلامی ایران از چه جنسی است؟ مظاهر این تهدید چگونه است؟ در کجا است؟ و توسط چه کسی انجام میشود؟ بدین ترتیب، چون تهدید دشمن هویتی است، هر چه که دشمن در میدان می آورد، ابزار جنگی اوست. شناخت دشمن در این عرصه از الزامات رویارویی در تهدید هویتی است، بر این اساس شناخت ابزار و حرف دشمن لازم و ضروری میباشد. از این رو، شاید مهم ترین عرصۀ شناخت دشمن در این نوع تهدید حوزۀ علوم انسانی باشد؛ حوزۀ علوم انسانی چون موضوعش انسان، و تعریف انسان است. هر کس در این حوزه به غیر از انبیا حرف بزند، حتما با نگاه انقلاب اسلامی در چالش است. در مأموریت سپاه به طور روشن در قانون اساسی، پاسداری از دستاوردهای انقلاب اسلامی آمده است. باید دید که دستاوردهای انقلاب را چه عواملی تهدید می کند تا بتوان در برابر آنها به پاسداری از انقلاب پرداخت.

بدین ترتیب و بر این اساس، میتوان تهدیدات را در سه دستۀ کلی تقسیم نمود که عبارتند از تهدیدات سخت، نیمه سخت و نرم. بنابراین، در مراحل بعدی تحقیق با واکاوی و ژرف اندیشی، لایه های درونیتر این تهدیدات را با روش توصیفی- تحلیلی و استاده از منابع کتابخانه ای مورد مداقه و پژوهش قرار گرفته و یافته های نظری تحقیق را ارائه میشود.

تاریخچۀ تهدید

تاریخچۀ تهدید به خلقت آدم و تهدید وی توسط شیطان باز می گردد؛ جایی که شیطان قسم خورد انسان را به انحراف خواهد کشاند، زیرا خود را برتر میپنداشت: «قال لم اکن لاسجد لبشر خلقته من صلصال من حمإ مسنون» (فجر. ٣٣) (من نه آنم که سجده کنم بشری را که از سفال نشأت یافته از لجنی گندیده است آفرینش آن). «قال رب فانظرنی الی یوم یبعثون» (همان. ٣٦) (گفت مرا مهلت ده تا روزی که برانگیخته شوند در آن). «قال فبعزتک لاغوینهم اجمعین» (ص. ٨٢) (گفت به شکوه تو سوگند که گمراه کنم آنها را همگان). این تقابل، اولین تهدید را در مقابل انسان رقم زد. تهدید سخت را در دورۀ تاریخی خودش باید دوران اشغال اراضی ملت ها تلقی کرد. از مصادیق تهدید سخت میتوان تهدید نظامی و حضور قلدرمآبانۀ آمریکا در خلیج فارس را نام برد. تهدید نیمه سخت را دوران سلطۀ ابرقدرت ها بر حاکمان کشورها و اقتصاد کشورها معرفی کرد. استعمارنو در این تهدید حکام و رؤسای کشورها در یک کلام خواص به تسلط و یغما میروند. مصداق تهدید نیمه سخت حضور آمریکا در کشورهای منطقۀ خلیج فارس میباشد. تهدید نرم در همین دوران معاصر است. دیروز نظم نوین جهانی، امروز جهانیشدن یکی از نمودهای بارز آن هستند. در تهدید نرم، کل یک ملت مورد هدف و آماج تهدید است. مصداق تهدید نرم همان است که ابرقدرت شوروی را درهم شکست. اگر تهدیدها را به سه برهۀ تاریخی تقسیم کردیم، بدین معنا نیست که امروز بخشی از آنها یعنی تهدیدهای نوع اول و دوم وجود ندارد و زمان آنها گذشته است، و امروز ما صرفا با تهدید نوع سوم مواجه هستیم، بلکه منظور این است که اولا اشکال جدیدی از تهدیدها به مرور زمان به آمده اند. دوم این که ترتیب و توالی تهدیدات از نرم به سخت است، امروز مصادیق هر سه نوع تهدید را با هم برای انقلاب اسلامی ایران داریم.

بنابراین، پس از مقطع تاریخی استعمار سنتی و کهن (اشغال نظامی سرزمین ها) و مقطع پس از آن یعنی استعمارنو (اشغال حاکمیت سیاسی از طریق گماردن دولت های دست نشانده)  که منجر به شکل گیری موج مخالفت ها در میان مردم کشورهای تحت اشغال استعمارنو گردید، دستگاه سلطۀ جهانی، شکل جدیدی از استعمار یعنی تسلط پایدار و مخالفت ناپذیر را هدف مفهوم تهدید، تعریف تصمیم گیرندگان و مردم هر کشور از امنیت ملی، تأثیر بر درک آنها از تهدید دارد. (تهدید نرم و راهبردهای مقابله با آن، ١٣٨٨: ١٥)

مفهوم تهدید در مکاتب غربی

مکتب کپنهاک که «باری بوزان»[1] و «ال ویور»[2] از پایه گذاران آن میباشند، بر فاز نظریۀ نئورئالیستی شکل گرفته است. این مکتب به جای تبیین مفهوم امنیت بر اساس قدرت – امنیت به تبیین مفهوم امنیت بر اساس تهدید- امنیت میپردازد. بر این اساس، امنیت، رهایی از تهدید (عبدالله خانی، ١٣٨٣: ١٣٥) است. مبنای تجزیه و تحلیل امنیت ملی در «مطالعات امنیتی جهان سوم»[3] بر پایۀ سه مؤلفۀ اساسی قرار دارد که عبارتند از «محیط امنیتی»[4]، «ابعاد سخت افزاری امنیت»[5]، و «ابعاد نرم افزاری امنیت»[6]. در این چارچوب، محیط امنیتی محل رویش و پیدایش تهدیدات و فرصت ها، ابعاد سخت افزاری شامل توان مندیهای فیزیکی و مادی و ابعاد نرم افزاری شامل «ظرفیت سیاسی»[7] و زیرمجموعه های مربوطه میگردد. شناخت تهدید در مطالعات امنیتی سازه انگاران[8] مستلزم آگاهی از معرفت شناسی آنهاست، «هویت» و «هنجارها» دو مفهوم اساسی در نظریۀ سازه انگاران میباشد و محیط و موضوعات امنیتی بازیگران در این دو مفهوم نشان داده شده است. (تهدید نرم و راهبردهای مقابله با آن، ١٣٨٨: ٦٧)  یکی از نحله های مؤثر و مرتبط با مفهوم نرم در مطالعات انتقادی امنیت[9] مکتب ولز[10] میباشد. از نظر این مکتب، امنیت مترادف با امنیت انتظارات است و امنیت انتظارات شرط ثبات سیستم و این مهم نیز صرفا از طریق شکل گیری یک هویت مشترک ایجاد میشود و هویت مرزهای سیستم را تشکیل میدهد. (عبدالله خانی، ١٣٨٢: ٢٦١) نظریۀ توازن تهدید به اصلاح و تغییر نظریۀ معروف نئورئالیستی «توازن قدرت»[11] پرداخته و عامل تعیین کنندۀ رفتار کشورها برای ایجاد اتحاد را درک تهدید از سوی دیگران عنوان کرده است. (تهدید نرم و راهبردها مقابله با آن، ١٣٨٨: ٤٥) در رهیافت نبرد اطلاعات[12]، اطلاعات به معنای محتوا یا مجرای یک پیام است. بر این اساس، سیستم اطلاعاتی[13] به مجموعه ای کامل از دانش، اعتقادات، سیستم ها و فرایندهای تصمیم گیری حریف گفته میشود. در این چارچوب، هدف، جهت دهی به سیستم اطلاعاتی حریف متناسب با اهداف و مقاصد نیروهای خودی میباشد. دانش[14] و اعتقادات دو آماج اساسی در نبرد اطلاعاتی هستند. (١: ١٩٩٥ ,szafranski) مفهوم «قدرت نرم»[15] اولین بار جوزف نای با الگوگیری از قیام مردم ایران در انقلاب اسلامی، آن را تئوریزه و در سال ١٩٩٠ مطرح نمود. (١٩٩٠ ,nye) جوزف نای منابع قدرت نرم را این گونه بیان میکند:

١) فرهنگ، زمانی که بتواند دیگران را جذب خود کند؛

٢) ارزش ها، وقتی که در به کارگیری آن فریب و تزویر نباشد؛

٣) سیاست خارجی، زمانی که در چشم بقیه مشروع جلوه کند. (تهدید نرم و راهبردهای مقابله با آن، ١٣٨٨: ٨٩)

در استخراج نوع نگاه به مقولۀ تهدید در ادبیات غربی آنچه مسلم است، این نوع نگاه بر پایۀ تجربیات متعدد و انجام گرفتۀ عملی نظام های اطلاعاتی و عملیاتی آنها در کشورهای مختلف و بر اساس منافع و حفظ مقولۀ امنیت آنها طراحی گردیده است و هم چنین به نوعی، فرایندی جهت تسلط بر منافع کشورهای دیگر و حفظ منافع خود برای اعمال یک فرهنگ جهانی شده و واحد جهانی میباشد که توجه به این موضوعات ما را از یک برداشت صرفا علمی و بیطرفانه از مقولۀ تهدید مبرا میکند و حتما باید به اغراض و اهداف این گونه نظرات توجه نمود و اثرات و ارتباط آن با انقلاب اسلامی ایران را مشخص و معین نمود تا بتوان رهیافتی علمی و عملی برای شناخت تهدیدات متصور و پیش روی انقلاب اسلامی از آنها استخراج نمود. البته برخی دیدگاه ها را میتوان به عنوان تجربۀ بشری مورد استفاده قرار داد. آنچه مسلم است انقلاب اسلامی ایران یک انقلاب دینی، ائدئولوژیک و فرهنگی است که در سیر مراحل خود با مشکلات و موانعی برخورد کرده و میکند که به نوعی به ماهیت انقلاب اسلامی برمیگردد. تهدیداتی که از سوی دشمنان در عرصه های مختلف بر کشور تحمیل میگردد تا حدود زیادی بر همین ماهیت انقلاب اسلامی ایران استوار است. نظریه های غربی به عنوان نظرات علمی قابل اهمیت است، اما این نظرات برای ارائۀ مدل امنیتی و تهدیدی بر انقلاب اسلامی ایران نمیتواند صادق باشد؛ زیرا که ماهیت انقلاب اسلامی ایران بسیار متفاوت از ماهیت نظام های سکولار غربی است. بدین ترتیب، ضرورت ارائۀ یک مدل بومی نظریۀ امنیتی و برشماری انواع تهدیدات برای انقلاب اسلامی ایران بر مبنای نظرات امامان و رهبران انقلاب اسلامی بسیار راهگشاتر از نگاه تقلیدی در این حوزه میباشد. در این مقاله با ارائۀ نظرات امامان و راهبران انقلاب اسلامی در جهت تهیه و تدوین نظامند آرا و اندیشه های ایشان به صورت مدون و دسته بندی شده در حوزۀ تهدید میباشیم.

تهدیدشناسی انقلاب اسلامی ایران با توجه به رسالت آن:

فلسفۀ وجودی انقلاب اسلامی ایران منبعث از هویت آن است و برای استخراج فلسفۀ وجودی انقلاب اسلامی باید رسالت آن را استخراج کنیم. بنابراین، رسالت فلسفۀ وجودی نسبتا ثابت و لایتغیر انقلاب اسلامی است که بدون آن دلیل وجودی خود را از دست میدهد. البته مأموریت، ظهور و بروز رسالت سازمان در یک بازه زمانی و مکانی است، ولی رسالت به هویت مجموعۀ انقلاب اسلامی برمیگردد. بدین ترتیب، رسالت انقلاب اسلامی ایران در هر عصر و برهه ای به نیاز انقلاب و وجود ظرفیت در نهادها و سازمان های آن برمیگردد که بدنۀ انقلاب اسلامی را تشکیل میدهد. رسالت اصلی انقلاب اسلامی استمرار جریان عبودیت و نفی بندگی غیرخداست. شناخت انواع تهدید علیه انقلاب اسلامی میتواند در حفاظت از رسالت اصلی خود بسیار مهم باشد که در ادامه بدان اشاره میشود:

/

تصویر شمارۀ ١- طبقه بندی مأموریت های متصور از رسالت انقلاب اسلامی

کشف تهدیدات

در یک دسته بندی برای «کشف تهدیدات»، دو نوع رویکرد بیان شده است: (احمدیان، ١٣٨٤)

انواع رویکردهای تهدیدشناسی:

١) رویکرد مقطعی (دوره ای) در تهدیدشناسی

٢) رویکرد هویتی (ذاتی) در تهدیدشناسی

تهدیدشناسی باید از هر دو رویکرد انجام شود و منظور از یکی نفی دیگری نیست. رویکرد مقطعی برای شناسایی تهدیدات کوتاه مدت مورد استفاده قرار میگیرد. هرچند تهدیدات عمدتا مصداق کوتاه مدت و عصری تهدیدات ذاتی و هویتی هستند، برخی نیز منشأ صرفا منافعی دارند.

در رویکرد تهدیدشناسی ذاتی که از منظر اسلام نیز مبنای تهدیدشناسی از نوع هویتی است، دو هویت وجود دارد: حق و باطل. جبهۀ حق و جبهۀ باطل به طور جداییناپذیر در طول تاریخ مقابل هم بوده اند. قرآن کریم در این زمینه این گونه میفرماید: «و لایزالون یقاتلونکم حتی یردوکم عن دینکم». در کلام حضرت امام خمینی (ره)  نیز به وضوح به این موضوع اشاره شده است: «از اول تاریخ، انبیا در مقابل قدرت های جاهل ایستاده بودند.» بنابراین، در این نوع تهدیدشناسی نکتۀ مهم آن است که مظاهر و مصادیق جبهۀ باطل در دوره ها و مقاطع مختلف شناخته شود. با این نگاه، هر آنچه برای جبهۀ حق در طول تاریخ تهدید بوده، امروز نیز برای انقلاب اسلامی ایران تهدید است. اگر استکبار، طواغیت، ظالمان و... در قرآن تهدید جبهۀ حق محسوب میشوند، پس آنها برای ما نیز تهدید هستند؛ ولی باید بگردیم و مصادیق آن را پیدا کنیم. آمریکا، انگلیس و رژیم صهیوینستی در حال حاضر مظاهر تهدید هستند. (احمدیان، ١٣٨٧)

تفاوت تهدید و آسیب

در پاره ای موارد تهدید را مرحله ای از رشد آسیب و امتداد آن تلقی کرده اند و حال آن که این برداشت هم اساسا اشتباه است و هم به عنوان یک تعریف فاقد کارکرد میباشد، زیرا آسیب و تهدید اصولا دارای منشأ متفاوت میباشند، آسیب، ریشه و سرچشۀ درونی دارد (محیط داخلی) و ناشی از یک ضعف در درون سیستم است، حال آن که تهدید از خارج سرچشمه میگیرد (محیط خارجی) و از بیرون سیستم را به مخاطره میاندازد. جدول زیر بیانگر تفاوت های موجود بین آسیب و تهدید میباشد. (احمدیان، ١٣٨٤)

 

در ادامه با توجه شناخت تهدیدات متصور برای انقلاب اسلامی ایران به بیان نظرات حضرت امام خمینی (ره)  و مقام معظم رهبری در خصوص انواع مختلف طیف تهدیدات میپردازیم.

انواع تهدیدات از دیدگاه امام خمینی(ره)

حضرت امام خمینی (ره)  با نگاهی عمیق و دینی به مقولۀ تهدید اشاره کرده اند، با مراجعه به مباحث نظری ارائه شده از سوی ایشان در موضوع موردنظر یکی از موارد کلیدی که در نظریه های مدرن تهدید بدان اشاره نشده، مبحث مربوط به بعد و اهمیت جریان استکباری در طول تاریخ از سوی زورگویان علیه مستضعفان و مظلومان است؛ به صورت کلید واژۀ اصلی این حوزه مورد توجه حضرت امام خمینی(ره) بوده است.

مصادیق تهدید نرم، نیمه سخت و سخت از منظر حضرت امام

دولت های جائر منبع اصلی تهدید

سپس با اشاره به این جریان تاریخی، تهدید اصلی زورگویان را مقابله با تحقق حکومت عدل الهی بیان میدارند. با بیان این سیر تاریخی جریان مقابله کننده با تهدید از اول تاکنون را انبیا و علما معرفی نموده اند. «از اول تاریخ بشر تا حال دولتهای جائر را مقابلشان انبیاء ایستاده بودند و علما ایستاده بودند... از اولی که بساط انبیا(ع)  بوده است تا زمان رسول اکرم (ص)  تا بعدها زمان ائمه (ع)  مرتب مقابله کردند. توی حبس هم بودند، مقابله کردند. موسی بن جعفر(ع) توی حبس هم مقابله میکرد... آن قدر که حضرت امام حسن (ع)  معاویه را مفتضح کرد، به همان قدر که بود سیدالشهدا(ع)  یزید را مفتضح کرد. مقابله همیشه بوده است. بعدها هم علمای بزرگ همیشه، همیشه علمای بزرگ مخالفت میکردند با قدرت ها.» (حضرت امام خمینی(ره) ، صحیفه نور، جلد ١، صفحۀ ١٧٣ و ١٧٤)

استکبار جهانی وارث فرعون ها و نمرودها

با معرفی معادل مدرن فرعون ها و نمرودها و با برشماری نمادهای امروزی این جریان هدف ملت ایران را همان هدف انبیا بر میشمارند و میفرمانید: «امروز استکبار جهانی، وارث حقیقی فرعون ها و نمرودهاست. امروز هدف های ابراهیم (ع)  (ع)  و دیگر انبیای عظام (ع) و موسی که به دنبال حاکمیت ارزش های الهی و شکستن بت های زر و زور بودند. هدف آحاد مردم در جمهوری اسلامی ایران است و این، افتخار بسیار بزرگی است. (حضرت امام خمینی(ره)، 26 / 3 / 1368)[16]

روش مقابله با تهدید از منظر حضرت امام خمینی

دفاع در مقابل تهدید زورمندان

ایشان در مورد سیر تاریخی دفاع از حقوق الهی در مقابل تهدید زورمندان میفرمایند: «ما گله ای نداریم که چون قیام کردیم برای اقامۀ عدل، برای حکومت عدل و برای حکومت اسلامی، سیلی بخوریم. ما باید زیادتر سیلی بخوریم... اما در این که تاوان را باید پس بدهیم، مثل هم است.

ابراهیم خلیل الله تاوان را پس داد. موسای کلیم الله داد و رسول خدا داد و امیرالمؤمنین آن همه شدت کشید و ائمه ما آن قدر سختی کشیدند و برای این که آنها همه در نظر داشتند که حکومت عدل ایجاد کنند. اگر فقط حضرت ابراهیم میآمد و دعا میکرد و ذکر میگفت، این دیگر تو آتشش نمیانداختند. (حضرت امام خمینی (ره)، کتاب صحیفه نور، جلد ٢٠، صفحۀ ١٤١)

هدف تهدید از منظر حضرت امام خمینی(ره)

جلوگیری از تشکیل حکومت اسلامی

تهدید اصلی جریان حق از منظر امام خمینی که توسط جبهۀ استکبار بر این جریان تحمیل میگردد، از بین بردن حکومت اسلامی یا تغییر در ماهیت حکومت اسلامی از طریق تحریف جریان امامت و نبوت در طول تاریخ بوده است؛ بنابراین، در تبیین حرکت عاشورا به عنوان نماد ایستادگی و تشکیل حکومت و جلوگیریکننده از تحریف حکومت اسلامی میفرمایند: «امام حسین (ع)  آمده بود، حکومت هم میخواست بگیرد. اصلا برای این معنا آمده بود و این یک فخری است و آنهایی که خیال میکنند که حضرت سیدالشهدا(ع)  برای حکومت نیامده، خیر؛ اینها برای حکومت آمدند. برای این که باید حکومت دست مثل سیدالشهدا(ع) باشد. مثل کسانی که شیعۀ سیدالشهدا هستند، باشد. اصل قیام انبیا از اول تا آخر این بوده است. در طبیعت قیام انبیا(ع)  (قیام مسلحانه یا غیرمسلحانه)  در مقابل همۀ کسانی که به جور داشتند مردم را از بین میبردند، باشد.» (حضرت امام خمینی (ره)، صحیفه نور – جلد ٢٠ – صفحه ١٩٠)

«به همین دلیل، تشکیل و اقامۀ حکومت عدل از بزرگ ترین واجبات است ؛ «حکومت حق برای نفع مستضعفان و جلوگیری از ظلم و جور و اقامۀ عدالت اجتماعی همان است که مثل سلیمان بن داود و پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص)  و اوصیای بزرگوارش (ع)  برای آن کوشش میکردند، از بزرگ ترین واجبات و اقامۀ آن از والاترین عبادات است.» (وصیت نامۀ بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره))

راهبرد جمهوری اسلامی ایران در مقابل تهدید از منظر حضرت امام خمینی(ره)

مبارزه و حمایت از همۀ مستضعفان جهان در سه جبهۀ نرم، نیمه سخت و سخت

راهبرد اصلی جمهوری اسلامی ایران در مقابل با ظلم ظالمان حمایت از مظلوم در مقابل انواع تهدید میباشد و حضرت امام خمینی (ره)  در زمینه میفرمایند: «من به صراحت اعلام میکنم که جمهوری اسلامی ایران با تمام وجود برای احیای هویت اسلامی مسلمانان در سراسر جهان سرمایه گذاری میکند و دلیلی هم ندارد که مسلمانان جهان را به پیروی از اصول تصاحب قدرت در جهان دعوت نکند و جلو جاه طلبی و فزون طلبی صاحبان قدرت و پول و فریب را نگیرد... ما اعلام میکنیم که جمهوری اسلامی ایران برای همیشه حامی و پناهگاه مسلمانان آزادۀ جهان است و کشور ایران به عنوان یک دژ نظامی و آسیب ناپذیر، نیاز سربازان اسلام را تأمین و آنان را به مبانی عقیدتی و تربیتی اسلام و هم چنین به اصول و روش های مبارزه علیه نظام های کفر و شرک آشنا میسازد.» (حضرت امام خمینی (ره)، صحیفه نور – جلد ٢٠ - صفحۀ ٢٣٨) 

انواع تهدیدات از دیدگاه مقام معظم رهبری

پس از مقطع تاریخی استعمار سنتی و کهن (اشغال نظامی سرزمین ها) و مقطع پس از آن، یعنی استعمارنو (اشغال حاکمیت سیاسی از طریق گماردن دولت های دست نشانده)  که منجر به شکل گیری موج مخالفت ها در میان مردم کشورهای تحت اشغال استعمارنو گردید، دستگاه سلطۀ جهانی، شکل جدیدی از استعمار، یعنی تسلط پایدار و مخالفت ناپذیر را هدف برنامه های خود مانند نظم نوین جهانی، جهانیسازی قرار داد. مشخصۀ این مقطع که به تعبیر مقام معظم رهبری از آن به استعمارفرانو یاد می شود، کامل بودن سیطرۀ فرهنگی، اقتصادی و سیاسی و در صورت ضرورت نظامی استعمارگران، با محوریت سیطرۀ فرهنگی پایدار و بازگشت ناپذیر است. در این شکل از استعمار، تسخیر و سلطه بر ملت ها جایگزین اشغال سرزمین و یا حاکمیت سیاسی میشود و این اشغال، عمدتا از طریق بیهویت سازی فرهنگی و با ابزار تهاجم فرهنگی به نحوی انجام میشود که تن دادن به سلطۀ بیگانگان امری عادی و بلکه یک ارزش تلقی شده، و زمینۀ هرگونه مخالفت و استقلال خواهی از ریشه می خشکد.

در فرآیند تهاجم فرهنگی فضولات فرهنگی بیگانه جایگزین فرهنگ و هویت اصیل یک ملت میشود. آمار و نتیجه گیریها در خصوص نظام اسلامی ایران، نشان می دهد درصد بالایی از وزن تهدیدات را تهدیدات از نوع تهاجم فرهنگی شامل میشود.

مقام معظم رهبری به عنوان ادامه دهندۀ راستین راه امام خمینی (ره)  و تفسیرکنندۀ آرا و اندیشه های ایشان و با توجه به شرایط کنونی تهدیدات علیه نظام و انقلاب اسلامی با بهرگیری از این مبانی نظری و روزآمدسازی آنها به ارائۀ دیدگاه های اصیل انقلاب در حوزۀ مقابله با تهدید پرداخته و با ایجاد یک منظومۀ فکری از منظر نگاه اسلامی و انقلابی، عرصه های جدیدی را در حوزۀ تهدید پیش روی مخاطبان گشوده است که در ادامه به برخی از مهم ترین نظرات ایشان اشاره میگردد.

تهدیدات نرم

مصادیق تهدید نرم در اندیشه های امام خامنه ای

استحاله

امام خامنه ای یکی از عرصه های تهدید را تهدید نرم و اثرگذاری دشمنان بر ایمان، ذهن و فکر مخاطب بیان میدارند تا از این طریق بتوانند با شکستن روحیه و امید انقلابی راه را برای تسلط خود بر ملت شریف ایران باز کنند. ایشان در این خصوص میفرمایند: «تهدید علیه برنامه های خود مانند نظم نوین جهانی، جهانیسازی قرار داد. مشخصۀ این مقطع که به تعبیر مقام معظم رهبری از آن به استعمار فرانو یاد میشود، کامل بودن سیطرۀ فرهنگی، اقتصادی و سیاسی و در صورت ضرورت نظامی استعمارگران با محوریت سیطرۀ فرهنگی پایدار و بازگشت ناپذیر است. در این شکل از استعمار، تسخیر و سلطه بر ملت ها جایگزین اشغال سرزمین و یا حاکمیت سیاسی میشود و این اشغال گری، عمدتا از طریق بیهویت سازی فرهنگی و با ابزار تهاجم فرهنگی به نحوی انجام میشود که تن دادن به سلطۀ بیگانگان امری عادی و بلکه یک ارزش تلقی شده، و زمینۀ هرگونه مخالفت و استقلال خواهی از ریشه میخشکد. در فرآیند تهاجم فرهنگی فضولات فرهنگی بیگانه، جایگزین فرهنگ و هویت اصیل یک ملت میشود. تهدید مفهومی انتزاعی است که در هم تنیدگی عمیقی با مفهوم امنیت ملی دارد. بحث از امنیت و امنیت ملی همراه با موضوع تهدید است و هم چنین نمیتوان از تهدید صحبت به میان آورد، ولی امنیت ملی و تأثیر آن را نادیده گرفت. به دلیل انتزاعی بودن اسلامی نگاه داشتن انقلاب از جمله تهدیدات دائمی است که با استفاده از شیوه های مختلف مانند استحاله کردن و یا حذف فیزیکی عمل میشود. (حدیث ولایت، ج ٧، ص ١٠٩)

تخریب ایمان مردم

یا در جایی دیگر میفرمایند: «تخریب ایمان و باورهای کارساز مردم هدف دشمنان است و از آنجا که مردم مؤمن و فداکار عامل پیروزی اسلام و ملت ایران است، دشمنان میخواهند این عامل را از بین ببرند.» (حدیث ولایت، ج ٦، ص ١٥٤) «از بین رفتن روح ایمان و تمسک به اسلام در ملت ایران در حقیقت باعث سست شدن پایه های استقلال ملت میگردد.» (معاونت آموزش عقیدتی سیاسی، تهدیدات فرهنگی و راهبردهای مقابله در کلام ولی امر مسلمین، تهران: نسل کوثر، ١٣٨١، ص ٢٢)

«تهاجم به مرزهای آن با این روش خیلی وسیع تر از انقلاب است. این نوع تهاجم متوجه اسلام میباشد. بنابراین، تمام ابعاد فرهنگی، اجتماعی اسلام و آموزه های اسلامی که میان توده های مردم نفوذ دارد، دربر میگیرد.» (حدیث ولایت، ج ٣، ص ٤٠) «علاوه بر آن بر جنبه های فکری، اخلاقی و ایمانی مردم نیز تهاجم شکل گرفته است.» (راهبردهای ولایت، ج ٣، ص ١٣٦)

ناامیدسازی

تلاش جبهۀ سیاسی استکبار با هدف نا امیدسازی و بیاعتمادسازی مردم نسبت به انقلاب تهدید مهمی است که از اول انقلاب تا به امروز از طریق رسانه های دشمن دنبال می شود. مقام معظم رهبری با درایت در این مورد در جهت شناساندن این نوع تهدید میفرمایند: «بیش ترین تلاش جبهۀ سیاسی استکبار ناامیدسازی ملت ایران است.» (راهبردهای ولایت، ج ٣، ص ٢٧٦) «از سوی دیگر، بیاعتمادکردن و مأیوس کردن مردم از خودشان نیز از اهداف آنان است.» (حدیث ولایت، ج ٣، ص ١٧) «این کار را از طریق کوچک سازی دستاوردهای ملت، نادیده انگاری پیشرفت های ملت به انجام میرساند.» (حدیث ولایت، ج ٣، ص

١٥) یا در بیاناتی دیگر میفرمایند: «جداییافکنی میان گذشتۀ هر نسل، دستاوردها و افتخارات آنان و بیریشه کردن نسل ها و جداسازی ملت ایران از دستاوردهای بیست سال گذشتۀ انقلاب و دوران مشعشع امام خمینی(ره)  از تهدیدات جدی دشمنان است.» (حدیث ولایت، ج ٣، ص ٢٨٥) «هم چنین جداسازی ملت از دوران جنگ و نمادهای آن نیز در همین چارچوب قرار دارد.» (حدیث ولایت، ج ٢، ص ٢٠) تهدید اصلی ترسیم افقی تیره و تار و ناامیدکننده است، در این خصوص میفرمایند: «اگر آنان در غارت امید و ایمان و انگیزۀ جوانان ما موفق شوند، سلطۀ دوبارۀ آمریکا بر ایران حتمی و برای آنان بیهزینه است.»

(مقام معظم رهبری، 27 / 5 / 81).

شایعه سازی

«توطئه کردن از طریق دروغ پراکنی و شایعه سازی به امید ترساندن مردم و کور کردن آنان (حدیث ولایت، ج ٧، ص ٢٨٢-٢٨٨)، ایجاد اختلاف میان مردم، مردم با دولت و میان آحاد ملت و قشرهای مختلف مردم و از این مسیر تخریب وحدت ملی و اتحاد عمومی ملت (راهبردهای ولایت، ج ٤، ص ٧ و ج ٢، ص ٢٨١)، تشویش افکار عمومی یعنی ایجاد تشنج و جنجال در فضای سیاسی کشور با هدف نشان دادن ناامنی (راهبردهای ولایت، ج ٣، ص ٢٨٠)، بزرگ نمایی مشکلات و ضعف های کشور و تیره و تار نشان دادن آیندۀ کشور (حدیث ولایت، ج ٣، ص ٣١٢)، ممزوج کردن حق و باطل و به دنبال آن، ایجاد انحراف اذهان عمومی از جمله آماج تهدیدات روانی دشمنان علیه جمهوری اسلامی ایران است.» (روزنامه جمهوری اسلامی ایران، ١٢ مهر ٧٩) امام خامنه ای با اشاره به نقش محوری آمریکا در حوزۀ تهدید نرم در مقابله با انقلاب اسلامی ایران بیان میدارند: «تردیدافکنی در ارزش های اصولی، بزرگ نمایی مشکلات و نفی موفقیت ها از نیازهای قطعی آمریکاست. آمریکا بعد از این که سال هایی را در مقابل جمهوری اسلامی و ملت ایران با این روش عمل کرد؛ به این نتیجه رسید که تقابل عملی کافی نیست و باید در کنار آن تقابل و تخاصم و مبارزۀ نظری را هم شروع کند. یعنی مبارزه با جمهوری اسلامی ایران در صحنۀ اعتقاد، در زمینۀ فرهنگ، در زمینۀ مسائل اخلاقی.» (مقام معظم رهبری، 22 / 2 / 82)

تغییر سبک زندگی

یکی از عرصه هایی که دشمن تهدید نرم خود را در آن عملیاتی مینماید، مدرسه و دانشگاه است. بنابراین، ایشان در این مورد میفرمایند: «جوان های عزیز! متوجه جریان فرهنگی که میخواهند راه بیندازند، باشند؛ یعنی لاابالیگری و اباحیگری و کشاندن به هرزگی و بیاعتنایی به اخلاق منضبط دینی و اسلامی، هم جوان ها و هم مسئولان وزارت علوم و آموزش و پرورش و مسائل جوانان، باید مراقب این موارد باشند، امروز مبارزه با آمریکا اینجاهاست.» (مقام معظم رهبری، 23 / 8 / 82)  «تغییر سبک زندگی مردم در جوامع اسلامی یکی از مهم ترین مصادیق تهدید نرم میباشد که به اذعان خود استراتژیست های غربی بسیار کم هزینه و اثرگذار میباشد؛ «پیش از این در سال گذشته نیز وقتی روستاها و شهرهای افغانستان بر اثر موشک های آمریکایی ویران میشدند و ملت مظلوم افغانستان زیر بمباران آمریکاییها دست و پا می زدند، یک استراتژیست نظامی آمریکا گفت: اگر به جای این موشک ها، برای جوان های افغان لباس زیر زنانه و وسایل شهوترانی و پوشش های سبک غربی و آمریکایی بفرستید، بدون صرف این هزینه ها میتوانید افغانستان را تصرف کنید و خرج تسلیحات در کیسه تان باقی میماند. این یک سیاست اساسی است. این امر را دست کم نگیرید.» (مقام معظم رهبری، 6 / 12 / 81).

ترویج بی بندوباری و فساد

ایشان با اشاره به گسترش بیبندوباری در کشور به عنوان یکی از شاخه های تهاجم فرهنگی، تهاجم فرهنگی را عمیق تر و بزرگ تر از آن بر شمردند و فرمودند: «بیبندوباری و فساد هم یکی از شاخه های تهاجم فرهنگی است، اما تهاجم فرهنگی بزرگ تر از این است که این ها در طول سال های متمادی به مغز ایرانی و باور ایرانی ترزیق کردند که تو نمیتوانی، باید دنباله رو غرب و اروپا باشی، نمیگذارند خودمان را باور کنیم.» (مقام معظم رهبری، 17 / 4 / 83) امام خامنه ای در خصوص اهمیت فرهنگ میفرمایند: «فرهنگ روح یک ملت است و اگر بخواهند یک ملت را مغلوب و زیردست و استثمار کنند، باید فرهنگش را متناسب با آنچه که میخواهند، بکنند.» (مقام معظم رهبری، 5 / 3 / 83).

فرهنگ بستر مناسب تهدید نرم دشمن

شاید بتوان گفت یکی از عرصه های مهم تهدید نرم حوزه و عرصۀ فرهنگ است که بستر مناسبی را برای تهدید و نفوذ جریان های فکری و فرهنگی تهدیدکنندۀ نظام جمهوری اسلامی ایران را در بستر خود جای میدهد. از این رو، شناخت تهدیدهای فرهنگی در این حوزه بسیار مهم میباشد، در این مورد به برخی از مهم ترین نظرات مقام معظم رهبری در ادامه اشاره میگردد: «در یکی از جلسات، ضدانقلابیون با صراحت مطرح کردند که اگر ما تا سرنگونی نظام جمهوری اسلامی ایران ١٠٠ کیلومتر فاصله داشته باشیم، بیشک باید ٩٥ کیلومتر آن را با برنامه های فرهنگی طی کنیم.» (مقام معظم رهبری، 18 / 7 / 77).

تهاجم فرهنگی

امام خامنه ای در خصوص تعریف تهاجم فرهنگی می فرمایند: «تهاجم فرهنگی یعنی چه! موج حملات فرهنگی دشمن که ایمان جوان ها را هدف قرار گرفته، حالا دارد به چشم شان میآید و ابراز نگرانی میکنند! میبینند در همۀ محیط هایی که جوان ها حضور دارند، دشمن میخواهد جای پایی از خود بجا بگذارد و عقیدۀ آنها را به انقلاب و دین و امام برگرداند، حتی یک عده ای در این که این ملت استقلال میخواهد، خدشه میکنند! یعنی درست همان خواست دشمن، یعنی تهاجم فرهنگی.» (مقام معظم رهبری، 19 / 10 / 80) یا در جای دیگر میفرمایند: «آنها می خواهند فرهنگ ملت را از گرایش به ایمان، ارزش ها و گرایش به اصول اسلامی و استقلال هویت ملی برگردانند.» (مقام معظم رهبری، 28 / 2 / 83).

هدف اصلی تهدید نرم

سپس با بیان هدف اصلی تهاجم فرهنگی بیان میکنند: «در تهاجم فرهنگی، هدف، ریشه کن کردن فرهنگ ملی و از بین بردن آن است.» (مقام معظم رهبری، 21 / 5 / 71). از این رو، هدف اصلی از تهدید نرم و فرهنگی که نسبت به تهدید سخت و نیمه سخت هزینۀ کم تری دارد، استفاده از عنصر اقناع و تغییر ذائقۀ مخاطب میباشد که ایشان با توجه به این موضوع میفرمایند: «هدف تهاجم فرهنگی دشمن این است که ذهن مردم را عوض کند، از راه اسلام منصرف کند، و از مبارزه ناامید کند.» (مقام معظم رهبری، 15 / 2 / 72).

راه های تهاجم فرهنگی

سپس با بیان راهکارهای دشمن در این نوع از تهدید میفرمایند: «راهش این است که مردم را با ترویج فرهنگ و ادبیات غربی و فرهنگ و تربیت آمریکایی، به واگرایی نسبت به دین و فرهنگ و سنت و تاریخ شان سوق دهد.» (مقام معظم رهبری، 6 / 12 / 81). «دشمن در تهاجم فرهنگی خود سعی میکند مقاومت را در میان مردم ما از حیثیت و اعتبار بیندازد؛ در واقع، مقاومت شکنی کند و سنگرها را از بین ببرد. مهم ترین سنگر یک انسان، ایمان و انگیزه و عشق اوست، نباید اجازه دهید این سنگر را در دل ها فرو بریزند و از بین ببرند.» (مقام معظم رهبری، 4 / 7 / 80).

سه محور اصلی در تهاجم فرهنگی

دشمن در تهاجم فرهنگی سه محور اصلی را دنبال میکند که عبارتند از: «حمله به قوانین و احکام اسلام و ایجاد تردید و تزلزل در اعتقاد مردم، ترویج هم خوانی قوانین اسلام و مبانی اسلام با غرب و تمدن جدید آن که التقاط اومانیسم با اسلام را به نحوی در جامعه پیاده میکند و ایمان عملی مردم را خدشه دار میکند، و سوم، نشر و رواج سکولاریسم که تجمل گرایی، شاخصۀ بزرگ آن در قشر زنان است و حمله به اخلاقیات مردم شروع میکند و ادامه میدهد.» (مقام معظم رهبری، 18 / 7 / 77).

تکثیر کتاب های ترجمه ای غیرمفید از مصادیق تهاجم فرهنگی و تهدید نرم

ایشان عرصۀ تهاجم فرهنگی را بسیار وسیع میدانند، حتی حوزۀ تولید علم و القای کتاب های ترجمه ای غیرمفید و نسخ شده را از مصادیق تهدید نرم و تهاجم فرهنگی بر میشمرند و در این خصوص میفرمایند: «یک کشور گاهی به تفکر و ذائقۀ ترجمه ای دچار میشود، فکر هم که میکند، ترجمه ای فکر میکند و فرآورده های فکری دیگران را میگیرد، البته نه فرآورده های دست اول، فرآورده های دست دوم، نسخ شده، دستمالیشده و از میدان خارج شده ای را که آنها برای یک کشور و یک ملت لازم میدانند و از راه تبلیغاتی به آن ملت تزریق میکنند و به عنوان فکر نو با آن ملت در میان میگذارند. این برای یک ملت از هر مصیبتی بزرگ تر و سخت تر است.» (مقام معظم رهبری، 9 / 12 / 79).

/

نمودار تعاملات تهدید نرم (احمدیان، ١٣٨٨: ٥٢)

طبقه بندی تهدیدات فرهنگی

به طور کلی، تهدیدات فرهنگی را میتوان در دو طبقه یا دسته، تقسیم بندی کرد:

١) تهدیدات ناشی از تهاجم فرهنگی همه جانبۀ دشمن؛

٢) تهدیدات ناشی از آسیب های خودی (ضعف اخلاق، معنویت، ایمان، عدالت، کارآمدی و عدم رفع فقر و فساد و تبعیض)  که مورد بهره برداری دشمن قرار میگیرد.

عمده ترین تهدیدات فرهنگی ناشی از اقدام دشمن در سال های آتی را (که بعضا با آسیب پذیریهای خودی هم راستا میشوند) میتوان حول چهار محور زیر احصا نمود:

الف)  سکولاریزاسیون (بیدینی و بیهویت سازی جامعه)

١) تاریخی و عادی جلوه دادن کاهش نقش مذهب در جامعه با توجه به روند شتاب آلود گسترش فناوری و ارتباطات؛

٢) تلاش برای عرفیکردن دین و مفاهیم و ارزش های دینی؛

٣) گسترش شبهات دینی وترویج تفکرات غربی هم چون پلورالیسم، اومانیسم، لیبرالیسم و..... ؛

٤) تلاش برای کم رنگ شدن ارزش های دینی و انقلابی در جامعه؛

٥) جداسازی نسل ها با گذشته و از بین بردن دستاوردها و میراث فرهنگی ملت و ایجاد بحران هویت در جوانان و گسست بین نسلی؛

٦) جهت دهی به جهانیسازی برای تثبیت سلطۀ فرهنگی، اقتصادی غرب بر کشور؛

٧) جنگ روانی دشمن برای کوبیدن احساس هویت و شخصیت ملت ایران؛

٨) نشر غیرمستقیم افکار باطل غربی به وسیلۀ ابزارهای ارتباط جمعی و با شیوه های هنری؛

٩) نگاه منفی و ناسپاسانه به ایثار و شهادت توسط برخی از روشنفکران؛

١٠) گسترش شتاب آلود تولید علم دشمن برای تضعیف باور ها و معیار های بالندگی و ایجاد جریان های شبه روشنفکری وابسته؛

١١) تلاش برای بیگانگی و جداسازی نسل جوان کشور از فرهنگ انقلاب، دفاع مقدس و روحیه و تفکر بسیج.

ب)  واتیکانیزاسیون (ترویج جدایی دین از سیاست)

١) تلاش برای تفکیک علم و سیاست از دین و معنویت و اخلاق در جامعه و تبدیل مرجعیت و نهاد دینی به عنوان یک نهاد مقدس، ولی جدا از زندگی مردم؛

٢) تبلیغ حاکمیت دوگانه در کشور توسط دشمن (حاکمیت الهی و انتصابی و حاکمیت مردمی)؛

٣) ناکارآمد نشان دادن حاکمیت دینی در اذهان مردم و سیاه نمایی دستاوردهای انقلاب اسلامی؛

٤) سیاست زدگی در حرکت های فرهنگی و دوری از جریان سازی اصیل فرهنگی در جامعه.

ج)  بالکانیزاسیون (تقویت قومیگرایی، فرقه گرایی)

١) تلاش برای زنده کردن خواست های صنفی، قومی و مذهبی؛

٢) تلاش برای ایجاد اختلافات ریشه ای و کینه توزانه بین شیعه و سنی؛

٣) تلاش برای از بین بردن غیرت ملی و وحدت و همبستگی ملت از طرف دشمن؛

٤) جنگ رسانه ای دشمن بر علیه فرهنگ، ایمان، ارزش ها و گرایش های مشترک مردم و بزرگسالان و بزرگ کردن ضد ارزش ها یا ارزش های حاشیه ای بجای آنها.

د) آندلسیزاسیون (ترویج فساد و فحشا در جامعه)

١) تبلیغ ضد ارزش ها ی مسلم فطری به عنوان ارزش های آمریکایی و استانداردهای لازم برای جهانیسازی

٢) تلاش برای از بین بردن روحیۀ کار و نشاط و ابتکار در کشور؛

٣) مشروعیت بخشی به لذت جویی به عنوان هدف زندگی و سوق دادن جوانان به بیبندوباری، ولنگاری شهوانی و جنسی؛

٤) گسترش فرهنگ ابتذال و بیبندوباری در جامعه؛

٥) تلاش برای سست کردن بنیان خانواده با انواع روش های پیچیدۀ مستقیم و غیرمستقیم؛

٦) تقلید فرهنگی و مدگرایی افراطی به تقلید از فرهنگ غرب؛

٧) نفوذ و رخنۀ دشمن در صفوف فرهنگی (نفوذ عوامل بیگانه و ضدانقلابی)؛

٨) بحران هویت جوانان با معیارسازی مؤلفه های جهانیسازی؛

٩) گرایش به مادیات و رفاه طلبی به ویژه در بین مسئولان.

تهدیدات نیمه سخت

تهدیدات نیمه سخت، تهدیداتی هستند که مستقیما متوجه حاکمیت سیاسی می گردد؛

اما باید توجه داشت که منشأ آنها صرفا دشمنان خارجی و داخلی نیستند؛ بلکه تهدیدات درون زا ناشی از دشمن درونی که می تواند با تهدید خارجی نیز هم راستا شود؛ هم چنین حاکمیت سیاسی ما را تهدید می نماید. در واقع، هر عاملی که هویت و شاخصه های اسلامیبودن دولت (اعم از سه قوه و سایر نهادهای حکومتی) را تضعیف و یا از بین ببرد، تهدید محسوب میگردد؛ زیرا هر نوع و شیوۀ حاکمیت، حکومت مقبول و موردنظر معمار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره)  و مقام معظم رهبری (مد ظله العالی)  نیست، بلکه اسلامیبودن حاکمیت است که تضمین کنندۀ اهداف انقلاب اسلامی بوده و در فرآیند تحقق اهداف انقلاب اسلامی، دستیابی به کشور اسلامی و دنیای اسلامی، اساسا بدون استقرار دولت اسلامی، امکان پذیر نخواهد بود؛ ضمن آن که اصل وجود و هویت اسلامی این نظام است که دشمنی و تهدید دشمنان خارجی را متوجه جمهوری اسلامی ایران کرده است. این حقیقت (یعنی ضرورت حفظ و بقای اسلامیبودن حاکمیت)  در سایر نظام های سیاسی دنیا و در ادبیات سیاسی جهان، معنا و مفهوم ندارد و تهدیدات حاکمیت سیاسی را صرفا متوجه دشمنان بیرونی و حداکثر متوجه ناکارآمدی دولت ها میدانند.

مصادیق تهدید نیمه سخت در بیانات مقام معظم رهبری

اغتشاش آفرینان و آشوبگران

در این ارتباط توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) بسیار مهم و راهگشا میباشد: «امنیت، بسیار مقولۀ مهمی است و بدون امنیت، یک کشور در همۀ عرصه ها و صحنه های فعالیت و تلاش، دچار مشکل است. امنیت داخل کشور حائز اهمیت است. بخشی از تلاش نیروهای مسلح عزیز ما چه سپاه، چه بسیج، چه نیروی انتظامی، مصروف حفظ امنیت شهروندی میشود... در مقابل دشمنان فتنه گر، دشمنان آشوبگر، اغتشاش آفرینان، کسانی که از آب گل آلود میخواهند ماهی بگیرند، کسانی که بقای خود را در برهم زدن فضای امن و آرام کشور میدانند....» (مقام معظم رهبری، لشکر ٤١ ثارالله، 15 / 2 / 84).

مانور اشرافیگری

سپس با اشاره به این نوع تهدید داخلی به بیان مصادیقی از آفت ها و بیماریها میپردازند که در ادامه بدان اشاره میگردد: «یکی دو مورد از آفت ها را بگویم: غفلت کردن و از راه منحرف شدن... یکی از آفت ها این است که ما ادبیات دینی را غلیظ کنیم؛ بدون این که مابه ازایی در عمل داشته باشد. این ما را هم به ریاکاری میکشاند و هم ریاکاری را در بین مردم تشویق میکند. این که ادبیات دینی تقویت شود، من با آن هیچ مخالفتی ندارم؛ ولی باید مابه ازا داشته باشد. بیش از آنچه در رفتارمان اسلامی عمل کنیم، در زبان و اظهار و تظاهرات مان نخواهیم خود را جلوه دهیم... بیش تر اهمیت دادن به فرم تا به محتوا، از آن آفت هاست. محتوا را باید اسلامی کرد. اگر میخواهیم حقیقتا اسلامی شویم، باید در نحوۀ مدیریت مان تحول ایجاد کنیم... نکتۀ بعد، توجه به ساده زیستی است.... یک وقت هست که ما در زندگی شخصی خود مثلا حرکت اشراف گونه ای داریم بین خودمان و خدا که اگر حرام باشد، حرام است ؛ اگر مکروه باشد، مکروه است؛ اگر مباح باشد، مباح است؛ اما یک وقت هست که ما جلوی چشم مردم یک مانور اشرافیگری میدهیم؛ این دیگر مباح و مکروه ندارد؛ همه اش حرام است ؛ به خاطر این که تعلیم دهندۀ اشرافیگری است به: اولا زیردست های خودمان، ثانیا آحاد مردم به این کار تشویق میشوند.... ؛ ثالثا ریخت و پاش ما مشوق ریخت و پاش دیگران است. واقعا «الناس علی دین ملوکهم». ملوک در اینجا به معنای پادشاهان نیست که بگوییم ما پادشاه نداریم؛ نه، ملوک شماها هستید؛ الناس علی دین ماها.» (مقام معظم رهبری در دیدار اعضای هیأت دولت، 8 / 6 / 84).

نکته ای که بیان آن ضرورت دارد، مقایسه ای اجمالی بین نوع نگاه به مقولۀ تهدید در بیانات حضرت امام خمینی (ره)  و مقام معظم رهبری با نوع نگاه اندیشمندان غربی به این حوزه است که میتواند ما را در ارائۀ نظریۀ بومی تهدید مبتنی بر مبانی نظری انقلاب اسلامی یاری نماید.

تهدیدات نیمه سخت با منشأ درونی و بیرونی

در ادامه به برخی از مهم ترین تهدیدات نیمه سخت که هم منشأ درونی و هم منشأ بیرونی

دارند، اشاره میگردد:

١) نفوذ عناصر دشمنان داخلی و خارجی به درون حاکمیت و نهادهای متکی به آرای مردم، مانند مجلس خبرگان، مجلس شورای اسلامی، شوراهای اسلامی، دولت و عرصه های نظامی، امنیتی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با هدف (عضوگیری از داخل خانوادۀ انقلاب، برهم زدن اتحاد و وحدت کلمه، کارشکنی در برنامه ها، دستیابی به اطلاعات راهبردی، مرعوب ساختن و خط دهی به کارگزاران نظام اسلامی، دستیابی به موقعیت ها و فرصت های طلایی برای حفظ و تقویت جریانات غیرخودی و بسترسازی برای تضعیف جریان اصولگرا و روی کار آوردن جریانات غیراسلامی و غیرانقلابی)؛

٢) بازسازی؛ سازماندهی و تجدید قوای جریانات معارض داخلی (احزاب، گروه ها، سازمان ها و تشکل های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی) و تشدید فعالیت ها برای قبضۀ قدرت سیاسی کشور از طریق تقویت پیوند و مناسبات سیاسی با مجامع بین المللی و سیاه نمایی وضعیت داخلی، همگرایی و همکاری بیش تر با جریان اپوزیسیون خارج از کشور برای وارد آوردن فشار مضاعف بر نظام اسلامی و تضعیف آن، توسعۀ جبهۀ سیاسی- اجتماعی بر علیه نظام، حول محورهای جدیدی مانند جبهۀ دمکراسی خواهی و جمهوری خواهی (اختلال و کارشکنی در موفقیت جریان اصولگرا، دولت، مجلس، شوراهای اسلامی و....)  و ناتوان جلوه دادن آن، افزایش سطح مطالبات و توقعات مردم از دولت، انجام عملیات روانی بر علیه جریان اصولگرا و انقلابی، برهم زدن نظم اجتماعی و ایجاد اغتشاش و آشوب و ناامنیهای اجتماعی، دامن زدن به اعتراضات و اعتصابات صنفی، کارگری و دانشجویی، مظلوم نمایی و جلب آرای مردم و...) ؛

٣) تشدید واگراییهای قومی، مذهبی و منطقه ای با بهره گیری از فضای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به وجود آمده در عراق، افغانستان، جمهوری آذربایجان و دیگر همسایگان همگرا با آمریکا و نیز رشد جریان ضدشیعه در جریاناتی مانند القاعده؛

٤) تبدیل پروندۀ هسته ای ایران به بحران (اقتصادی، سیاسی، امنیتی و حتی نظامی)  برای مهار و به تسلیم کشاندن نظام اسلامی؛

٥) ناکامی جریان اصولگرایی در تبیین و ارائۀ الگوهای اسلامی و انقلابی جامع، فراگیر و کارآمد و باقی ماندن در واژه ها و مفاهیم ارزشی کلی و کلان، مانند عدالت اجتماعی، رفاه و پیشرفت مادی و معنوی و ناتوانی در حل مشکلات مهم معیشتی مردم و زدودن فقر، فساد، تبعیض، بیکاری، اعتیاد و تورم اقتصادی از جامعه و نارضایتی و رویگردانی مردم از جریان اصولگرایی و تزلزل ساخت داخلی نظام؛

٦) علاج نکردن ضعف های عملکردی و رفتاری در مسئولان سطوح مختلف نظام (سه قوه و نهادهای حکومتی و همۀ کارگزاران نظام اسلامی) و عدم وفاداری عملی و عینی آنها به اصول، مبانی و ارزش های اسلامی و انقلابی در عرصۀ زندگی شخصی و اجتماعی خود و در نتیجه، کاهش شدید محبوبیت آنها نزد مردم و مأیوس شدن و جدایی مردم از مسئولان.

تهدید سخت

شاید بتوان گفت آشکارترین تهدید به لحاظ هویتی و مبنایی در سه حوزۀ تهدیدی علیه انقلاب اسلامی ایران تهدید سخت باشد که به عنوان اولین راه حل برای ضربه به ایران اسلامی در همان ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی استفاده گردید که البته دارای هزینۀ زیاد برای دو طرف درگیر بود. در ادامه به طور خلاصه به برخی بیانات رهبر معظم انقلاب درباره ی تهدید سخت میپردازیم:

باید نسبت به این تهدید هوشیار باشیم

«همه این را امروز فهمیده اند و دانسته اند که مواجهۀ استکبار با نظام جمهوری اسلامی ایران، دیگر از نوع مواجهۀ دهۀ اول انقلاب نیست. در آن مواجهه، زورآزمایی کردند، شکست خوردند. مواجهۀ سخت بود؛ ایجاد جنگ بود، کودتا بود. در اول انقلاب کودتا راه انداختند، شکست خوردند؛ شورش های قومی راه انداختند، سرکوب شدند و شکست خوردند؛ جنگ تحمیلی را به راه انداختند که هشت سال به طول انجامید، شکست خوردند؛ پس دنبال این راه ها نخواهند رفت، یعنی احتمالش ضعیف است. البته باید همیشه هشیاری نسبت به همۀ جوانب باشد.» (بیانات معظم رهبری در دیدار جمع کثیری از بسیجیان کشور، 4 / 9 / 88).

در جنگ سخت معرفت نسبت به دشمن عمیق است

«همین آمریکاییها در دوران جنگ تحمیلی بر ما، آنچه توانستند به صدام کمک کردند و پشتیبانی دادند. از نقشۀ هوایی و اطلاعات جاسوسی تا کمک تسلیحاتی، تا تقویت روحی، تا وادار کردن وابستگان به خود به پشتیبانی مالی، همه جور؛ چون به او احتیاج داشتند، امیدوار بودند او بتواند خدشه ای بر چهرۀ پرقدرت و مغرور ملت ایران وارد کند. وقتی مأیوس شدند، تاریخ مصرفش تمام شد، به آن شکلی که دیدید، او را ساقط نمودند، منافع خودشان را جور دیگری دنبال کردند؛ این برای کسانی که حسن ظن و امید به این ابرقدرت های بیتقوا و ناپرهیزگار دارند، درس عبرت است. ملت ایران ابرقدرت ها را شناخت، امروز هم میشناسد.

موضع گیریهای ملت ایران و مسئولان نظام جمهوری اسلامی در مقابل آمریکای جنایتکار، بر اساس همین معرفت عمیق است.» (بیانات رهبر معظم انقلاب در مراسم نظامی مشترک یگان های نیروهای مسلح استان فارس، ١٢/ ٠٢/ ١٣٨٧)

در جنگ سخت جوانان با میل و رغبت به میدان میروند

«روزی که کشور دچار یک جنگ مسلحانه باشد، جوانان با میل و رغبت به میدان میروند... این جنگ یکی از مفاخر تاریخ ایران است؛ آن وقت میآیند جنگ و رزمندگان و شهدا و سپاه و ارتش و بسیج را زیر سؤال میبرند.» (بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با جوانان در مصلای بزرگ تهران، 1 / 2 / 79).

جنگ معرف بالای ظرفیت ملی

«جنگ حقیقتا آینۀ تمام نمای ظرفیت های ملت ایران بود. با کاری که شما دارید انجام میدهید، این را میتوانید ماندگار کنید؛ میتوانید به ذهن های مردم منعکس کنید؛ کار بسیار بزرگ و مهمی است.» (بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از پیشکسوتان جهاد و شهادت و خاطره گویان دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 31 / 6 / 84).

در جنگ نظامی باید در مقابل دشمن ایستاد

«در جنگ نظامی و در جنگ سیاسی و در جنگ اقتصادی، در هر جایی که صحنۀ زورآزمایی است، در مقابل دشمن باید ایستاد؛ باید عزم شما بر عزم دشمن پیروز بشود، باید ارادۀ شما بر ارادۀ دشمن غالب بشود؛ و میشود و این ممکن است. در عرصۀ هرگونه جهاد و کارزاری، پشت کردن به دشمن و هزیمت کردن، از نظر اسلام و قرآن ممنوع است.»

(بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار پنجاه هزار فرمانده بسیج سراسر کشور، 29 / 8 / 92).

نتیجه گیری

با نگاهی به سیر مراحل نظری تهدیدشناسی در اسلام و غرب به یک درگیری هویتی بین جبهۀ حق و باطل اعم از همۀ حوزه های فکری و مادی با محوریت انقلاب اسلامی به عنوان محور جبهۀ مقاومت و آمریکا به نمایندگی از جبهۀ باطل اشاره گردید و با توجه به تغییر سیر تهدیدات از سخت به نیمه سخت و نرم بر ضرورت توجه به ابعاد جدید و تازۀ درگیری بین دو جبهه، بر اساس مؤلفه های جنگ نیمه سخت و نرم تأکید میگردد. امروزه فضای درگیری به حوزه و ساحت های جدیدی از تقابل رسیده است که دو طرف علاوه بر رویارویی و هم افزایی در مؤلفه های جنگ سخت با تمام توان به یک درگیری هویتی از حوزۀ علوم انسانی گرفته تا جنگ های سایبری و اطلاعاتی رسیده اند و جبهۀ جدیدی از درگیری را تعریف کرده اند که این وضعیت خود بر دائمی بودن تهدید و هم چنین هویتی بودن آن برای استحالۀ جبهۀ مقابل در یک نگاه راهبردی تأکید دارد و بر اهمیت توجه دائمی و دقیق به دشمن شناسی تأکید میکند.

منابع

فارسی

١- حضرت امام خمینی (ره)، صحیفه نور، جلد ١، صفحۀ ١٧٣ و ١٧٤.

٢- حضرت امام خمینی، 26 / 3 / 1368.

٣- حضرت امام خمینی (ره)، کتاب صحیفه نور، جلد ٢٠، صفحۀ ١٤١.

٤- حضرت امام خمینی (ره)، صحیفه نور – جلد ٢٠، صفحۀ ١٩٠.

٥- وصیت نامۀ بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی(ره).

٦- حضرت امام خمینی (ره)، صحیفه نور، جلد ٢٠، صفحۀ ٢٣٨.

٧- حدیث ولایت، ج ٧، ص ١٠٩.

٨- حدیث ولایت، ج ٦، ص ١٥٤.

٩- حدیث ولایت، ج ٣، ص ٤٠.

١٠ - راهبردهای ولایت، ج ٣، ص ١٣٦.

١١- راهبردهای ولایت، ج ٣، ص ٢٧٦.

١٢- حدیث ولایت، ج ٣، ص ١٥.

١٣- حدیث ولایت، ج ٣، ص ٢٨٥.

١٤- حدیث ولایت، ج ٢، ص ٢٠.

١٥-مقام معظم رهبری، 27 / 5 / 81.

١٦- حدیث ولایت، ج ٧، ص ٢٨٢-٢٨٨.

١٧ - راهبردهای ولایت، ج ٤، ص ٧، و ج ٢، ص ٢٨١.

١٨- راهبردهای ولایت، ج ٣، ص ٢٨٠.

١٩- حدیث ولایت، ج ٣، ص ٣١٢.

٢٠-مقام معظم رهبری، 22 / 2 / 82.

٢١-مقام معظم رهبری، 23 / 8 / 82.

٢٢-مقام معظم رهبری، 6 / 12 / 81.

٢٣ -مقام معظم رهبری، 17 4 / 83.

٢٤-مقام معظم رهبری، 5/ 3/ 83.

٢٥-مقام معظم رهبری، 18/ 7/ 77.

٢٦-مقام معظم رهبری، 19/ 10/ 80.

٢٧-مقام معظم رهبری، 28/ 2/ 83.

٢٨ -مقام معظم رهبری، 21/ 5/ 71.

٢٩-مقام معظم رهبری، 15/ 2/ 72.

٣٠-مقام معظم رهبری، 6/ 12/ 81.

٣١-مقام معظم رهبری، 4/ 7/ 80.

٣٢-مقام معظم رهبری، 18/ 7/ 77.

٣٣-مقام معظم رهبری، 9/ 12/ 79.

٣٤ -مقام معظم رهبری، لشکر ٤١ ثارالله، 15/ 2/ 84.

٣٥-مقام معظم رهبری در دیدار اعضای هیأت دولت، 8/6 / 84.

٣٦- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمع کثیری از بسیجیان کشور، 4/ 9/ 88.

٣٧ - بیانات مقام معظم رهبری در مراسم نظامی مشترک یگان های نیروهای مسلح استان فارس، 12/ 2/ 87.

٣٨- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با جوانان در مصلای بزرگ تهران، 1/ 2/ 79.

٣٩- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از پیشکسوتان جهاد و شهادت و خاطره گویان دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 31/ 6/ 84.

٤٠- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار پنجاه هزار فرمانده بسیج سراسر کشور، 29/ 8/ 92.

٤١- احمدیان، علیاکبر، سیدیحیی صفوی (١٣٨٢)، دکترین نبرد نامتقارن به عنوان راهبرد مقابله با تهدید مدرن، تهران: دانشکده فرماندهی و ستاد.

٤٢- احمدیان، علیاکبر، هم اندیشی اساتید بسیجی، قم، ١٣٩٢.

٤٣ - احمدیان، علیاکبر، هم اندیش اساتید بسیجی، شیراز، ١٣٨٦.

٤٤- احمدیان، علیاکبر، جزوۀ تهدید نرم و امتداد تاریخی آن، ١٣٨٢.

٤٥- احمدیان، علیاکبر، جزوۀ رسالت بسیج اساتید در توسعه و تداوم جریان حق، ١٣٨٦.

٤٦- احمدیان، علیاکبر، سخنرانی در اولین مجمع فرماندهان سپاه، ١٣٧٩.

٤٧- احمدیان، علیاکبر، جزوۀ طرح تحول سپاه، ١٣٧٩.

٤٨- عبدالله خانی، علی (١٣٨٣)، نظریه های امنیت مقدمه ای بر طرح دکترین امنیت ملی، تهران: ابرار معاصر تهران.

٤٩- مرکز مطالعات گروهی دانشکده امنیت ملی، تهدید نرم و راهبردهای مقابله با آن، انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ١٣٨٨.

انگلیسی

50 - Szafranski, Richard "atheory of information warfare, airpower journal spring 1995-

51- Nye, The Inforamtion Revoulution and American Soft Power.

پی نوشت ها