نویسنده: زهره رجبیان زهرا آیت اللهی مریم گدازگر
ناشر: شورای فرهنگی اجتماعی زنان سفیر صبح
چاپ: 1380
ازدواج در حفظ سلامت روحی، جسمی و اخلاقی فرد و نیز در حفظ سلامت جامعه نقش مهمی را ایفا می کند.
قانون در امر ازدواج و رفع نیاز جنسی، با توجه به دیگر مصالح، برای پسران و دختران حداقل سن تعیین کرده است تا هر نوجوانی در این سن با داشتن دیگر شرایط، اجازه رفع این نیاز را داشته باشد.
ماده 1041 قانون مدنی بیان می دارد: «نکاح قبل از بلوغ ممنوع است» و تبصره ماده 1210 نیز اعلام می دارد: « سن بلوغ در پسر 15 سال تمام قمری و در دختر 9 سال تمام قمری است».
علاوه بر آن تبصره ماده 1041 نیز عنوان می کند: «عقد نکاح، قبل از بلوغ با اجازه ولی، به شرط رعایت مصلحت مولی علیه صحیح می باشد».
کتاب سن ازدواج دختران جهت بررسی قوانین مربوطه، به مباحثی چند پرداخته است از جمله:
بررسی مبانی فقهی ولایت پدر و جد پدری بر ازدواج کودک و بررسی شروط این ازدواج، سن ازدواج دختران در روایات اهل بیت(ع)، آراء فقهاء در این زمینه، ارائه دلایل وجوب اعمال عبادی و اجتماعی دختران از 9 سالگی، 13 سالگی و از زمان بروز عوارض بلوغ جنسی، سن ازدواج در قوانین بین المللی، بررسی پیامد ازدواجهای دیر هنگام و زود هنگام و شرط رشد در ازدواج دختر.
یکی از دلایل عمده طرفداران تغییر سن ازدواج دختران بیان خطرات بارداری در سن نوجوانی می باشد که این موضوع در مباحث ذیل بررسی شده است:
علائم بلوغ، فعالیت جنسی نوجوانان، اثر سن بر نتیجه حاملگی، همراه با بررسی اثر عواملی چون سوء تغذیه و عوامل اجتماعی و اقتصادی بر خطرات حاملگی نوجوانان و مروری بر تحقیقات انجام شده در ایران و برخی کشورهای دیگر.
این کتاب که از جمله تحقیقات طرح بازنگری قانون مدنی می باشد پیشنهاداتی را نیز جهت بهبود قانون ارائه نموده است.
این کتاب با استفاده از بیش از صد منبع در سه بخش و در 259 صفحه نگارش یافته است.
عنوان کتاب: رویکردی نوین در روابط زوجین
نویسنده: دکتر عزت السادات میرخانی
ناشر: شورای فرهنگی اجتماعی زنان سفیر صبح
چاپ: 1380
ذات اقدس احدی در سراسر کتاب هستی درس عشق و مهرورزی، صفا و همبستگی را در متن خلقت و جان طبیعت به ودیعت نهاده است و پیوسته کام موجودات را به شهد شیرین محبت عجین ساخته. زیباتر آنکه در عمق وجود بشر کانونی برای عشق و ایثار و عطوفت و رأفت به نام دل می نهد، تا از سویی تجلیگاه اخلاص و خشوع و مهبطی برای ملکوتیان و از سوی دیگر پرنده های محبت از آن مکان زیبا پر کشند و به آسمانی آبی حیات، طراوت و صفایی دیگر ببخشند و منصه بروز و ظهور همه این زیبایی ها در خانه و خانواده شکل می گیرد.
و بر همین اساس است که الفبای حقوق خانواده در اسلام بر پایه مودت و رحمت، صفا و امنیت، تبلور اخلاق و ارزشها شکل گرفته است و گستره ای فراتر از عدالت و حقوق صرف دارد.
قوانین اسلام نه مرد مدار است و نه زن مدار، بلکه محور قوانین حق مداری بر پایه کرامت انسان، مصلحت خانواده و سلامت جامعه است. در چنین نظامی زن و مرد حق گرا و کارگزار حقند و هر کدام نسبت به خود و خانواده و جامعه مسئولند. بر این اساس فرد نگری، خودکامگی، منفعت فردی، اقتدار و سلطه جایی ندارد، بلکه قوام این زندگی بر اساس انسی است که وجود انسان از آن مایه گرفته و این همان حقیقتی است که بشر سرگشته و حیران امروز بدنبال آن است.
خانواده در عصر کنونی با دو رویکرد مخاطره انگیز و متفاوت روبروست که در هر دوی آنها فردگرایی و خود بینی، مصلحت خانواده و فرانگری را فدا نموده است و این کانون انس و الفت را به سراشیبی سقوط و انحلال کشانده اینجاست که در یک روش تربیتی مناسب و کارآمد گذار از هر دو آنها ضروری و لازم است.
الف : رویکردی نوین به نام تمدن و مدرنیته که با نگرشی بر پایه فرهنگ اومانیستی و ایده آلیستی خانواده را در معرض تهدید قرار داده است.
ب : رویکردی که حاصل سنت های غلط و آمیخته با خرافه و جهل و یا تعصب است که بعضاً به نام دین القا گردیده است.
در این میان راه سومی لازم است که همان راه احیای ارزشهای دینی و ملی بر اساس تعادل و میانه گزینی است.
در کتاب حاضر همت بر آن است تا مسایل مربوط به خانه و خانواده عموماً و حقوق و وظایف زوجین خصوصاً و نوع تعاملات رفتاری افراد خانواده در پناه تلطیف در حقوق و تأکید بر اخلاق با محوریت قوانین و متون صریح اسلامی تبیین گردد و بسیاری از سؤالات و ابهامات در دایره مسایل خانواده به عرصه نقد و تحلیل کشانده شود و با ارائه راهکارهای مناسب و برخاسته از اصول روانشناسی و جامعه شناسی اسلامی پاسخگویی مطلوب صورت پذیرد.
علی الله توکلت و الیه انیب
عنوان کتاب: تمکین بانو – ریاست شوهر
(از دیدگاه قانون مدنی و جامعه) (مواد 1108و 1105قانون مدنی)
محقق: غلامرضا صدیق اورعی
ناشر: شورای فرهنگی اجتماعی زنان سفیر صبح
چاپ: 1380
در خانواده موقعیتهای بانویی و شوهری اصلی تر از سایر موقعیتها می باشد و پیرایش و زوال سازمان خانواده به رابطه و تعاملات بانویی و شوهری بستگی دارد. در عرف جامعه تمکین و اطاعت بانو از شوهر، زمینه قابل توجهی برای اختلافات است.
نویسنده در بخش نخست از این کتاب موضوع تمکین بانو را از منظر فقهی عرف و قانون بررسی می کند. در فصل اول مبانی فقهی و حقوقی تمکین با بررسی آیات و روایات و تقسیم بندی وظایف الزامی و غیر الزامی زن و شوهر مورد بررسی قرار می گیرد. در فصل دوم نیز مبانی جامعه شناختی تحقیق و ویژگیهای نقش اجتماعی بیان می شود. فصل سوم هم به روش شناسی تحقیق و نتایج اجمالی پژوهش پرداخته است. در فصل چهارم محقق جهت ایجاد احساس مشترک در مورد ارزشها و هنجارهای مربوط به تمکین بانو، به ارائه مهندسی اجتماعی می پردازد.
در بخش دوم از کتاب نیز مصادیق و مفهوم ریاست یا همان اقتدار و اختیارات شوهر به عنوان محور بحثهای مختلف خانوادگی بحث می شود. یعنی گاه شوهر وظیفه ریاست خود را انجام نمی دهد و بانو بر خلاف میل شوهر به امور مربوط به ریاست شوهر عمل نمی کند و این در حالی است که از وظایف و اختیارات یکدیگر آگاه هستند ولی گاه بانو گمان می کند این امر از اختیارات شوهر نمی باشد و باید بانو طبق نظر خود در آن خصوص عمل کند و بالعکس. بدین سبب شناخت مفهوم و حدود ریاست شوهر در شرع مقدس، قانون مدنی و عرف رایج مردم همزمان با هم و مقایسه آنها با یکدیگر از اهداف این تحقیق است. در فصل اول از این بخش، مبانی حقوقی ریاست شوهر در قانون مدنی و مبانی فقهی ریاست شوهر در آیات و روایات بررسی می شود. در فصل دوم مبانی جامعه شناختی ریاست شوهر و ویژگیهای نقش شوهری بررسی می گردد.
در فصل سوم نیز محقق روش تحقیق و نتایج پژوهش را به طور اجمالی بیان می نماید.
عنوان کتاب: ترجمه کشف الیقین فی فضائل امیر المؤمنین
نویسنده: حسن بن یوسف بن مطهر حلی معروف به علامه حلّی
ترجمه: حمیدرضا آژیر
تحقیق: حسین درگاهی
ناشر: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
چاپ: 1379
اندیشه درست پایایی دین و دور کردن تحریف از آن، استواری امت و به کنار داشتن انحراف از آن، اقتضا دارد خلیفه ای گمارده شود و جانشینی قرار داده شود که در علم و عمل، از گناه و لغزش، پاک باشد.
پیامبر(ص) در باره فضایل امیرالمؤمنین (ع) فرموده است: «اگر ]درخت[ باغ ها قلم گردد، دریاها مرکب، جنیان حسابگر و آدمیان نویسنده نخواهند توانست فضایل علی بن ابی طالب (ع) را شماره کنند».
آن که پیامبر(ص) چنین توصیفش کند چگونه می توان به بیان فضایلش پرداخت؟!
از یکی از فضلا، پیرامون علی(ع) پرسش کردند و او در پاسخ گفت:«چه گویم از شخصیتی که دشمنانش از روی حسد و دوستانش از روی هراس و احتیاط، پرده بر فضایل او نهادند و باز فضایلی که در این میان رخ نمود خاور و باختر را پوشاند».
این رساله در چهار فصل، ترتیب بندی شده که برای ایشان ثابت است از جمله:
1. فضایل پیش از تولد حضرت علی(ع)؛
2. فضایل زمان خلقت و ولادت حضرت علی (ع)؛
3. فضایل در حال کمال و بلوغ حضرت علی (ع)؛
4. فضایل پس از وفات حضرت علی (ع).
عنوان کتاب: خانواده و آسیب شناسی آن
نویسنده: منصور بیرامی
ناشر: تبریز – انتشارات آیدین
سال: 1379
فرد در هیچ مرحله از زندگی بی نیاز از خانواده نیست. هر فردی حساس ترین زمان عمر خود را بدون اینکه طرحواره ای از نهادهای اجتماعی دیگر در ذهن داشته باشد، در خانواده سپری می کند و تجربه های خردسالی مربوط به خانواده، نظام شناختی او را بنیان می نهند. بنابراین مطالعه مسائل خانواده ضروری تر از مسائل مربوط به هر نهاد اجتماعی دیگر است. به اعتقاد صاحبنظران علوم رفتاری تغییرات در ساختار خانواده عواقب وخیمی را برای نسل بعدی در پی خواهد داشت. نویسنده در این کتاب با اولویت دادن به چنین پیش بینی، جهت درک قانونمندی های خانواده، از نگرش سیستمی بهره می گیرد و روابط بین اعضای خانواده را نظام یا شبکه ای از بخشهایی می داند که در کنش متقابل با یکدیگر قرار دارند، به عبارت دیگر سیستم خانواده، سیستم های کوچکتری را که همان اعضای خانواده می باشند، در خود جای داده است. این کتاب که در چهار فصل تدوین شده است، در فصل نخست به بررسی ساختار خانواده می پردازد. در فصول بعدی به ترتیب نیز موضوع انواع فقدان و آسیبهای جدی بر خانواده، نقش خانواده در اختلالات کارکردی اعضای آن، نقش خانواده در شکل گیری اختلالات روان تنی، اثر بیماریها بر خانواده، آموزش، یادگیری و مبارزه با آسیبهای خانواده مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.
عنوان کتاب: جوان و نیروی چهارم زندگی
نویسنده: دکتر محمدرضا شرفی
انتشارات: سروش
چاپ: 1379
در جهانی که با سرعت در حال تغییر است و رفتار و مناسبات فرهنگی نسل جوان در معرض تحولات و دگرگونیهای زیادی قرار گرفته است گفتن و نوشتن برای جوانان امر دشواری است، زیرا علاوه بر پیچیدگی کار، یافتن زبان ارتباطی با مخاطبان جوان نیز به خودی خود، موضوعی دشوار است، زیرا آنان هر نوع ارتباطی را پاسخ نمی دهند و تنها به کنشهایی واکنش نشان می دهند که به خوبی اثبات کند که موفق به درک آنها شده است.
این کتاب در صدد ارائه زمینه های معرفتی به نسل جوان و اطرافیان آنان در حوزه های مختلف زندگی جوانان است تا با تقویت بینش و شناخت خویش بتوانند بهره لازم را از دوره جوانی برگیرند و نیز اطرافیان اعم از والدین، اعضای خانواده، مربیان، اساتید و همراهان نسل جوان، راه و رسم مناسبات منطقی و مطلوب با جوانان را مورد بررسی و دقت قرار دهند تا شاهد تفاهم هر چه بیشتر نسل بالغ و جوان باشیم. این مجموعه که شامل چهل گفتار است با انتخاب مهمترین و ضروری ترین موضوعات مورد نیاز جوانان، مطالب مفید و فشرده ای را در هر زمینه ارائه کرده است.
عنوان کتاب: تفاوت زن و مرد در دیه و قصاص(پژوهش فرهنگی تشویقی سال 1377)
نویسنده: ابراهیم شفیعی سروستانی
انتشارات: شورای فرهنگی اجتماعی زنان سفیرصبح
چاپ: 1380
بر اساس مواد 209، 273، 300 و 301 قانون مجازات اسلامی، مصوب 1370، حکم دیه و قصاص زن و مرد در قتل و ضرب و جرح متفاوت است. به این بیان که در قصاص نفس هرگاه قاتل مرد و مقتول زن باشد، اولیای دم باید قبل از قصاص نیمی از دیه مرد را به قاتل بپردازند و در قصاص عضو و جراحات نیز اگر جانی مرد و مجنی علیه زن باشد، در صورتی که دیه عضو و یا جراحت یک سوم و یا بیشتر از یک سوم دیه کامل باشد، زن در صورتی می تواند قصاص کند که نصف دیه آن عضو و یا جراحت را به مرد بپردازد.
در موارد پرداخت دیه نیز چه در قتل و چه در ضرب و جرح، دیه زن نصف دیه مرد است. البته در ضرب و جرح در صورتی دیه نصف می شود که مقدار دیه به یک سوم دیه کامل برسد.
با توجه به مباحث فراوانی که در جامعه ما در زمینه مواد یاد شده مطرح است، در کتاب حاضر تلاش شده که مبانی فقهی و روایی این مواد، مورد بررسی قرار گیرد تا روشن شود که آیا این مبانی جای خدشه و چون و چرا دارند یا خیر؟
با نگاهی اجمالی به سرفصل این کتاب به این عناوین برخورد می کنیم:
فصل اول: زنان و قصاص
این فصل مشتمل بر دو مبحث است:
1 – زنان و قصاص در فقه اهل سنت: در این مبحث دیدگاه فقهای مذاهب چهارگانه اهل سنت به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته و در پایان ادله و مستندات آنها نقد و ارزیابی شده است.
2 – زنان و قصاص در فقه شیعه: در این مبحث در ضمن دو گفتار ابتدا دیدگاه فقهای شیعه در خصوص تفاوت زن و مرد در قصاص نفس و اعضاء و جراحات، بر اساس سیر تاریخی، مطرح شده و در ادامه مستندات قرآنی و روایی آنها به تفصیل مورد بررسی و مداقه قرار گرفته است. در پایان این مبحث نیز دیدگاه های موجود در زمینه حکمت تفاوت قصاص زن و مرد طرح و بررسی شده است.
فصل دوم: زنان و دیه
این فصل نیز در دو مبحث سامان یافته است:
1 – زنان و دیه در فقه اهل سنت: در این مبحث به روال پیشین دیدگاه هر یک از مذاهب چهارگانه اهل سنت در خصوص تفاوت دیه زن و مرد در قتل و ضرب و جرح مورد بررسی قرار گرفته است.
2 – زنان و دیه در فقه شیعه: در دو گفتار این مبحث دیدگاه فقهای متقدم و متأخر شیعه در خصوص موضوع محل بحث و دلایل و مستندات آنها بیان و در پایان نیز دیدگاه چند تن از صاحبنظران در زمینه حکمت تفاوت دیه زن و مرد مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
فصل سوم: بررسی دیدگاه مدافعان برابری دیه و قصاص زن و مرد
در گفتار اول این فصل تحت عنوان «فقه ژورنالیستی» دلایل کسانی که قائل به برابری دیه زن و مرد هستند مورد بحث و مناقشه واقع شده است. در گفتار دوم نیز با عنوان «تکثرگرایی» (پلورالیزم) فقهی، دلایل مدافعان برابری زن و مرد در قصاص نقد و بررسی شده است.
در پایان این کتاب نیز چند راه حل حقوقی برای رفع مشکلات اجرایی مواد قانونی یاد شده ارائه شده است.
عنوان کتاب: پژوهشی در نسبت: دین و عرفان
محقق: دکتر سید یحیی یثری
ناشر: مرکز نشر آثار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
چاپ: پاییز 1379
واژه دین و عرفان، هر دو، در مصداقهای گوناگون به کار می روند. این مصداق ها گاه با هم یکی هستند و گاهی گرچه با هم تطبیق داده می شوند، اما در نهاد و جوهرشان یکی نیستند؛ لذا نویسنده تصمیم دارد میزان وحدت و تشابه یا تفاوت و تباین آن دو را معلوم سازد و به دور از جانب داری بی دلیل از موضع دو گروه، در باره نسبت دین اسلام و عرفان اسلام، نظر خود را ارائه دهد. اگر چه عرفای اسلام، عرفان را باطن دین و حقیقت را مغز شریعت می شمارند؛ اما اکثریت قریب به اتفاق علما و فقهای سنی و شیعه، عرفان و تصوف را، در مفهوم و مصداق با اسلام یکی ندانسته اند.
اثر حاضر نتیجه توجه به این مسئله حساس است که امروزه در کشورمان بصورت جدی مورد توجه قرار گرفته است که ناشی از دینی بودن جامعه ما است.
مجموعه حاضر از نه فصل تشکیل شده که عبارتند از:
نسبت دین و عرفان، منشاء معرفتی، هستی شناسی دین و عرفان، انسان شناسی دین و عرفان، بعثت و هدایت، مبانی اخلاق و رفتار در عرفان و دین، خلافت و ولایت از نظر دین و عرفان، زبان دین و عرفان و جمع بندی مباحث.
