شناسه : ۳۰۸۳۷۷ - پنجشنبه ۸ تیر ۱۳۹۶ ساعت ۱۲:۵۶
سیدحمید جزایری:
هرمنوتیک منفی به تکثرگرایی منجر می‌شود
گروه اندیشه: حجت‌الاسلام جزایری معتقد است که دو نگاه منفی و مثبت از هرمنوتیک وجود دارد که هرمنوتیک منفی به تکثرگرایی منجر می‌شود.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدحمید جزایری، مدیر گروه قرآن و علوم جامعة‌المصطفی(ص) العالمیه در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در پاسخ به این پرسش که مراد از هرمنوتیک چیست؟ گفت: از هرمنوتیک تفاسیر مختلفی شده است و معمولا واژگان چه هرمنوتیک و چه سایر واژگان، متناسب با تلقی مخاطبان معانی مختلفی دارند. گاهی از هرمنوتیک به معنای علم تفسیر متن یاد می‌شود که طبیعتا می‌تواند با نگاه مثبت و یا با پیش‌فرض‌ها و نگاه منفی انجام شود.
وی در پاسخ به این پرسش که مراد از نگاه مثبت و منفی به هرمنوتیک چیست؟ گفت: گاهی هرمنوتیک به معنای قواعد فهم متن، به قواعد علم اصول نزدیک می‌شود که آن هم قواعدی است برای فهم متن، که طبعا این تعبیر تعریف قابل قبولی است، اما اگر گاهی اوقات تلقی‌مان از هرمنوتیک در عین حال که قواعد فهم متن است، با پیش فرضهایی همراه شود، مثل اینکه خواننده به متن محتوا و روح می‌دهد، این خطاست و نتیجه‌ای که از آن به دست می‌آید، ما را در فهم متن به انحراف خواهد برد.
مدیر گروه قرآن و علوم جامعة‌المصطفی(ص) العالمیه، در پاسخ به این پرسش که کدام گرایش هرمنوتیکی متناسب با فهم سنتی از متن و تفسیر است، گفت: اگر هرمنوتیک را به معنای قواعد عقلایی و منطقی قابل قبول برای فهم متن و دریافت مراد جدی متکلم قرار بدهیم، این برداشت می‌تواند قابل قبول باشد، البته اینکه قواعد عقلایی و منطقی تفسیر متن چیست؟ خود بحث دیگری است که بخشی از آن به واژگان، بخشی به محتوا و برخی مربوط به تعامل واژگان و محتوا است.
جزایری تصریح کرد: به هر حال اینکه یک متنی از طرف خداوند آمده، یک واقعیت است، اما سوال این است که ما به دنبال چه چیزی هستیم؟ آیا به دنبال برداشت خود از متن هستیم؟ این با متن مقدس سازگار نیست. یا به دنبال کشف آن پیام و محتوایی است که خالق متن از متن ارائه کرده است؟ که این تلقی درست و صحیحی است.
مدیر گروه قرآن و علوم جامعة‌المصطفی(ص) العالمیه، در خصوص نقش پیش‌فرض‌ها و اینکه برخی معتقدند پیش‌فرض‌های مولف در فهم متن موثر است، گفت: پیش فرض‌ها دو بخش دارد، یکی پیش فرض‌های مولف متن و دیگر پیش‌فرض‌های خواننده متن است و باید مشخص شود که مراد از پیش‌فرض‌ها، پیش‌فرض‌های چه کسی است؟
وی افزود: نسبت به قرآن، این پیش‌فرض‌ها توسط نبی اکرم(ص) و در بخشی توسط خود قرآن بیان شده است. از باب مثال پیش‌فرض قرآن این است که عالم هستی عبث نیست، انسان در مقابل خداوند مکلف است، خداوند هم در عالم تکوین و هم در عالم تشریع تاثیرگذار است و مواردی مانند این‌ها، پیش‌فرض‌هایی است که هم قرآن بیان کرده و هم پیامبر تبیین کرده است و برخی از آن پیش‌فرض‌ها با عقل هم قابل فهم است و توجه به این پیش فرض‌ها ضروری و لازم است و اینکه قرآن مطلب خلاف عقل و مسلمات نمی‌گوید، پیش فرض درستی است، ولی گاهی مراد از پیش فرض این است که خواننده متن خودش تصورات و برداشت‌هایی دارد که می خواهد بر متن تحمیل کند که آن خطاست.
جزایری در خصوص ارزیابی برخی که هرمنوتیک را با تکثرگرایی دینی ربط می‌دهند و اینکه خواننده لزوما با پیش‌فرض سراغ همه چیز از جمله متون می‌رود، گفت: آن تفسیر منفی از هرمنوتیک است. مهم این است که ما چه تلقی از هرمنوتیک داریم، اگر معنا این باشد که خواننده متن، نقش اصلی را در احیا متن دارد، سر از تکثرگرایی در خواهد آورد و مردود است، اما اگر مراد این باشد که هرمنوتیک قواعد فهم متن است، منجر به تکثرگرایی نخواهد شد.
