گزارش هفدهمین کنفرانس وحدت اسلامی ؛ بیداری اسلامی، چشم اندازهای آینده و هدایت آن

هفدهمین کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی با عنوان «بیداری اسلامی، چشم اندازهای آینده و هدایت آن» روز چهارشنبه شانزدهم اردیبهشت ماه 83 آغاز به کار کرد. در این همایش سه روزه آیت الله هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام سخن گفت. وی نسبت به اهمیت موضوع بیداری اسلام به چند نکته زیر اشاره کرد:

1. ظهور و تشکیل دولت ها از طریق ملت ها؛

2. بیان واقعیت ها برای مردم؛

3. تقویت بیداری اسلامی.

هاشمی رفسنجانی طی سخنانی افزود: «برخلاف دستور قرآن، کفر بر اسلام سلطه دارد و در مسایل فرهنگی، اقتصادی، نظامی و روابط بین الملل، این قدرت ها حرف اول را می زنند و در کشورهای اسلامی عمال قدرت، نفوذ می کنند و این برخلاف نص قرآن است که خداوند به سلطه کافران بر مسلمانان اجازه نمی دهد».

ایشان افزود: «ابزار سلطه در اختیار قدرت های بزرگ است و این هشداری است که ما را به وحدت جمعی و تبدیل شدن به مجموعه واحد در دنیای اسلام به شدت ترغیب کند».

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام راهکارهای مهم فایق آمدن بر این سلطه را نکات زیر دانست:

1. برداشتن عوامل منفی از سر راه؛

2. جلوگیری از تفرقه توسط شخصیت های روحانی؛

3. هوشیار کردن مردم؛ تفهیم ارزش استقلال دنیای اسلام و هوشیار کردن مردم نسبت به مضرات دنیای کفر؛

4. تجهیز منابع جامعه اسلامی.

در این کنفرانس که با حضور اندیشمندان داخلی و خارجی طی هشت جلسه برگزار شد، تعدادی از مقاله ها ارائه شده و مورد نقد و بررسی قرار گرفتند که برخی از آنها به شرح زیر است.

1. «خیزش اسلامی و آفات آن» مقاله ای است از آیت الله محمدعلی تسخیری، دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، او درصدد است که روند رو به رشد اسلام را با نمودها و نتایجی در عرصه های زندگی نشان دهد و ثابت کند که به رغم کوشش های فراوان، پایبندی به سنت های اسلامی چشم گیرتر شده و خیزش اسلامی طی سال های جدید به حرکت در عمق خود ادامه می دهد و بیداری جهان اسلام و کاهش نفوذ غرب هشداری است که سیاستمداران و نویسندگان غربی را به هراس می افکند. وی برای این بیدرای و خیزش، آفاتی را برمی شمرد:

1. به فراموشی سپردن شریعت و اجرای احکام

2. قشری گری و سطحی نگری در فهم شریعت

3. گسست علما و اندیشمندان از روند اجتهاد اصیل

4. شیفتگی و پذیرش برخی دیدگاه های غربی به نام نواندیشی اسلامی

5. گرایش به خشونت و تروریسم

6. دگماتیسم سازمانی و مصلحت گرایی تشکیلاتی

7. نومیدی و کاهلی و گرایش به اصلاحات فرعی و بی توجهی به تغییرات بنیادی

8. عدم بهره گیری از امکانات ادبی، هنری و روزآمد امت

9. عدم واقع گرایی و بی توجهی به مرحله بندی

10. فرقه گرایی

11. خود محوری و عدم ارتباط با دیگران

12. گرایش محلی و منطقه ای

13. نبود برنامه ریزی های راهبردی و آینده نگر

14. پراکندگی و افترازنی

15. فعالیت های اسلامی در اوقات فراغت (نه در اوقات اصلی وزنده)

2. نظریه وحدت آفرینی دشمن مشترک و کشورهای مسلمان نشین از دکتر ابراهیم برزگر استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی است. وی دشمن را یکی از ارکان هر تصمیم گیری و تجزیه و تحلیل سیاسی می داند و جابجایی و فقدان آن را موجب دگرگونی معادلات قدرت و تغییر مهره ها در صحنه سیاست، منطقه و جهان می داند و دشمن مشترک را ارمغان آور وحدت، همراهی و همدلی معرفی می کند و تهدیدات او را که متوجه کشورهاست موجب انسجام و تقویت درونی، وحدت آفرینی، معنابخشی، هدف بخشی و تولید انرژی برای حرکت می داند.

3. «همزیستی مسالمت آمیز در اسلام واقعی و نظری» از صدرالدین القبانچی امام جمعه شهر نجف اشرف و عضو مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق است. بی تردید این موضوع نیاز به بحث فقهی و اجتهاد گسترده ای دارد. هدف این نوشتار ایجاد بستری برای جریان مطالعه گسترده و عمیق است. وی برای ایراد نظریه اسلامی کامل در مسئله همزیستی مسالمت آمیز شناخت موضع اسلام را نسبت به چهار زمینه زیر ضروری می داند:

1. شناخت موضع اسلام نسبت به مسلمانان همه مذاهب و گرایش های آنان

2. دوستان خارج از امت

3. دشمنان داخلی

4. بی طرف ها

4. «بیداری اسلامی؛ از باورها تا نهادها» از دکتر محسن الویری، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق و مدیر گروه تاریخ دانشگاه مذاهب اسلامی است. وی بیداری اسلامی را نوعی باور تعمیم یافته می داند که همه جوامع، گروه های مسلمان و حتی آحادمسلمانان را دربرمی گیرد و معتقد است این بیداری موجد جنبش های اجتماعی در سطوح مختلف بوده است که تشکیل نظام اسلامی در ایران یکی از محصولات عظیم جنبش اجتماعی بود و چون از منابع، رهبری، ساختار، شرایط، سرمایه و همراهی توده ها برخوردار است تداوم خواهد یافت هر چند برای پیش بینی آینده موانع جدی معرفت شناسی و روش شناسی وجود دارد. بر اساس نظریه همگرایی و پیشینه بیداری اسلامی، این بیداری رو به سوی گذار از جنبش و رسیدن به نهادهای مطلوب اجتماعی دارد.

5. «عوامل درونی گرفتاری های امت اسلام» از شیخ تاج الدین الهلاکی حاکم شرع و مفتی مسلمانان استرالیا است. وی با اشاره به عزت مسلمانان اولیه حاصل از پایبندی به آموزه های اسلام اسباب این عزت را چنین برشمرد:

1. درک درست معنای توحید

2. چنگ انداختن به ریسمان الهی

3. تحقق مفهوم برادری خداپسندانه

4. سپردن عواطف به خواست الهی و توجه به ویژگی امت رسول الله یعنی سخت گیری بر کافران و مهربانی با خویش

5. انجام خردمندانه و با عطوفت آنچه برای فراخواندن مردم به دین خدا، باید انجام دهند.

وی گرفتاری های امت اسلام را نتیجه دو علت اساسی می داند:

1. عوامل و توطئه های خارجی که خداوند امت اسلامی را از آنها برحذر داشته است.

2. عوامل و علل داخلی و بیماری های درونی مسلمانان، مثل فراموشی رحمت و عطوفت با خویشان و احیای عادات و سنت های جاهلی قدیم و عصبیت های قبیله ای در پوشش تعصب های گروهی.

6. «انقلاب اسلامی و جنبش بیداری اسلامی» از مرتضی شیرودی، نویسنده و پژوهش گر حوزه و دانشگاه ایران وی در مقاله خود به تبیین بعضی از آثار انقلاب اسلامی در پیشبرد روند بیداری و آگاهی مسلمانان و افزایش فعالیت های مؤثر اسلامی می پردازد و سعی می کند به سه سوال محوری پاسخ گوید:

1. چرا انقلاب اسلامی ایران بر جنبش های سیاسی اسلامی معاصر تأثیر گذاشت؟

2. انقلاب اسلامی ایران چه تأثیراتی بر حرکت های سیاسی اسلامی معاصر گذاشت؟

3. میزان تأثیرگذاری انقلاب اسلامی بر نهضت های سیاسی اسلامی چقدر بوده است؟

7. «خیزش اسلامی و گفتگوی فرهنگ ها و ادیان» از دکتر عبدالستار ابراهیم الهیتی، رئیس بخش مطالعات اسلامی دانشکده علوم تربیتی صحار سلطان نشین عمان است. وی ارتباط میان افراد بشر و نقش گفتگو در پی ریزی معادله معرفتی مبتنی بر هم، پیوند اندیشه ها و مبادله دیدگاه ها و داد و ستد اندیشه ها از طریق گوش سپردن به نظریات یکدیگر را ضروری می داند.

وی در این مقاله ضمن اشاره به تنوع گفتگوها و تعدد موضوع های آن متناسب با تنوع اهداف و همگامی با نیازهای فطری انسان، گفتگوها را به جنبه های تربیتی آموزشی، فرهنگی معرفتی، گفتگوهای ناظر بر تنظیم روابط و خلق ها، گفتگوهای ناظر بر شیوه ها و روش های تبلیغ تقسیم کرد.

دکتر عبدالستار ابراهیم الهیتی جوامع اسلامی را بیش از هر زمان در پیش گرفتن گفتگو نیازمند و این امر را به شرط موارد زیر تحقق یافتنی دانست:

1. مصونیت بخشیدن به خود از راه اصلاح فرد و جامعه

2. به کارگیری زبان و شیوه های روز برای بهره گیری از گفتگو به مثابه پیش درآمد برخورد با توان، امکانات و فرصت های بیشتر با پدیده های نوظهور. او با بی طرفی علمی، انصاف فکری و دقت در نقل قول ها و به دور از تعصب و خشک اندیشی چهار اصل را مورد بررسی قرار می دهد:

1. خیزش اسلامی و اهمیت گفتگو با ادیان 2. هم پیوندی تمدنی ملت ها 3. تمدن ها: برخورد یا گفتگو 4. تأثیر فرهنگ گفتگو بر موفقیت های مکتبی

8. «اسلام و تقویت فرهنگ گفتگو در دوران خیزش اسلامی» از دکتر حس عزوزی، سردبیر مجله دانشکده شریعت دانشگاه قرویین است. وی فراخوان گفتگوی تمدن ها را یکی از ویژگی های نیمه دوم قرن بیستم به شمار می آورد. گویا جهان بشری به این نکته مهم رسیده است که برای گشایش راه تفاهم، همیاری و همزیستی و همدلی کارسازتر از جنگ های ویرانگر جهانی است. وی بر آن است که اسلام را به عنوان دین و تمدنی معرفی کند که مرکزیت تمدن مسلط و کنترل کننده گروه های جهان را نفی و انکار می کند. وی معتقد است خیزش اسلامی معاصر به صورت باشگاهی از تمدن های گوناگون، در پی درهم آمیزی با یکدیگر، در تمامی مسایل مشترک انسانی، و آماده همیاری و همکاری است. و فراخوان اسلام بر همزیستی مسالمت آمیزی استوار است که مبتنی بر گفتگوی فعال و جدی است. وی فراخوان اسلام به همزیستی تمدنی میان ملت ها را بر بنیادهای زیر استوار می داند:

1. گرویدن به اسلام از راه جنگ صحیح نیست

2. این فراخوان به معنای پذیرش تجاوز و تسلیم پذیری در برابر ستم نیست

3. این فراخوان پذیرش صلح را شالوده روابط تلقی می کند.