بررسی‌های گزارش مرکز آمار ایران از 24 خوراکی نشان می‌دهد که در تیرماه سال‌جاری 10 خوراکی با تورم منفی روبه‌رو بوده و کاهش قیمت ماهانه را ثبت کرده‌اند. به‌نظر می‌رسد که «افزایش عرضه محصولات کشاورزی»، «ثبات نرخ ارز» و «تغییرات انتظارات تورمی» در کاهش سطح قیمتی مواد خوراکی در ابتدای تابستان موثر بوده است. بررسی آمارها نشان می‌دهد که در تیرماه سال‌جاری بیشترین کاهش قیمت مربوط به صیفی جات بوده است. همچنین گوشت قرمز که در ماه‌های گذشته از دایره کالاهای مشمول ارز 4200 تومانی خارج شد، در تیرماه با کاهش قیمت روبه‌رو بوده است. مرکز آمار ایران، گزارش وضعیت خوراکی‌ها در تیرماه سال‌جاری را منتشر کرد. این گزارش معمولا پس از انتشار آمار شاخص بهای مصرف‌کننده منتشر می‌شود تا به‌طور مشخص به تغییرات قیمت مواد خوراکی در یک ماه بپردازد.
تورم منفی صیفی جات
گزارش مرکز آمار از خوراکی‌ها تصویر تغییرات قیمتی در 24 کالا را منعکس می‌کند. در بین تغییرات قیمتی در تیرماه 10 خوراکی دارای تورم منفی بودند و تورم 14 کالا نیز مثبت گزارش شده بود. این موضوع نشان می‌دهد که تعداد کالاهایی که با تورم منفی روبه‌رو بودند، نسبت به ماه‌های قبل بیشتر مشاهده می‌شود. براساس بررسی‌های صورت گرفته، در بین 10 گروه کالاهای خوراکی بیشترین کاهش مربوط به پیاز بوده که با افت 8/ 21 درصدی روبه‌رو بوده است. بهای یک کیلو گرم پیاز در تیرماه به میزان 3 هزار و 500 تومان گزارش شده است. این رقم در خردادماه سال قبل 4 هزار و 500 تومان گزارش شده بود. البته با توجه به افزایش عرضه این کالا، انتظار می‌رود این روند کاهشی در ماه‌های آتی نیز تداوم یابد، پیاز تنها کالایی نبوده که افت قابل‌توجهی را در تیرماه ثبت کرده است. گوجه‌فرنگی در تیرماه با افت 8/ 20 درصدی روبه‌رو شده است. به‌طور متوسط قیمت هر کیلو گوجه فرنگی به حدود 4 هزار و 300 تومان رسیده است. این رقم در خردادماه به میزان 5 هزار و 500 تومان گزارش شده بود. بنابراین پیاز و گوجه فرنگی در نخستین ماه تابستان با افت قابل‌توجه قیمتی روبه‌رو بودند. در بین این 24 کالای خوراکی، سومین کالا با بیشترین کاهش قیمتی مربوط به خیار است که تورم ماهانه این کالا در تیرماه منفی 8/ 13 درصد بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که سطح قیمتی هر کیلو خیار در خردادماه 4 هزار و 500 تومان بوده که این رقم در تیرماه به سطح 3 هزار و 500 تومان رسیده است. اما علاوه‌بر صیفی جات، سطح قیمت قند و شکر نیز در تیرماه با افت روبه‌رو شد. تورم ماهانه قند معادل منفی 5/ 10 درصد و شکر نیز معادل منفی 6/ 12 درصد عنوان شده است. هر کیلو قند در تیرماه سال‌جاری به رقم 8 هزار و 100 تومان رسیده و هر کیلو شکر نیز حدود 6 هزار و 500 تومان قیمت‌گذاری شده است. در تیرماه نسبت به خرداد قند و شکر حدود هزار تومان در هر کیلو ارزان‌تر عرضه شدند.
در بین این 24 کالای خوراکی گوشت گوسفند و گوشت گاو نیز در تیرماه ارزان‌تر از خرداد بوده‌اند؛ در‌حالی‌که بسیاری از منتقدان حذف ارز 4200 تومانی را عنوان می‌کنند، این سیاست باعث بالا رفتن تورم کالاهای اساسی می‌شود، بررسی‌ها نشان می‌دهد که در تاریخ 8 اردیبهشت تخصیص ارز 4200 تومانی به گوشت قرمز متوقف شد. حال بررسی‌ها نشان می‌دهد که بعد از دو ماه از این تصمیم تغییر قابل‌توجهی در قیمت گوشت قرمز رخ نداده و حتی از سطح قیمتی آن نیز کاسته شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تورم ماهانه گوشت گاو یا گوساله در تیرماه معادل منفی 2/ 2 درصد بوده است. همچنین به میزان 3/ 0 درصد از سطح گوشت گوسفند کاسته شده است. اگرچه این کاهش قیمت، نسبت به سایر کالاها سطح کمتری را تجربه کرده است، اما این موضوع را تایید می‌کند که با حذف ارز 4200 تومانی از گوشت قرمز، اتفاق قابل‌توجهی در سطح قیمتی این کالای پرتقاضا نیفتاده است؛ بنابراین به‌نظر نمی‌رسد که دیگر کالاهای خوراکی نیز پس از خارج شدن از لیست ارز 4200 تومانی، با تغییر قیمت قابل‌توجهی روبه‌رو شوند و در حال حاضر نیز بسیاری از واردکنندگان کالاهای خوراکی به‌دلیل مشکلات اداری تخصیص ارز دولتی، سعی می‌کنند که منابع ارز خود را از سامانه نیما یا بازار آزاد تهیه کنند. این آمارها در حالی است که هنوز سیاستگذاران کشور تاکید دارند سیاست ارز 4200 تومانی به‌رغم کاهش قابل‌توجه درآمدهای ارزی کشور در سال‌جاری نیز تداوم خواهد یافت. علاوه‌بر کالاهای مورد اشاره در لیست تورم منفی، در تیرماه سال‌جاری تورم ماهانه برنج خارجی منفی 6/ 0 درصد، موز منفی 5/ 11 درصد و سیب درختی زرد منفی 2/ 2 درصد گزارش شده است.
سه دلیل کاهش قیمت کالاهای خوراکی
گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که بیش از یک سوم کالاهای مورد بررسی در تیرماه با تورم منفی روبه‌رو بودند، اما دلیل این کاهش قیمت چه بوده است؟ یکی از بیشترین کاهش قیمت‌ها در صیفی جات رخ داده است. به‌نظر می‌رسد تغییرات فصلی باعث شده که میزان عرضه این محصولات در بازار افزایش یابد و این موضوع سطح قیمتی این کالاها را کاهش داده است. در واقع بالا بودن قیمت این محصولات در ماه‌های گذشته، یک علامت برای تولید بیشتر منعکس کرده و در نتیجه با توجه به وضعیت آب و هوایی مناسب در تابستان عرضه این محصولات در تیرماه رشد کرده است.
نکته دوم در کاهش مواد خوراکی را می‌توان به ثبات قیمتی ارز در ماه‌های اخیر مربوط دانست. بررسی‌ها حاکی از آن است که تغییرات قیمتی مواد خوراکی و تغییرات قیمت ارز در اقتصاد ایران دارای همبستگی بالایی است؛ بنابراین کاهش نوسانات نرخ ارز و حتی افت سطح قیمتی این متغیر باعث شده که سطح قیمتی مواد خوراکی در ماه‌های اخیر نیز با افت روبه‌رو شود.اما نکته سوم را نیز می‌توان تغییرات انتظارات تورمی عنوان کرد. به‌نظر می‌رسد که در هفته‌های اخیر، خبرهای سیاسی اثر کمتری در تغییرات قیمتی کالاها داشته است. شاید یک سال قبل، خبر اعمال تحریم‌های شدید آمریکا باعث افزایش تقاضا و به نوعی انبارداری برخی کالاهای اساسی توسط مردم شده بود اما با توجه به اینکه طی یک سال اخیر از شدت این رفتار کاسته شده و عرضه محصولات نیز طبق روال گذشته ادامه یافته است، به نوعی انتظارات تورمی نیز نسبت به ماه‌های قبل تغییر مسیر داده است. در نتیجه به‌نظر می‌رسد که این عوامل در کاهشی شدن قیمت برخی مواد خوراکی اثر مثبت داشته است.
خوراکی‌های افزایشی تیرماه
در تیرماه سال‌جاری، تخم‌مرغ ماشینی، با تورم 3/ 19 درصد، سیب زمینی با تورم 6/ 17 درصد و پرتقال با تورم 2/ 15 درصد نیز سه کالای با تورم بالا بودند. همچنین در این ماه تورم ماهانه مرغ ماشینی نیز به میزان 1/ 8 درصد ثبت شده است. به‌طور متوسط قیمت هر کیلو مرغ ماشینی در نخستین ماه تابستان 12 هزار و 600 تومان گزارش شده است.
