در شماره پیش، یادآور شدیم که فشار خون، ممکن است باعث نارسایی قلب شود و مقداری از علایم و عوارض آن را شرح دادیم. اینک دنباله مطلب:
درجات نارسایی قلب
نارسایی قلب، بسته به اینکه چه مقدار از کارایی انسان بکاهد، در چهار طبقه ردیف بندی می شود:
1. بیمار، کارهای عادی بدن خود را انجام می دهد بدون اینکه دچار ناراحتی شود.
2. با انجام کارهای متوسط بدنی، تنگی نفس و برخی ناراحتی های دیگر، بروز می کنند. در صورتیکه موقع انجام کارهای سبک و موقع استراحت، این ناراحتی ها وجود ندارند.
3. هرگونه حرکت بدنی، با علایم توأم است.
4. طبقه چهار یعنی پیشرفته ترین وضع. در این حالت، بیمار از تنگی نفس و خستگی، حتی موقع استراحت نیز رنج می برد. به طوریکه موقع استراحت و درازکش نیز ممکن است تنگی نفس، عارض شود.
چه باید کرد؟
برای درمان، افزون بر معاینه های پزشکی، نوار قلبی، اکوکاردیوگرافی و داروهایی که پزشک تجویز می کند، خود بیمار نیز باید سه گام مهم بردارد:
الف. از خوردنیهای پرنمک بپرهیزد. موقع پختن نان و دیگر غذاها به حد کافی نمک به غذا ریخته شده است. شما به هنگام خوردن، از نو؛ به غذا نمک نپاشید. این را به افراد کاملاً سالم نیز توصیه می کنم.
ب. خود را به طور مرتب وزن کنید، چون تجمع مایعات در بافت های بدن، در اثر نارسایی قلب باعث افزایش وزن می شود. پس مهم است که بیمار مرتبا خود را وزن و یادداشت کند، آنهم درست در ساعت هایی که پیش از این وزن کرده است. بهترین زمان، صبح که لباس سبک پوشیده و کفش به پا نکرده است می باشد. اگر وزن بیمار، زیاد باشد، باید به آگاهی پزشک برساند.
ج. این بیماران، نباید زیاد سرپا بایستند و موقع استراحت نیز بهتر است زیر پاها و ساق پاها بالش نرم بگذارند، به گونه ای که پاها کمی بلندتر باشند تا مایع اضافی به سمت قلب جریان یابد.
مایع اضافی، بیشتر در اندام های تحتانی جمع می شود. چون نیروی جاذبه زمین، مایع را به طرف پایین یعنی پاها و ساق پاها می کشد. چنین بیمارانی در صورت امکان باید از کارهای سرپایی خود بکاهند. هنگام نشستن روی صندلی نیز پاهای خود را روی یک چهارپایه کوچک قرار دهند. این کار باعث می شود مایع از ساق پاها خارج و وارد گردش خون شود که در نهایت به کلیه ها برسد تا به شکل ادرار از بدن دفع شود.
اگر نارسایی قلبی دارید نگران نباشید چه؛ داروهای بسیار قوی و مؤثّر برای درمان این ناراحتی وجود دارند مانند ادرارآورها، گشادکننده های رگها، دیثریتالین و مسدودکننده های بتا و....
آترواسکلروز یا سفتی و گرفتگی سرخ رگ ها
پرفشار خونی، یکی از علل آزرده شدن دیوار داخلی سرخ رگ هاست که در نهایت به آترواسکلروز یا سفتی سرخ رگ ها منتهی می شود. پرفشارخونی، باعث ترک های ریزمویین یا میکرسکوپی در دیواره درونی سرخ رگ ها می گردد. این ترک ها زمینه بسیار مساعدی برای رسوب مواد رگهاست. بالاخره این تنگ شدگی و حتی گرفتگی سرخ رگها باعث می شود که خون نتواند به حد نیاز، اکسیژن و موادغذایی به ماهیچه های مربوط برساند.
بدین طریق فشار خون تهدیدی دوگانه برای قلب است:
نخست اینکه سبب افزایش کار قلب می شود (چون قلب باید خون را از رگهای تنگ شده گذرانیده و به اندام ها برساند). در نتیجه نیاز قلب به خون و موادغذایی، زیاد می شود.
دوم اینکه باعث کاهش رساندن اکسیژن و موادغذایی به ماهیچه های قلب در اثر تنگ شدن سرخ رگهای کرونر می شود. ترکیب این دو عامل، سبب افزایش احتمال حمله قلبی و نیز نارسایی قلب می شود.
سفتی سرخ رگ ها چیست و علت آن کدام است؟
سفتی سرخ رگها در اثر تجمع و چسبیدن ورق های ریز چربی به سطح درونی دیواره داخلی سرخ رگها به وجود می آید که باعث نقصان جریان خون می شود. این معمولی ترین علت عارضه بیماری سرخ رگهای کرونر قلب و سکته قلبی است. باید دانست که هریک از اعضای بدن، از جمله ماهیچه های قلب، نیاز به خون تازه و پر از اکسیژن دارند.
خون به همه بدن از راه لوله هایی که رگ نامیده می شوند، پمپاژ می شود. بنابراین بسیار ضروری است که این رگها، درست کار کنند تا تندرستی انسان تأمین گردد. یک سرخ رگ سالم مانند یک لوله تمیز آب است. این رگهای سالم، دارای پوشش نرم و انعطاف پذیر و آزاد از هرگونه مانع در برابر گردش خون هستند. به طوری که یادآوری شد، سفتی سرخ رگها با آزردگی های بسیار میکرسکوپی در دیواره درونی رگ آغاز می شود.
عوامل گوناگون، باعث این آزردگی ها می گردند که عمده آنها عبارتند از: پرفشارخونی، استعمال دخانیات، دیابت، افزایش کلسترول وتری گلیسیریدهای خون و احتمالاً افزایش هموسیستئین که در این حالت، خون به راحتی لخته می شود و برخی از داروها مانند کوکائین و آندروژن ها و احتمالاً ورم دیواره داخلی رگها.
نخستین اثرهای ضایعه آترواسکلروز، رگه ها یا نوارهای چربی بسیار ریزی است که «پلاک» نامیده می شوند که در جداره رگها رسوب می کنند. این رگه های چربی ممکن است زود و حتی در اوایل جوانی پیدا شوند. علت هرچه باشد، نتیجه این است که پلاکت های خون، در محل ضایعه، دور هم گرد می آیند و سپس ماده چربی کلسیم و تکه های یاخته ها، خمیری درست می کنند و به هم می چسبند که به تدریج یاخته های دیواره سرخ رگها، این ماده خمیرمانند را احاطه می کنند. چون در جدار رگها ورم ایجاد می شود، دستگاه ایمن سازی بدن و گویچه های سفید، فعال می گردند و به محل آزرده شده هجوم می برند و می کوشند که آن را ترمیم کنند ولی موفق نمی شوند. آنگاه یک کلاهک فیبری، روی رسوب چربی تشکیل می شود. این رسوب به تدریج بزرگ شده و مانع از عبور خون در عروق کرونر و در نهایت باعث درد شدید ناحیه سینه می گردد. گاهی این درد شدید است و ناراحت کننده، مثل اینکه وزنه بزرگی مثلاً سنگ آسیابی را روی سینه گذاشته باشند. این حالت را «آنژین صدری» می نامند. این کلاهک فیبری، ممکن است پاره و باعث سکته قلبی گردد.
علایم آترواسکلروز کدامند؟
هرچه مواد بیشتر در رگها رسوب کنند، آترواسکلروز نیز به همان نسبت، پیشرفت و در نهایت از گردش طبیعی خون جلوگیری می کند. وقتی که کاهش جریان خون به حد معیّنی رسید، علایم، ظاهر می شوند. اگر این آترواسکلروز در سرخ رگهای کرونر قلب باشد، ممکن است بیمار دچار آنژین و یا اساسا دچار سکته قلبی شود.
آنژین صدری
همان گونه که یادآوری شد، آنژین صدری، دردی است که در قفسه سینه به سبب بیماری رگهای کرونر قلب ایجاد می شود. درد ناحیه سینه، علامت شایع است. عوامل دیگر، به جز بیماری قلب، از جمله کشش در ماهیچه های جدار سینه، برگشت غذا از معده به مری، تورم جدار قلب و پلورزی (ذات الجنب)، نیز می توانند باعث درد سینه شوند. بنابراین بسیار مهم است که آنژین صدری را از عوامل دیگر درد سینه جدا کرد؛ چراکه درمان آن، با دیگر ناراحتی ها فرق می کند و پیش آگاهی متفاوتی دارد. وقتی که دانستیم هر درد سینه، آنژین صدری نیست، این امر بسیار مطمئن کننده خواهد بود.
بسیاری از کسانی که درد سینه دارند، نگرانند که مبادا این حمله قلبی باشد درصورتی که تعداد اندکی از این دردهای سینه، نشانه حمله قلبی است.
علایم آنژین صدری
درد آنژین عبارت است از: احساس درد، فشار و سوزش در وسط قفسه سینه و معمولاً در جریان انجام کارهای بدنی، استرس های هیجانی، رفتن از هوای گرم به هوای سرد (به ویژه در فصل زمستان) و یا پس از خوردن غدای زیاد، اتفاق می افتد.
وقتی که سرخ رگها بسیار تنگ شده باشند یعنی بیش از 80% قطر آنها گرفته باشد، موقع استراحت نیز درد سینه، عارض می شود.
درد و ناراحتی، معمولاً از زیر جناغ سینه آغاز می شود و سپس ممکن است به گردن، فک، شانه ها (معمولاً شانه چپ) و حتی به بازو منتشر می شود (به اصطلاح، تیر بکشد) و غالبا با احساس ناراحتی و اضطراب، همراه است.
درد آنژین صدری، معمولاً شدید نیست ولی توأم با یک احساس فشار روی سینه است. همان گونه که یادآوری شد، مثل اینکه چیز سنگینی روی سینه گذاشته باشند. گاهی فقط احساس ناراحتی است نه واقعا فشار.
در آنژین صدری، معمولاً با تغییر وضع بدن و یا نفس عمیق کشیدن، تغییری در درد، حاصل نمی شود درصورتی که دردها اگر در اثر پلورزی (ذات الجنب) و یا تورم قلب باشد، فرق می کند.
معمولاً حمله های آنژین صدری فقط چند دقیقه طول می کشد که غالبا در اثر فشار جسمی و کارهای سنگین عارض می گردد و پس از چند دقیقه استراحت، ساکت می شود. اگر این درد، بیش از بیست دقیقه طول بکشد، احتمالاً حمله قلبی است. اگر کسی دچار چنین دردی بشود که بیش از بیست دقیقه طول بکشد باید به اورژانس خبر داد و با آمبولانس به بیمارستان رفت نه پیاده و نباید در این حالت، رانندگی کرد و به بیمارستان رفت.
سپس چه پیش می آید؟
وقتی که پزشک به آنژین صدری مشکوک شد نوار قلبی (E C G) می گیرد و یک تست ورزش می کند تا بتواند بیماری کرونر را تشخیص بدهد. آنژیوگرافی نیز یکی از دقیق ترین راههای شناخت گرفتگی رگهای کرونر است به ویژه وقتی که نتوان با نوار قلبی و یا تست ورزش به طور دقیق به بیماری پی برد و یا وقتی که لازم است عمل جراحی «بای پاس» انجام گیرد. سونوگرافی «داپلر» نیز یکی از دیگر عوامل تشخیص است.
درمان آنژین صدری بستگی به شدت آن دارد. آیا به تازگی شدید شده است؟ و بیمار چه مقدار می تواند فشار کارهای روزمرّه را تحمل کند؟
