چشم‌انداز تایرسازان

صنایع پیشین تایر و پلاستیک شامل صنایعی است که در مراحل اولیه تولید تایر و پلاستیک نقش دارند و مواد اولیه موردنیاز این محصولات را تولید می‌کنند. به‌عنوان مثال، صنایع تولید لاستیک (کائوچوی طبیعی و مصنوعی)، دوده صنعتی، چسب، رنگ و پتروشیمی از جمله این صنایع هستند. صنایع پسین این صنعت، به صنایعی گفته می‌شود که در مراحل بعدی تولید تایر و پلاستیک نقش دارند و محصولاتی را تولید می‌کنند که از تایر و پلاستیک در آنها استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال، صنعت خودرو، صنایع تولید قطعات خودرو و لوازم‌‌‌خانگی از جمله صنایع پسین هستند. بنابراین تغییر مهم در صنایع پیشین و پسین باعث افت یا رشد درآمد و بهای تمام‌شده صنعت تایر و پلاستیک می‌شود. صنعت تایر و پلاستیک جزو صنایع مواد اولیه مهم محسوب می‌شود که در بسیاری از صنایع کاربرد دارد.

 از تایر تا تسمه‌‌‌نقاله

مهم‌ترین محصول تولیدی اکثر شرکت‌های صنعت تایر و پلاستیک، تولید انواع تایر است. البته محصول اصلی شرکت‌هایی مثل درخشان تهران (پدرخش)، صنایع لاستیکی سهند (پسهند) و پلاسکوکار (پلاسک) به ترتیب انواع فوم، تسمه‌‌‌نقاله و مجموعه مونتاژ سپر و داشبورد است. بیشترین سهم میزان تولید تایر در سال مالی 1401، مربوط به شرکت‌های گروه صنعتی بارز (پکرمان) با 86،822تن، کویر تایر (پکویر) با 32،436تن و مجتمع صنایع لاستیک یزد (پیزد) با بیش از 30 هزار تن بود که به ترتیب 2درصد، 10درصد و 2درصد نسبت به سال مالی 1400، رشد تولید داشتند. صنعت تایر با چشم‌‌‌انداز تدوین‌شده برای دستیابی به ظرفیت تولید 700‌هزار تن تا سال 1404 مواجه است. اما به دلیل عدم‌جذابیت برای سرمایه‌گذاری بر اثر سیاست سرکوب قیمت‌ها، تحقق این هدف با مشکل مواجه است.

تاریخچه صنعت تایر خودرو

تاریخچه تایر خودرو به بیش از 5هزار سال پیش در دوران نوسنگی بازمی‌گردد. اما انقلاب صنعتی با معرفی لاستیک، صنعت تایر را به‌‌‌شدت تحت‌‌‌تاثیر قرار داد. نخستین تایر بادی به معنای امروزی در سال 1888 توسط جان دانلوپ اختراع شد. ادوارد میشلن هم در سال 1891، لاستیک بادی با قابلیت جداشدن را اختراع کرد. توسعه تایرهای بادی در دهه 1920 به شکل صاف و با تیوب شروع شد. در دهه‌های 1950 و 1960 تایر رادیال بدون تیوب نوع جدیدی از تایر بود که در مقایسه با تایرهای قدیمی، مزایای بسیاری داشت. استفاده از تایر رادیال در دهه 1970 مرسوم شد و به‌‌‌سرعت در سراسر جهان گسترش یافت. صنعت لاستیک‌‌‌سازی در دوران مدرن به دلیل گسترش خودروهای الکتریکی به تولید تایرهای جدید نیاز دارد. تایرهای رادیال برای خودروهای درون‌‌‌سوز مناسب هستند؛ اما برای خودروهای الکتریکی که وزن بالا و گشتاور بالایی دارند مناسب نیستند.

شرکت‌های تولیدکننده لاستیک به دنبال جایگزین‌کردن مواد نفتی با مواد تجدیدپذیر هستند. انواع تایرها، تایر تمام‌فصل، تورینگ، تابستانی، پرفورمنس، زمستانی و آفرودی را شامل می‌شوند. تایرهای تمام‌فصل، تورینگ و تابستانی برای شرایط جوی مختلف مناسب هستند؛ اما تایرهای پرفورمنس، زمستانی و آفرودی برای شرایط خاصی طراحی شده‌‌‌اند. تایرهای زمستانی و تایرهای آفرودی از ویژگی‌‌‌های خاصی برای استفاده در شرایط سرد و خارج‌جاده‌‌‌ای برخوردارند. در صنعت تایرسازی، تکنولوژی تایرهای بدون هوا به‌‌‌عنوان راه‌‌‌حلی برای افزایش ایمنی و پایداری خودروها مطرح است. این تایرها، بدون فاکتور هوا ماندگاری، پایداری و قابلیت تعمیرپذیری بیشتری نسبت به تایرهای معمولی دارند و مشکلات زیست محیطی و هزینه‌‌‌های نگه‌‌‌داری تایر خودرو را کاهش می‌دهند. با ادامه توسعه این تکنولوژی، صنعت تایر به سمت بهبود عملکرد خودروها و حفاظت از محیط‌‌‌زیست پیش می‌رود.

 پیشرفت فناوری در صنعت تایر

با توجه ‌‌‌به ارزش 180میلیارد دلاری، بازار جهانی تایر در سال 2021 با تولید 2میلیارد و 368میلیون حلقه تایر، از جمله بازارهای بزرگ صنعت خودرو و حمل‌‌‌ونقل بوده است. تایرهای خودروهای سبک با 60درصد فروش، بیشترین سهم بازار را دارند و تایرهای کامیونی با 30درصد از بازار پس از آن قرار گرفته‌اند. با افزایش تولید تایر جهان در سال 2022 به 2میلیارد و 321میلیون حلقه، این صنعت در حال‌‌‌ رشد است. رشد این صنعت می‌‌‌تواند به دلیل چندعامل باشد؛ از جمله افزایش تولید خودروها و نیاز به تایرهای باکیفیت برای آنها، توسعه روزافزون فناوری تایر، افزایش توجه به ایمنی و کارآیی تایرها و افزایش تقاضا برای تایرهای چندمنظوره. با توجه ‌‌‌به این روند رشد، انتظار می‌رود بازار تایر تا سال 2028 به 2میلیارد و 741میلیون حلقه برسد و نرخ رشد سالانه آن بیش از 88/ 2درصد باشد. با توجه ‌‌‌به این رشد، شرکت‌های تولید تایر در جهان برای بهره‌‌‌برداری از فرصت‌‌‌های رشد و بازارهای جدید، باید به‌‌‌روز باشند و توانایی تولید تایرهای باکیفیت و سازگار با نیازهای جامعه را داشته باشند.

  تحلیلی بر نسبت فروش داخلی و صادراتی

سهم درآمد صنعت تایر و پلاستیک از مجموع درآمد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار سرمایه، در سال 1401 حدود یک‌درصد بود. درآمد این صنعت نسبت به سال 1400، 44درصد رشد داشت که از این میزان، 97درصد از داخل کشور و 3درصد از محل صادرات محصولات و فروش صادراتی به‌‌‌ دست ‌‌‌آمد. در سال 1400 نسبت فروش داخلی 97درصد و نسبت فروش صادراتی 2درصد بود. در سال 1401، نمادهای «پکرمان» با 33درصد، «پکویر» با 14درصد و «پیزد» با 12درصد بیشترین سهم از درآمد این صنعت و نمادهای «پاسا» با 46درصد، «پارتا» با14درصد و «پیزد» با 14درصد بیشترین سهم از مجموع درآمد صادراتی صنعت را داشتند. لازم به توضیح است که بر اثر کمبود و افزایش قیمت تایر در بازار داخلی، وزارت صنعت، معدن و تجارت در شهریورماه 1397، صادرات انواع تایر را ممنوع کرد. با تعادل عرضه و تقاضا در برخی گروه‌‌‌های محصول در بازار داخلی و پیگیری تولید‌‌‌کنندگان تایر، انجمن صنفی تایر ایران در دی‌‌‌ماه 1400، موافقت وزیر صنعت در خصوص صادرات بخشی از گروه‌های محصولات (10درصد سواری و 30درصد کشاورزی و راه‌‌‌سازی) را به تولیدکنندگان اعلام کرد. در مهرماه 1401، دفتر صنایع شیمیایی و پلیمری وزارت صنعت به همه گروه‌‌‌های محصولات به‌‌‌جز TBR، مجوز صادرات داد. با توجه ‌‌‌به آمار صادرات 1401 مهم‌ترین کشورهایی که لاستیک به آنها صادر شد، از نظر ارزش ریالی عبارت از افغانستان با سهم 29درصد، عراق با سهم 27درصد و فدراسیون روسیه با سهم 16درصد از مجموع ارزش ریالی صادرات لاستیک و انواع آن بودند و سهم صادرات لاستیک از مجموع ارزش ریالی صادرات 1401 بسیار کم بوده است.

 سیاست دولت و تعیین قیمت در صنعت تایر

قیمت‌گذاری فروش محصولات در صنعت تایر توسط سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان صورت می‌گیرد. همچنین قیمت فروش محصولات تابع قیمت بهای تمام‌شده است که خود بهای تمام‌شده به مواد اولیه، سربار و دستمزد وابسته است. در صورت افزایش بهای تمام‌شده، افزایش نرخ فروش محصولات با تایید سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان صورت خواهد پذیرفت. صنعت تایر به دلیل اهمیت آن در حمایت از جامعه و تولید صنعتی، تحت نظارت دولت قرار دارد. این نظارت شاید باعث شده باشد که تعیین قیمت فروش محصولات در این صنعت به شکل سخت‌‌‌گیرانه و با تاخیر صورت گیرد. ازاین‌‌‌رو، افزایش قیمت‌ها در صنعت تایر ممکن است با مشکلاتی مواجه شود. با این‌‌‌ حال، با توجه ‌‌‌به اهمیت این صنعت، تلاش برای تعیین قیمت مناسب و با توجه ‌‌‌به نیازهای بازار، می‌‌‌تواند به رشد این صنعت و حمایت از جامعه کمک کند.

 نقش صنعت تایر و پلاستیک در اقتصاد

در صنعت تایر و پلاستیک نسبت بهای تمام‌شده به فروش برابر 86درصد است و خود بهای تمام‌شده از مواد مستقیم مصرفی، دستمزد مستقیم تولید و سربار تولید تشکیل شده که در آن مواد مستقیم مصرفی با 83‌درصد بیشترین وزن از بهای تمام‌شده را به خود اختصاص داده است و بعد از آن سربار تولید با 12درصد و دستمزد مستقیم تولید با 5درصد قرار دارند. در سربار تولید مهم‌ترین و بیشترین وزن متعلق به هزینه حقوق و دستمزد است. به دلیل اهمیت صنعت تایر و پلاستیک در حمایت از تولید صنعتی و اقتصادی، این صنعت اشتغال‌زایی حدود 600‌هزار نفر را به‌‌‌صورت مستقیم و غیرمستقیم فراهم کرده است و نقش مهمی در ایجاد اشتغال و کمک به اقتصاد ملی دارد. جمع دستمزد مستقیم تولید در بهای تمام‌شده، هزینه حقوق و دستمزد در سربار و در هزینه اداری عمومی، نسبت حدود 11درصدی از فروش صنعت را دارد.

 رابطه پویای نفت

در مواد مستقیم مصرفی صنعت تایر و پلاستیک، سهم واردات مواد اولیه 30درصد و سهم مواد اولیه داخلی 70درصد است که مهم‌ترین مواد، به ترتیب کائوچوی مصنوعی با نسبت 30درصد، کائوچوی طبیعی با نسبت 20درصد و دوده با نسبت 13درصد از مجموع مواد اولیه است.

تایلند، اندونزی و ویتنام سه‌تولید‌‌‌کننده برتر لاستیک (کائوچو) طبیعی در سال 2021 بودند. قیمت کائوچوی مصنوعی با قیمت نفت همبستگی دارد، به‌طوری که با افزایش قیمت نفت، قیمت کائوچوی مصنوعی نیز افزایش پیدا می‌کند. این اتفاق به دلیل افزایش هزینه تولید کائوچوی مصنوعی است. این رشد قیمت همچنین باعث افزایش تقاضا برای کائوچوی طبیعی به دلیل ارزان‌‌‌بودن می‌شود، درنتیجه قیمت کائوچوی طبیعی نیز افزایش می‌‌‌یابد. قیمت‌گذاری دوده صنعتی نیز براساس مواد اولیه استفاده‌شده در تولید آن، مانند اکستراکت است. اکستراکت با قیمت نفت همبستگی دارد و با رشد یا افت قیمت نفت، نرخ آن افزایش یا کاهش پیدا می‌کند. بنابراین برای کنترل هزینه‌‌‌های تولید و برآورد قیمت‌های آینده، شرکت‌های صنعت تایر و پلاستیک، باید با دقت تغییرات قیمت نفت و عوامل تاثیرگذار بر آن و دیگر مواد اولیه را آنالیز کنند و برنامه‌‌‌ریزی مناسبی انجام دهند. در این صنعت مواد اولیه داخل از طریق پتروشیمی‌‌‌ها و بورس‌کالا تامین می‌شود. قیمت‌گذاری آنها نیز در بورس‌کالا تعیین می‌شود.

 سه نماد با قیمت به سود آینده‌‌‌نگر برجسته

با فرض رشد تورم 40درصد، رشد دستمزد 30درصد، رشد نرخ مصرف مواد اولیه با توجه به رشد نرخ دلار در طول سال، رشد 15درصدی نرخ فروش تایر و نرخ دلار متغیر از 5/ 28‌هزار تومان تا 46‌هزار تومان، سود تحلیلی سال مالی 1402 و نسبت قیمت به سود آینده‌‌‌نگر صنعت تایر و پلاستیک به دست می‌‌‌آید. نسبت قیمت به سود گذشته‌‌‌نگر تاریخی نمادهای «پکرمان»، «پارتا»، «پکویر»، «پتایر» و «پیزد» به ترتیب 25واحد، 8/ 18واحد، 4/ 5واحد، 7/ 6واحد و 56واحد است. با فرض نرخ دلار 5/ 42‌هزار تومان نمادهای «پکویر»، «پکرمان» و «پتایر» به ترتیب با قیمت به سود آینده‌‌‌نگر 8/ 5واحد، 8/ 5واحد و 5/ 8واحد شرایط مطلوب‌‌‌تری نسبت به سایر شرکت‌ها دارند.

 بررسی حساسیت سود سال مالی 1402

صنعت تایر و پلاستیک بسیار اهرمی است، یعنی با کوچک‌ترین تغییر در مفروضات اصلی شرکت (نرخ دلار، رشد دستمزد، تغییر نرخ مواد اولیه تولید و تغییر نرخ فروش محصولات) سود شرکت‌ها زیاد می‌شود یا حتی شرکت‌ها وارد زیان می‌‌‌شوند و حاشیه سود آنها به‌‌‌سرعت تغییر می‌کند.

با توجه ‌‌‌به جدول مربوطه، افزایش 10درصدی نرخ دلار، بیشترین تاثیر را بر نمادهای «پیزد» و «پکرمان» دارد که سود تحلیلی آنها را به ترتیب منفی 139درصد و منفی 48درصد کاهش می‌دهد. رشد نرخ فروش تایر به‌‌‌اندازه 20درصد به طور متوسط 39درصد سود تحلیلی شرکت‌های این صنعت را افزایش می‌دهد و اگر تغییر نرخ فروش تایر برای سال 1402، نسبت به آخرین نرخ ماهانه فروردین 1402، صفر‌ باشد و تغییری نکند، سود تحلیلی شرکت‌ها به طور متوسط منفی 126درصد کاهش پیدا می‌کند. ‌درصد تغییر بالا و بالای منفی 100درصد نشان‌دهنده کاهش شدید سود و زیان‌ده شدن شرکت است.