فقه پویا اساس تفکر تمدنی شیعه است/ فقه منفعل؛ مانع تشکیل تمدن اسلامی

حجت‎الاسلام والمسلمین علی رضایی، عضو هیئت علمی پژوهشکده مهدویت در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‎المللی قرآن(ایکنا) گفت: دین مبین اسلام از روز اول شکل‎گیری یعنی از اولین وحی به پیامبر اسلام(ص) با یک غایت تمدنی شکل گرفته است و تمام سطوح و ابعاد آن نیز با همین نگاه ترسیم شده است.

پیامبر(ص) در متن تمدن جاهلی تمدن اسلامی را پی‌ریزی کردند

وی افزود: قرآن بر سینه پیامبری که در متن یک تمدن به تمام معنی جاهلی به دنیا آمد بود نشست و خاتم پیامبران باید در اوج بی‎تمدنی، عظیم‎ترین تمدن تاریخ را ایجاد می‎کرد؛ به جرات می‎توان گفت که خداوند از هیچ پیامبری چنین مسئولیت سنگینی را نخواسته بود و ایشان در این مسیر در ابتدای راه باید با کسانی مبارزه می‎کرد که در کنار آنها رشد یافته بود.

این پژوهشگر حوزه یادآور شد: یکی از علائم این تلاش، بعدها در نامگذاری مدینه النبی به جای یثرب خود نمایی کرد؛ آنجا که پیامبر اکرم(ص) نخستین پایه‎های حکومت خود را بنا می‎کردند و این حرکت را با مدنیت به معنای مدنیت نهفته در معنای توحیدی در هم آمیختند؛ هیچ کدام از افعال و رفتار و سخنان پیامبر(ص)، خارج از محیط تمدنی و نظام سازی انسانی در حوزه فردی و اجتماعی نیست.

پیامبر(ص) نظام تمدنی مبتنی بر ولایت را پایه‌گذاری کردند

عضو هیئت علمی پژوهشکده مهدویت گفت: پیامبر اکرم از ابتدای مسیر، تمام جنبه‎های تمدنی را رعایت می‎کردند و با نظام‌سازی و تربیت بزرگانی برای اداره امور جامعه در حوزه مادی و معنوی، نظام تمدنی مبتنی بر ولایت را با امر خداوند پایه‌گذاری کردند؛ خداوند متعال این نظام را با معیار ولایت بنا کردند و پایه‎های آن را نیز بر همین اصل قرار دادند.

این پژوهشگر حوزوی عنوان کرد: در خطاب صریح قرآن که فرمود، «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ»؛ نقطه بنیادین تفکر تمدنی اسلام نهفته است؛ هرم اصلی نظام تمدنی با ولایت الله آغاز و بعد از نبی به اولی‎الامر که دقیقا با همان خصوصیات نبی همراه است، ادامه می‎یابد و در مرتبه نازلتر امتی هستند که باید برای رسیدن به خدا این مراتب را یکان به یکان طی کنند.

وی گفت: باید توجه کنیم که سنت در کنار قرآن‌ کریم هم یک منبع تمدن‌ساز است؛ منتها هم سنت و هم قرآن در تعامل کامل با عقل انسانی هستند، یعنی اگر عقلانیت در این رابطه حذف یا ضعیف شود، نمی‌توان به برداشت مناسبی برای تمدن‌سازی رسید و در نهایت یا تمدن تخریب می‌شود یا تمدن اسلامی توسط برخی گروه‌های افراطی همچون تکفیری‌ها تحریف می‌شود.

«رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»؛ تاکید بر الگو بودن پیامبر(ص) در نظام تمدن اسلامی

رضایی تصریح کرد: قرآن کلیات بنای تمدنی اسلامی را ترسیم کرده و روایات از پیامبر(ص) و ائمه طاهرین(ع) نیز جزییات و شالوده زیرین این نظام تمدنی را ترسیم کرده‎اند؛ تمام ابعاد زندگی پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) الگوی تمدنی برای تمام مردم است؛ خداوند می‎فرماید که «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی‏ رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»؛ یعنی تمام افعال و کردار و گفتار پیامبر(ص) در این نظام تمدنی برای همه کسانی که او را به عنوان رهبر این تمدن پذیرفته‎اند حجت است؛ اما نکته‎ای که باعث انقلاب اسلامی و ایجاد نظام ولایت فقیه در ایران شد و در کشورهای دیگر به این امر نیانجامید، عدم توجه دیگر مسلمانان به حجیت تمدنی اولی الامر بود.

تاکید قرآن بر پیروی از اولی الامر؛ محور تمدن اسلامی

عضو هیئت علمی پژوهشکده مهدویت گفت: دیگر مسلمانان نتوانستند این راز نهفته در قرآن را به درستی درک کنند؛ با اینکه صدها روایت و دلیل متقن وعقلی بر اثبات حتمی بودن منظور قرآن از اولی الامر نسبت به ائمه اطهار(ع) است، ولی مقاومت برگرفته از غفلت و نفوذ شیطان بر جان آنها باعث شد که آنها هیچ گاه چنین تصوری از نگاه تمدنی اسلامی را نداشته باشند  و به همین دلیل به اسلام سکولار و بی‌هویت روی بیاورند.

نویسنده کتاب «هویت اسلامی در بستر تاریخی» یادآورشد: همین برداشت غلط باعث شد تا امروز چند کشور مسلمان خود را داعیه‌دار الگوی تمدنی در اسلام بدانند؛ از جمله ترکیه، مصر، عربستان و مالزی و... که متاسفانه شالوده همگی آنها اسلامی فاقد محوریت ولایت است.

وی ادامه داد: آنها اسلام را در پستوی خانه‎ها مخفی کرده‎اند و به هنگام نماز و روزه و مناسک حج آن را از کنج خانه بر می‎دارند؛ ولی حاضر نیستند برای برآورده کردن اصول نظام تمدن اسلامی چون ولایت، مبارزه با ظلم، عدالت جهانی، صلح بدون حضور ظالم، رسیدن به علم دینی ناظر به توحید و... دست به انقلابی در سطح جهان بزنند چون دو حوزه مادی و معنوی را از هم تفکیک کرده‎اند و دنیا برای دنیا و آخرت را صرفا برای آخرت نگاه داشته‎اند؛ نگاهی که برگرفته و منتج شده از نگاه فقهی اهل تسنن است.

فقه منفعل مانع از تشکیل تمدن اسلامی می‌شود

رضایی تصریح کرد: نظام فقهی اهل تسنن، سکولار نیست ولی برخی از فتاوی آنها مبنی بر عدم قیام بر علیه حاکم ظالم و نظایر آن باعث شده است نوعی بی‎تفاوتی و انفعال در میان مردم شکل بگیرد؛ عدم توجه و سختگیری در ممالک این کشورها نسبت به حجاب و اختلاط زن و مردم و مراکز و فحشا و همچنین غربی شدن دانشگاه‎هایشان با همین گونه نظارت ضعیف دینی و فقهی بر جامعه چنان تاثیرگذار بوده است که مردم نیز به نوعی تفکر دین سکولاری را با خود حمل می‎کنند؛ به عنوان مثال مردم ترکیه امروز برای امام حسین(ع) به خیابان‎ها می‎ریزند و از آمریکا نیز دل خوشی ندارند ولی حاضر نیستند برای قطع بردگی کشورشان به دست آمریکا دست به انقلاب بزنند؛ مفاسد اجتماعی را رفع کنند و یا مبادلات خود را با این ظالمان قطع کنند؛ چون این نوع زندگی را زندگی عادی می‎دانند و پذیرفته‎اند که زندگی در کنار باطل، نوعی از زندگی است ولی حتی‎الامکان خود را با او مخلوط نمی‎کنند؛ در حالی که همین مسئله بیانگر عدم شناخت درست آنها از دین است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده مهدویت تصریح کرد: اینجاست که جایگاه فقه شیعی و تفکر تمدنی شیعی که نهفته در فقه و علم دینی شیعی است راه خود و پیروان مکتب اهل بیت(ع) را از دیگران جدا می‎کند؛ این تفکر اسلام را در همه حوزه‌ها صاحب نظر می‌داند، همین تفکر است که باعث می‎شود تنها یک نظام در میان نظام‎های جهان ادعای نظام تمدنی نوین توحیدی را مطرح کند؛ زیرا برای آن نقشه و برنامه دارد.

ادامه دارد...