سرطان پروســـتات؛ بیماری شایع در مردان

دکتر محمدرضا صفری نژاد

سرطان پروستات موقعی اتفاق می‌‌افتد که سلول‌های پروستات شروع به تکثیر شدن می‌‌کنند. سرطان پروستات یکی از شایعترین سرطانها در مردان می‌‌باشد. سرطان پروستات به دو شکل دیده می‌‌شود: بالینی و پاتولوژیک. در سرطان پروستات بالینی، بیمار بعلت علائمی که سرطان ایجاد کرده است مراجعه می‌‌کند. در نوع پاتولوژیک بیمار علائمی ندارد و پس از بررسی و آزمایشات لازم مشخص می‌‌شود که فرد سرطان پروستات دارد. ده درصد مردانیکه بعلت بزرگی خوش‌خیم پروستات تحت عمل جراحی قرار می‌‌گیرند، پس از جراحی و آزمایش پاتولوژی پروستاتی که با جراحی خارج شده است، مشخص می‌‌شود که بیمار سرطان پروستات دارد. به این نوع سرطان، سرطان پاتولوژیک می‌‌گویند. 
سرطان پروستات اگر در مراحل ابتدائی تشخیص داده شود با اقدامات درمانی مناسب به مقدار زیاد می‌‌توان از پیشرفت و عوارض آن کاست. امروزه یک آزمایش خون بسیار حساس وجود دارد که در تشخیص سرطان پروستات خیلی کمک کننده است. بسیاری از مردان علاقه دارند که بفهمند علت سرطان پروستات چیست. تا کنون علت قطعی آن مشخص نشده است ولی یک عده عوامل هستند که ابتلا به سرطان پروستات را مستعد می‌‌سازند، این عوامل را در اصطلاح فاکتورهای خطرزا می‌‌گویند. یعنی مردانی‌که دارای این فاکتورهای خطرزا هستند، شانس ابتلا به سرطان پروستات در آنها زیاد است و باید بطور منظم پیگیری شوند.

فاکتورهای خطر زا برای سرطان پروستات

سن بالای 65 سال. با بالا رفتن سن خطر ابتلا به سرطان پروستات افزایش می‌‌یابد. اکثر مردان مبتلا به سرطان پروستات بالای 65 سال دارند. سرطان پروستات در مردان زیر 45 سال بندرت دیده می‌‌شود.
سابقه فامیلی. اگر مردی پدر یا برادرش مبتلا به سرطان پروستات بوده‌اند، خطر ابتلا به سرطان پروستات در او بیشتر از جمعیت عادی است.
نژاد. سرطان پروستات در سیاه پوستان بیشتر از سفید پوستان دیده می‌‌شود.
تغییرات ژنتیکی. عده‌‌ای از عوامل ژنتیکی وجود دارند که مرد را به ابتلا به سرطان پروستات مستعد می‌‌سازند. این تغییرات ژنتیکی را با آزمایش می‌‌توان تشخیص داد.
داشتن عوامل مستعد کننده فوق دلیل بر این نیست که مرد حتماً مبتلا به سرطان پروستات خواهد شد، بلکه استعداد ابتلا به سرطان پروستات در وی بیشتر است.

علائم ابتلا به سرطان پروستات

علائم ابتلا به سرطان پروستات همان‌هائی هستند که در بزرگی خوش خیم پروستات (BPH) نیز دیده می‌‌شوند و عبارتند از: مشکل در دفع ادرار، باریک شدن ادرار، قطره قطره ادارار کردن، طولانی شدن زمان تخلیه مثانه و احتباس ادراری. معمولا هنگام معاینه و آزمایش است که پزشک متوجه می‌‌شود متأسفانه بیمار مبتلا به سرطان پروستات شده است. سرطات پروستات طول کشیده دارای علائم مخصوص به خود نیز است. یکی از آنها کمر درد و دردهای استخوانی است. چون شایعترین محلی که سرطان پروستات منتشر می‌‌شود، ستون فقرات است. بعلت انتشار سرطان، استخوان خورده شده و گاه شکستگی خود بخود استخوان اتفاق می‌‌افتد. اعصابی که مسئول نعوظ در مردان هستند، از کنارهای پروستات عبور کرده و وارد آلت تناسلی می‌‌شوند. اگر سرطان از پروستات خارج شده و این اعصاب را گرفتار نماید، ممکن است بیمار مبتلا به اختلال نعوظ گردد، و گاها مردیکه با شکایت اختلال نعوظ مراجعه می‌‌کند، پس از بررسی مشخص می‌‌شود که علت آن سرطان پیشرفته پروستات می‌‌باشد. کیسه های منی درست در پشت پروستات قرار دارند، اگر سرطان از پروستات عبور کرده و به کیسه های منوی دست اندازی پیدا کند، اینگونه مردان ممکن است در منی خود خون ببینند.  تشخیص سرطان پروستات با معاینه انگشتی پروستات و انجام آزمایش خون به اسم PSA است. این آزمایش بسیار حساس است و در تشخیص سرطان پروستات خیلی کمک کننده است. ولی باید در نظر داشت که بسیاری از بیماریهای دیگر هستند که سبب بالا رفتن میزان PSA خون می‌‌شوند، سر دسته آنها عفونت و التهاب پروستات است که گاه میزان PSA خون را بشدت افزایش می‌‌دهند. بنابراین تفسیر نتیجه آزمایش خون با پزشک است. روش حساس دیگر برای تشخیص سرطان پروستات، سونوگرافی از پروستات از راه مقعد می‌‌باشد. اگر تمامی موارد فوق بیانگر وجود سرطان پروستات باشند، باید وجود سرطان تائید شود و تائید تشخیص با نمونه برداری از پروستات است.

راه‌های درمان سرطان پروستات

درمان سرطان پروستات بستگی به مرحله‌‌ای دارد که بیمار در آن قرار دارد (بستگی به میزان پیشرفت سرطان). توسط یک عده روشهائی می‌‌توان سرطان پروستات را بدقت مرحله بندی کرد. اگر سرطان پروستات در مراحل ابتدائی باشد، درمان آن معمولاً خارج کردن کل پروستات با عمل جراحی است، آن با عمل جراحی که در بزرگی خوش خیم پروستات (BPH) انجام می‌‌شود متفاوت است. در بزرگی خوش‌خیم پروستات، آن قسمت از پروستات که مجرا را مسدود ساخته است خارج می‌‌شود نه کل پروستات. درآوردن کل پروستات یک عمل جراحی سنگین و پر عارضه است. یکی از عوارض آن ناتوانی جنسی است. تقریبا صد در صد مردان پس از این عمل جراحی مبتلا به ناتوانی جنسی می‌‌شوند. درمان سرطان پروستات در مراحل پیشرفته هورمون درمانی است که در آن میزان هورمونهای مردانه بیمار تا حد صفر کاهش داده می‌‌شود چون رشد سرطان پروستات وابسته به هورمون مردانه است. تعدادی از مردان مبتلا به سرطان پروستات را نیز پرتو درمانی می‌‌کنند. سرطان پروستات شیمی درمانی ندارد. بطور خلاصه اگر سرطان پروستات به موقع تشخیص داده شده و درمان مناسب نیز صورت گیرد، بسیاری از مبتلایان به آن به علل دیگری به غیر از سرطان پروستات فوت خواهند کرد.