سال نو برای جنابعالی مبارک و قرین شادی و سلامتی باشد. در آخرین شماره مجله آئینه میراث مقاله ارزنده سرکار را تحت عنوان «رازی شناسی در عصر حاضر» خواندم. مقاله ای است محققانه که بسیار خوب تدوین شده و با لسانی رسا و گیرا بیان شده است ولی در بخشی که ارتباط به این بنده دارد یکی دو اشتباه وجود دارد که لازم دیدم به علت اهمیت مقاله جنابعالی خدمتتان درباره آن چند کلمه بنویسم.
اوّلاً بنده هیچگاه شاگرد مرحوم هنری کربن نبودم بلکه با این ایشان بیست سال همکاری در تدریس در دانشکده ادبیات و تحقیق و تألیف چند اثر داشتم.
ثانیا علت اینکه در کتاب «نظر متفکران اسلامی درباره طبیعت» راجع به رازی تحقیقی وجود ندارد غیر از آن است که جنابعالی نوشته اید. چنان که در مقدمه کتاب آمده (ص 43 چاپ خوارزمی) این کتاب به افکار اندیشمندان قرن چهارم و آغاز قرن پنجم که فعال ترین دوران در زمینه علوم در تمدن اسلامی است اختصاص دارد. رازی بیشتر عمر خود را در قرن سوم گذرانید و در واقع دوران او قبل از دوران مورد نظر این کتاب است. اگر موضوع این کتاب متفکران اسلامی در تمامی اعصار تمدن اسلامی می بود بنده یقینا درباره رازی فصلی می نوشتم گر چه نمی توان او را یک متفکر اسلام به معنای دینی اسلام خواند. در کتاب «علم و تمدن در اسلام» در بخش مربوط به بزرگان تاریخ علوم اسلام بنده راجع به رازی نیز مطالبی نوشته ام.
به هر حال امیدوارم کتاب «حکیم رازی» سرکار به زودی به طبع رسد و منتظر قرائت آن هستم. نیز امیدوارم همواره در فعالیت های علمی خود موفق و مؤید باشید.
والسلام
سید حسین نصر
چند نکته درباره شماره 23
حضرت پرویزاذکایی ضمن گریزی که به صحرای مادیگری زده است (در مقاله رازی) مرقوم داشته اند «بدین موجب رضاشاه پس از تجدید قرارداد نفتی دارسی و تصویب قانون ضد اشتراکی به کسانی که بر ضدّ مادیگری (دهری مذهبی) کتاب نوشتند جایزه سلطنتی اعطاء کرد....».
البته موضوع قرارداد نفتی دارسی ارتباطی با مبحث ندارد ولی در مورد جایزه سلطنتی که در زمان رضاشاه به کتابی داده شده باشد برای من انگیزه شد که نام آن شخص یا آن کتاب را بپرسم، زیرا برای تاریخ کتاب در ایران که در دست تهیه دارم ضرورت دارد.
حضرت مهدی صدری در مقاله خود اشاره به مقاله دکتر معین کرده اند که در ردّ نسبت دادن خط شمس الدین حافظ شیرازی خوشنویس به حافظ شاعر نوشته بود ولی چرا نام مأخذ را قید نکرده اند. (اگر اشتباه نکنم در مجله مهر بود).
دیگر اینکه منظور از «روزنامه دولت ایران» که در سال 1322 نشر شده است کدام روزنامه است.
حضرت حمیدرضا دالوند در طرح نظر خود راجع به چاپ متون به «تاریخ وصاف» پرداخته و ذکری از تنها چاپ آن در 1269 در بمبئی کرده اند که از روی آن در 1338 در تهران تجدید شده است. ولی در فهرست خانبابامشار البته ذیل «تجزیة الامصار و تزجیة الاعصار» ذکر چاپ های متعدد شده است. و من خود اولین بار در دوره کتابدار بودن در کتابخانه دانشکده حقوق آن طبعی را از آن دیده بودم که هامر پورگشتال در وین در 1856 کرده است (نه همه آن) و باید دانست که این کتاب مدتها کتاب درسی (تعجب آورست) بوده است.
آنچه در مورد ساختار شکنی بی هواخور متون فارسی مرقوم داشته اند نکته ای است که خوشبختانه معمولاً مورد توجه مصصححان هست و باید ضوابط اصولی و منطقی برای آن در نظر باشد.
آقای عثمان غازی مقاله مهمی در معرفی نسخه آن به خط مؤلف نوشته است که در شماره تازه «نامه بهارستان» زیور مقالات است.
در مقاله حضرت یوسف اوز سه بار نام شیخ الرئیس به اشتباه ابوالحسین به جای ابوالحسن چاپ شده است. باید از ایشان متشکر بود که این نامه های دلپذیر را که در ترکیه محفوظ است به ما معرفی کرده اند.
از حضرت علی اوجبی معرفی کتاب «بیان الادیان» را خواندم و کاش چاپ اخیر مرحوم محمدتقی دانش پژوه راکه زیر نظر خودش توسط قدرت پیشنماززاده انجام شد و موقوفه دکتر محمود افشار ناشر آن بوده است دیده بودند. دانش پژوه در سال 1341 باب پنجم را در «فرهنگ ایران زمین» انتشار داد. بنابراین تاریخ غلط موجب آن شده است که اقدام دانش پژوه را دو سال پس ازچاپ عباس اقبال به قید درآورده اند. قطعا در منبعی که دم دست داشته اند سال 1341 به تصحیف 1314 چاپ شده بوده است.
حضرت بهروز ثروتیان پس از دو شماره که بحثی درباره نظّام در نام مؤلف «بلوهر و بوذاسف» درج شده است از «بدیهیات» دانسته ولی همان عبارت منقول را دوباره عنوان فرموده اند.
ایرج افشار
باسلام و تقدیم احترام
عطف به نامه مورخ 11/5/2004 آقای دکتر توبی مایر (علی موسی) و نامه مورخ 28/2/1383 حضرتعالی به آگاهی می رساند که ترجمه انگلیسی «تفسیر مفاتیح الاسرار» شهرستانی توسط آقای توبی مایر مدتی است که به پایان رسیده و هم اکنون در مرحله چاپ قرار دارد. نظر به اینکه ترجمه این اثر بر اساس نسخه تصحیح شده توسط استاد محترم جناب آقای دکتر آذرشب انجام گرفته و متن عربی و انگلیسی توأما و یکجا به چاپ خواهد رسید مترجم اخلاقا بر ذمّه خود فرض می داند که مراتب را به اطلاع جنابعالی و آقای دکتر آذرشب برساند.
ایشان علاوه بر اینکه در پیشگفتار کتاب به تکریم مصحح محترم و تقدیر از دستاورد علمی ایشان خواهد پرداخت لازم می داند خوانندگان را نیز از صحت و وثاقت متن عربی کتاب که توسط استاد آذرشب ویرایش گردیده آگاه نماید و اهمیت آن را گوشزد کند.
چنان که در نامه آقای توبی مایر آمده است ایشان صرفا از متن اصلی کتاب بهره خواهند جست و متعرض مقدّمه و پانوشت ها و سایر مطالبی که استاد آذرشب نگاشته اند نخواهد گردید.
ضمنا به آقای توبی مایر اطلاع داده شد تا در صورت امکان در جلسه نقد و بررسی آثار و متون چاپی شرکت کند و جنابعالی را پیشاپیش از تصمیم خود در این زمینه آگاه نماید.
با آرزوی توفیقات روزافزون شما
فرهاد دفتری
