د‌کتر لاد‌ن گیاهی : متخصص تغذیه - عضو هیئت علمی پژوهشگاه ابن‌سینا
تحریریه زندگی آنلاین : بیماران ریوی اغلب به دلیل شرایط خاص خود بیشتر در معرض سوء تغذیه قرار دارند از جمله مهمترین علل سوء تغذیه در این بیماران عبارتند از: تنفس سریع و هوا بلعی، آنمی (کاهش ظرفیت حمل اکسیژن)، بی اشتهایی ناشی از بیماری مزمن، کمبود اکسیژن در سطح سلولی، ضعف مزمن، کاهش ایمنی ریوی، کاهش خاصیت کشسانی ریه و سورفاکتانت ریوی، افسردگی و اضطراب همراه با بی اشتهایی، مشکل در بلعیدن غذا همراه با تنگی نفس، تب، کاهش حرکات دستگاه گوارش، افزایش متابولیسم، افزایش کار تنفسی، افزایش فعالیت قلبی، التهاب، سرطان ریه، داروهایی که باعث بی اشتهایی یا حالت تهوع میشوند، کاهش قدرت و مقاومت ماهیچه تنفسی، محدودیت های غذایی، کمبود انواع ویتامین ها که موجب ضعف ماهیچه ریوی و کاهش یکپارچگی بافت ریوی می شود
بیشتر بخوانید:
تخم پرندگان
تخم‌مرغ معمولاً باعث تحریک حملات آسمی در کودکان و گاه در برخی بزرگسالان می‌شود. چنانچه تصور می‌شود تخم‌مرغ باعث این عارضه می‌گردد باید از رژیم غذایی حذف شود و کاهش میزان بروز حملات بررسی شود.
مونوسدیم گلوتامات
جزء بهبود دهنده‌های آرد است که در غذاهای چینی بسیار یافت می‌شود و تصور می‌شود با تحریک آسم مرتبط است گرچه هنوز شواهد کافی وجود ندارد.
رنگ‌های نارنجی
رنگ‌های غذایی نارنجی که حاوی تارترازین هستند مانند آنچه در نوشیدنی‌های کربناته و قنادی‌ها استفاده میشوند باید در این افراد حذف شوند. تارترازین باعث حملات آسمی در افراد حساس می‌شود.
بیشتر بخوانید:
سالیسیلات
سالیسیلات ترکیبی است که به طور طبیعی در بسیاری از مواد غذایی وجود دارد و اثری شبیه آسپرین دارد و تصور می‌شود باعث حملات آسمی به‌ویژه در کودکان می‌شود. افرادی که سابقه واکنش‌های آلرژیک به آسپرین دارند ممکن است به مواد غذایی که حاوی سالیسیلات هستند نیز حساس باشند. بسیاری از غذاهای فرآوری شده غذاهای کنسروی و بسته‌بندی شده و همچنین عسل، شیرین‌بیان، لوبیا سبز، فرآورده‌های تخمیری، آب نبات و شکلات‌های نعنایی، بادام و بادام‌زمینی حاوی سالیسیلات هستند.
برونشیت
به التهاب مجاری تنفسی یا برونش‌ها برونشیت گفته می‌شود. این عارضه می‌تواند حاد و گذرا یا مزمن باشد که می‌تواند اثرات بلند مدتی بر سلامتی داشته باشد. برونشیت حاد معمولاً به دنبال عفونت مجرای تنفسی مانند سرماخوردگی ایجاد می‌شود. برونشیت مزمن ناشی از تحریک مدام ریه‌هاست که غالباً در اثر آلودگی هوا یا سیگار کشیدن ایجاد می‌شود.
علائم
ترشحات زیاد موکوسی که از غدد برنشی تولید میشوند، سرفه، تنفس خس‌خس سینه و تنگی نفس. در برونشیت ساده غدد تولیدکننده موکوس به طور موقت بزرگ میشوند. سرفه به مدت حداقل 3 ماه ادامه می‌یابد و علائم دیگر تا 2سال باقی می‌ماند. در برونشیت مزمن، برونشیول‌ها متورم و تنگ می‌شود. تنگی نفس در این وضعیت شدید می‌شود و با سرفه‌های مداوم همراه است.
بیشتر بخوانید:
درمان‌های رایج
معمولاً برای آرام شدن سرفه‌ها از شربت سینه برای درمان عفونت باکتریایی ثانویه از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌شود. اسپری‌های تنفسی که برای باز کردن مجاری تنفسی استفاده میشوند به بهبود علائم برونشیت مزمن کمک می‌کنند. در این موارد درمان دارویی طولانی مدت غالباً ضروری است.
مواد غذایی مفید
مطالعات انجام شده بر روی جوامع مختلف نشان میدهد در جوامعی که مردم (بیش از هفت واحد در هفته) سبزیجات استفاده می‌کنند خطر بروز برونشیت مزمن کمتر است.
هویج، سیب‌زمینی شیرین، زردآلو، انبه و سبزیجات سبز رنگ منبع خوب بتاکاروتن هستند. در جوامعی که دریافت بتاکاروتن بالایی دارند بروز برونشیت مزمن کمتر است و این امر تأیید ارتباط بین مصرف سبزیجات بیشتر و بروز کمتر این بیماری است.
آواکادو، سبزیجات برگی و غلات کامل جزء بهترین منابع ویتامین E هستند که به محافظت در برابر برونشیت کمک می‌کند.
ماهی سالمون، ماهی کولی، شیر پر چرب، پنیر، زرده تخم‌مرغ حاوی ویتامین A هستند. چنانچه سطح ویتامین A در بدن کافی نباشد. بتاکاروتن به ویتامین A تبدیل می‌شود.
تحقیقات انجام شده نشان میدهد در افراد سیگاری سطح ویتامین A در مجاری تنفسی پایین است. بنابراین افراد سیگاری باید از منابع غنی ویتامین A و بتاکاروتن به طور منظم استفاده کنند.
ماهی کپور، ماهی خالی‌مخالی، ماهی آزاد، کیلکا، سالمون، ساردین، قزل آلا و تن حاوی اسیدچرب امگا 3 هستند این اسید چرب ضروری به بهبود وضعیت التهابی در بدن کمک می‌کند. تحقیقات نشان میدهد که امگا3 موجود در ماهی روغنی به محافظت علیه برونشیت مزمن و جلوگیری از وخیم‌تر شدن عملکرد ریه در افراد سیگاری کمک می‌کند. این محافظت مربوط به محافظت علیه تخریب‌های التهابی است که توسط سیگار ایجاد می‌شود.
مواد غذایی که باید پرهیز شوند
از مصرف رژیم غذایی که فاقد پروتئین و سبزیجات و میوه‌های کافی باشد باید پرهیز شود. رژیم غذایی باید متنوع و سرشار از انواع مواد تازه باشد. میوه‌ها و سبزیجات فریز شده جایگزین قابل قبولی برای سبزی‌های تازه هستند.
بیشتر بخوانید:
سایر اقدامات
برونشیت مزمن معمولاً در بزرگسالانی که با وزن کمتر از وزن طبیعی به دنیا آمده‌اند و یا در سال اول زندگی وزن کمی داشتند و در دو سال اول زندگی دچار عفونت تنفسی شده‌اند بیشتر بروز می‌کند.
رژیم غذایی متعادل در طی بارداری که حاوی مقادیر کافی پروتئین، کربوهیدرات، چربی و طیف وسیعی میوه و سبزی باشد به کاهش خطر تولد نوزادی که در سال‌های بعدی زندگی دچار برونشیت مزمن شود کمک می‌کند.
مکمل 500 میلی‌گرم ویتامین C می‌تواند برای مبتلایان به برونشیت مفید باشد.
بخور اکالیپتوس و روغن آویشن به بهبود درمان کمک می‌کند.
ریشه زنجبیل شامی توسط گیاه درمانان به عنوان یک تونیک مؤثر در درمان سرفه استفاده می‌شود. تنتور این گیاه نیز برای برونشیت مزمن و شربت آن برای درمان سرفه مفید است.
افشره آویشن و شربت آویشن به کاهش خلط کمک می‌کنند.
تنتور Horehound سفید به آرام شدن مجاری تنفسی و بهبود احتقان کمک می‌کند.
ترک سیگار و دوری از محیط‌های سیگاری توصیه می‌شود.
آسم
معمولاً 5 درصد افراد در طول زندگی خود به آسم مبتلا میشوند. انقباض ناگهانی عضلات صاف برونشیول‌ها به علت وجود مواد خارجی در هوا باعث ایجاد آسم می‌شود. بیشتر حمله‌های آسمی در افراد زیر 30 سال به دنبال واکنش‌های آلرژیک به‌ویژه به گرده گل‌ها و غذاهای خاص بروز می‌کند. در افراد بالای 30 سال حمله آسمی به علت تحریک توسط آلودگی هوا، سرماخوردگی و برونشیت ایجاد می‌شود. برای مثال آلرژن‌ها مانند گرده گل‌ها باعث تحریک آزاد شدن هیستامین و برادی‌کنین میشوند که باعث تورم، دفع موکوس و اسپاسم دیواره برونشیول‌ها می‌شود. این مواد باعث انقباض مجاری تنفسی و دشواری تنفس میشوند.
خس‌خس، نفس تنگی، گرفتگی قفسه سینه و سرفه خشک از علائم اصلی هستند. حمله آسم باعث تعریق، تپش قلب سریع و نفس نفس زدن است. حمله آسمی شدید می‌تواند کشنده باشد.
استفاده از داروهای استنشاقی که باعث گشاد شدن برونش میشوند می‌تواند آسم خفیف را کنترل کند و در موارد شدیدتر استروئیدهای استنشاقی باعث کاهش التهاب و تورم برونشیول‌ها میشوند.
بعد از حمله شدید و حاد آسم می‌توان از داروهای استروئیدی برای مدت کوتاه استفاده کرد. داروهای استنشاقی که باعث توقف واکنش‌های آلرژیک میشوند نیز برای کودکان مبتلا به آسم مفید است.
مواد غذایی مفید
رژیم غنی از سبزیجات و میوه‌های تازه باعث افزایش مقاومت آنتی‌اکسیدانی ریه‌ها علیه مواد تحریک‌کننده و آلرژن و کاهش حساسیت به مواد مضر تنفس شده می‌گردد.
پرتقال، گریپ‌فروت، توت‌فرنگی، فلفل، سبزیجات برگی سبز رنگ، سبزیجات خانواده کلم، سیب‌زمینی شیرین و جعفری غنی‌ترین منابع طبیعی ویتامین C هستند. دریافت مقادیر زیاد این غذاها به محافظت در برابر آلودگی هوا کمک می‌کند. مطالعات اپیدمیولوژیک نشان داده است که سطح ویتامین C در جریان خون مبتلایان به آسم کمتر از افراد سالم است.
ویتامین C آنتی‌اکسیدان اصلی در ریه است که ریه رادر برابر آلودگی هوا به‌ویژه دود سیگار محافظت می‌کند.
این میوه‌ها به جلوگیری از آزاد شدن هیستامین در افراد دارای حساسیت زیاد نیز کمک می‌کند. افزایش دریافت ویتامین C به کاهش خطر حملات آسمی در بزرگسالان و کودکان کمک می‌کند.
مغز دانه برزیلی و ماهی چرب منابع خوب سلنیوم هستند که سطح آن در مبتلایان به آسم پایین است. سلنیوم برای عمل آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز که عمل آنتی‌اکسیدانی در بدن دارد ضروری است.
میوه‌ها، سبزیجات، غلات و شیر حاوی منیزیم هستند که برای رفع انقباض عضلات صاف برونشیول‌ها لازم است. دریافت کم منیزیم و منابع منیزیم در افراد مبتلا به آسم گزارش شده است.
ماهی خالی مخالی، شاه ماهی، ماهی سالمون منابع خوب اسیدچرب امگا 3 هستند. مصرف ماهی روغنی در کودکان با کاهش خطر بروز آسم در کودکی مرتبط است. به نظر می‌آید اسیدهای چرب موجود در ماهی روغنی باعث کاهش مواد التهابی مؤثر در بروز واکنش‌های آسمی در ریه میشوند.
مواد غذایی که باید پرهیز شوند
مطالعات انجام شده نشان میدهد که 6 نفر از هر ده‌هزار نفر به واکنش‌های آلرژیک غذایی مبتلا می‌شود. حملات آسمی ناشی از مصرف غذا معمولاً ظرف چند دقیقه تا یک‌ساعت پس از خوردن غذا ایجاد می‌شود و باعث سردردهای مکرر، کوتاهی نفس و خس‌خس می‌گردد. حمله حاد آسمی باید سریعاً درمان شود زیرا می‌تواند باعث شوک آنافیلاکتیک و نهایتاً منجر به مرگ شود.
با انجام برخی آزمایش‌ها می‌توان آلرژی‌های غذایی را تشخیص داد. در صورت تشخیص آلرژی غذایی استفاده از رژیم‌های حذفی مهمترین راه کنترل بیماری است. شیر و تخم‌مرغ با بروز آسم در کودکان مرتبط است. بادام زمینی، سویا و فرآورده‌های لبنی از مواد آلرژی‌زا در بزرگسالان هستند.
سیب‌زمینی فرایند شده و میوه خشک، حاوی سولفیت هستند که باعث تحریک حملات آسم می‌شود.
تارترازین، رنگ‌دهنده نارنجی غذایی، آسپرین و سالیسیلات باعث بروز حملات آسم می‌شود. مونوسدیم گلوتامات که به عنوان طعم‌دهنده به برخی غذاها اضافه می‌شود نیز می‌تواند باعث آسم شود البته این اثر هنوز اثبات نشده است.
سایر اقدامات
پرهیز از دود سیگار و دود ناشی از هیزم
پرهیز از تغییرات شدید و ناگهانی دما
تمیز نگه داشتن محیط زندگی از گرد و خاک
ماساژ درمانی، یوگا و رایحه درمانی نیز می‌توانند به بهبود علائم کمک کنند.
بخور روغن نعنا نیز می‌تواند تنفس را استریل کند.
افشره زنجبیل شامی نیز می‌تواند مؤثر باشد.