در این مقاله پس از نگاهی مختصر به زندگی و فعالیت‌های این نویسنده پرمشغله، 12 اثر معروف او را معرفی می‌کنیم.
نگاهی به زندگی و فعالیت‌های نادر ابراهیمی
نادر ابراهیمی، داستان‌نویس، فیلمنامه‌نویس، شاعر، روزنامه‌‌نگار و منتقد ادبی، 14 فروردین 1315 در تهران متولد شد. وی تحصیلات مقدماتی را در مدرسه دارالفنون گذارند. سپس به دانشکده حقوق رفت، اما آن را نیمه‌کاره رها کرد و در رشته ادبیات انگلیسی مشغول به تحصیل شد.
او در کتاب‌های «ابن مشغله» و «ابوالمشاغل» که زندگی‌نامه خود اوست، خود را فردی پرکار توصیف کرده است. شمار مشاغلی که او در دوره نوجوانی و جوانی مدتی کوتاه تجربه‌شان کرده چنان زیاد است که حسابش از دست خود او نیز دررفته است.
به‌رغم این مشغله فراوان، ابراهیمی نویسندگی را از 16سالگی آغاز کرد. نادر جوان وارد حزبی به‌نام «ملت ایران» و در وقایع 16 خرداد 42 دستگیر و زندانی شد. در زندان بود که اولین کتابش با عنوان «خانه‌ای برای شب» چاپ شد و با اینکه اولین اثر ابراهیمی به شمار می‌رفت، تحسین نویسندگانی مانند سیمین دانشور و به‌آذین را برانگیخت.
پس از آزادی از زندان، نادر همکاری خود با روزنامه «آیندگان» را آغاز کرد. در کنار روزنامه‌نگاری، با تلویزیون ملی نیز همکاری می کرد و در مدت 2 سال، آثار مستند و تلویزیونی بسیاری را نوشت و کارگردانی کرد.
فعالیت در حوزه کودک و نوجوان
نادر ابراهیمی سال 1346 در مؤسسه‌ای به‌نام «خدمت به کودکان» مشغول به کار شد و کتابی به‌نام «قصه دور از خانه» را برای کودکان نوشت. این کتاب در همان سال کتاب برگزیده شورای کودک و نوجوان شد.
سال 1350 سالی مهم در زندگی پرفرازونشیب نادر ابراهیمی بود. او در این سال با حمایت مالی انتشارات امیرکبیر، همراه همسرش مؤسسه «همگام با کودکان» را تأسیس کرد. هدف این مؤسسه چاپ و ترجمه آثار ادبی کودک و نوجوان، آموزش قصه‌نویسی و نقاشی به کودکان و تحقیق درباره روش‌های یادگیری آنها بود.
در این مؤسسه، او چندین اثر مهم از جمله «مقدمه‌ای بر فارسی نویسی برای کودکان» و «مقدمه‌ای درباره ادبیات کودکان» را نوشت. آثار آموزشی و قصه‌های کودکانه و بازنویسی حکایت‌های قدیمی به زبان امروزی برای کودکان نیز از دیگر فعالیت‌های او در این حوزه به شمار می‌روند.
فعالیت‌های او در حوزه کودک و نوجوان پس از انقلاب نیز ادامه یافت و کانون پرورش فکری کودک و نوجوان جایزه سال 1369 خود را بابت کتاب «درخت قصه، قمری‌های قصه» به وی اهدا کرد.
به‌اعتقاد سیمین دانشور و برخی دیگر از نویسندگان هم‌عصرش، تأثیرگذارترین کار نادر ابراهیمی فعالیت در عرصه ادبیات کودک و نوجوان بوده است.
سیمین دانشور درباره نقش او در این حوزه می‌گوید: «نادر ابراهیمی برای معرفی ادبیات به کودکان این سرزمین کمک بسیاری کرد. کار بزرگ و نادرِ او معرفی و شناساندن ادبیات به کودکان از طریق قصه‌‌هایش بود و این شناخت برای کودکان بسیار ارزنده و درخور توجه است. علاوهبر آثار او در زمینه ادبیات کودک، کارهایش در ادبیات بزرگ‌سال نیز بسیار ارزنده است که بسیاری از آنها را دوست دارم.»
داستان‌نویسی و سایر فعالیت‌ها
نادر ابراهیمی را بیشتر به‌خاطر داستان‌نویسی به یاد می‌آورند. او داستان‌نویسی را با قصه‌های کوتاه آغاز کرد. سپس سراغ مشغله‌های کارمندان و روشنفکران رفت. بعد شروع به نوشتن آثاری رمانتیک کرد و درنهایت به قصه‌هایی اخلاقی و وهم‌انگیز درباره مسائل بشری رسید.
او طی 4 دهه فعالیت ادبی، شعر، نمایشنامه، فیلم‌نامه و نقد ادبی نیز نوشت. مهم‌ترین نقد ادبی او «بازدید قصه امروز» بود که در مجله پیام نوین چاپ شد. ساختار و مبانی ادبیات داستانی و تحلیل 5هزار سال ادبیات داستانی ایران با عنوان «صوفایانه‌ها و عارفانه‌ها» نیز از جمله آثار او در حوزه ادبیات تحلیلی است.
بیمای و مرگ
نادر ابراهیمی فردی بسیار پرکار بود. شاید هم همین پرکاری باعث شد که درنهایت به بستر بیماری بیفتد. او 9 سال درگیر بیماری بود تا اینکه 16 خرداد 87 در بیمارستانی در تهران درگذشت.
معرفی آثار نادر ابراهیمی
1. یک عاشقانه آرام
«یک عاشقانه آرام» همان‌طور که از اسمش پیداست، روایت عشق زوجی گیلکی‌آذری است. زبان کتاب نیز زبان گفت‌وگوی این دو زوج است. نویسنده گاهی اوقات موضوعاتی را در گفت‌وگوی این زوج پیش می‌کشد و آنها را نیمه‌تمام می‌گذارد. با وجود این، نادر ابراهیمی یک عاشقانه آرام را با تأکید بر مبارزه با عادت و رخوت در رابطه عاشقانه نوشته است.
2. آتش بدون دود
«آتش بدون دود» یکی از آثار برجسته نادر ابراهیمی است. نادر ابراهیمی آتش بدون دود را با الهام از فرهنگ ترکمنی نوشته است. در این اثر، نویسنده با زبردستی زندگی پرفرازونشیب زنی ترکمن را به تصویر کشیده است، زنی که پابه‌پای همسرش برای یک زندگی آرام تلاش می‌کند. اهمیت فرهنگی این کتاب در بازنمایی فرهنگ ترکمن‌ها و استفاده از نام‌های محلی است؛ نام‌هایی که امروزه کمتر شنیده می‌شوند.
3. چهل نامه کوتاه به همسرم
این اثر نیز از آن آثار نادر ابراهیمی است که بارها تجدید چاپ شده‌اند. ابراهیمی وقتی در حال تمرین خوش‌نویسی بوده، نامه‌های فراوانی به همسرش نوشته است. برخی از این نامه‌ها کوتاه و برخی بلندند. مضمون نامه‌ها عشق و رابطه زناشویی، مشکلات زندگی و سختی‌های آن است. ابراهیمی با زبانی بسیار صمیمی و به دور از تکلف احساسات خود به همسرش و نگرشش به زندگی مشترک را بیان کرده است. این کتاب می‌تواند هدیه‌ای خوب برای همسرتان باشد.
4. لوازم نویسندگی
نویسندگی بیشتر از آنکه استعداد باشد، مهارت است. بنابراین لازمه ورود به دنیای نویسندگی آموختن راه و روش داستان‌نویسی است. ابراهیمی در این کتاب ضمن اشاره به استعداد نویسندگی، به آداب آن مانند جهان‌بینی، زبان‌شناسی، علاقه و شناخت ساختار داستان پرداخته است. این کتاب برای کسانی که می‌خواهند نویسنده شوند، یک کتاب جامع آموزشی است.
5. مردی در تبعید ابدی
کتاب «مردی در تبعید ابدی» که از آثار پرفروش نادر ابراهیمی است، داستان زندگی ملاصدرا، فیلسوف بزرگ، را روایت می‌کند. در داستان، نویسنده به مباحث فلسفی نیز اشاره و آنها را به زبانی ساده و روان بیان کرده است. با توجه به دشواری مطالعه «اسفار اربعه» ملاصدرا برای مخاطبان عام، علاقه‌مندان به فلسفه می‌توانند با مطالعه این کتاب با چهارچوب کلی عقاید این فیلسوف آشنا شوند.
بخل از گندیدگی روح برمی‌آید نه از تنگی دست.
6. ابن مشغله
«ابن مشغله» نوعی زندگی‌نامه داستانی است. ابراهیمی شخصیت اصلی قصه و محور داستان، شغل‌هایی است که او از ابتدای نوجوانی برای کسب درآمد داشته است. کتاب به گونه‌ای نوشته شده است که سبکی داستانی دارد، چراکه نویسنده وقایع رخ‌داده و تجربیاتش را دراماتیک بیان می‌کند. به همین جهت هم مخاطب از خواندن کتاب خسته نخواهد شد.
7. درخت قصه، قمری‌های قصه
گفتیم که نادر ابراهیمی داستان‌های کوتاه بسیاری برای کودکان نوشته است. انتشارات شهر قلم این داستان‌ها را با عنوان «یادگارهای نادر ابراهیمی» برای کودکان با تصویرگری‌های جذاب و دوست‌داشتنی منتشر کرده است. یکی از مشهورترین آنها همین «درخت قصه، قمری‌های قصه» است. کتاب تنها 24 صفحه است و در کنار سایر داستان‌های این مجموعه گزینه‌ای مناسب برای تشویق کودکان به کتابخوانی محسوب می‌شود.
8. مقدمه‌ای بر فارسی‌نویسی برای کودکان
ابراهیمی و همسرش در مؤسسه خود، تلاش‌های زیادی برای رشد و رونق ادبیات کودکان کردند. نتیجه فعالیت آنها علاوهبر آثار داستانی، کتبی حرفه‌ای برای کسانی است که می‌خواهند در این عرصه فعالیت کنند. یکی از آنها همین کتاب «مقدمه‌ای بر فارسی‌نویسی برای کودکان» است. نویسنده در کتابش درباره دایره واژگان کودکان و فهم آنها از کلمات بحث کرده است. پیشنهاد می‌شود کسانی که می‌خواهند داستان‌نویس کودک و نوجوان شوند، حتما کتاب‌های دیگر این مجموعه آموزشی را مطالعه کنند:
- مقدمه‌ای بر خلق و تولید ادبیات کودکان؛
- مقدمه‌ای بر آرایش و پیرایش کودکان؛
- مقدمه‌ای بر مصورسازی کتاب‌های کودکان.
9. سه دیدار
کتاب «سه دیدار با مردی که فراسوی باور ما می‌آمد»، درباره دوران کودکی آیت‌الله خمینی و شکل‌گیری شخصیت او، منش پدر و پدربزرگش، مراحل ازدواج و مبارزات او در دوره انقلاب است. سه دیدار نادر ابراهیمی در 2 جلد با مجموع 517 صفحه منتشر شده است.
10. مجموعه داستان‌های کوتاه نادر ابراهیمی
تمام داستان‌های کوتاه نادر ابراهیمی با مضامین سیاسی و اجتماعی را می‌توان در مجموعه 2جلدی داستان‌های کوتاه خواند. در مقدمه‌ای که خود او بر این کتاب‌ها نوشته است، می‌توانید با نظر او درباره داستان‌های این مجموعه آشنا شوید.
11. صوفیانه‌ها و عارفانه‌ها
کتاب «صوفیانه‌ها و عارفانه‌ها» تلاش ابراهیمی برای تحلیل و فهم عرفان و تصوف است. او در این کتاب با بررسی آثار داستانی به‌جامانده از عرفان و تصوف در 5هزار سال گذشته، می‌کوشد پاسخی برای «عرفان چیست؟» پیدا کند. تلاشی که ظاهرا ناموفق بوده است و او نتوانسته پاسخ سؤال را بدهد. اگر علاقه‌مند به داستان‌های عارفانه کهن هستید، مطالعه این اثر را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
12. بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم
نادر ابراهیمی در این اثر سراغ عشقی ممنوعه رفته است و هنجارهایی را واکاوی کرده است که اجازه نمی‌دهند دو عاشق به هم برسند. داستان روایت عشق یک دهقان‌زاده و دختر خان است. آنها اجازه ازدواج ندارند. به همین دلیل تصمیم می‌گیرند زادگاه خود را ترک کنند. فضای رمانتیک آمیخته با مشکلات اجتماعی و سیاسی روزگار این کتاب را به اثری خواندنی تبدیل کرده است.