سعادت بشر در گرو قوانین
انسان ها برای جلوگیری از هر گونه اختلال و پراکندگی در زندگی اجتماعی خود، ناگزیرند از قوانینی پیروی کنند. این قوانین باید کامل و جامع باشد و تمامی نیازهای انسان در آن رعایت شده باشد تا آدمی را به سوی سعادت و کمال واقعی رهنمون سازد و جامعه را از سقوط در دره های هلاکت و نیستی باز دارد. بر این اساس، وضع کننده این قوانین باید همه مصلحت ها و مفسده های بشری را در نظر بگیرد. روشن است که انسان با علم ناقص و محدود خود نمی تواند چنین قوانینی بیافریند؛ بنابراین، انسان ها برای رسیدن به کمال واقعی، به قوانین خدایی نیازمندند و الطاف خداوندی نیز اقتضا می کند که برنامه کاملی تهیه شده و توسط پیامبران برای هدایت و سعادت بشر فرستاده شود.
راه تکامل
انسان، هم در زندگی دنیوی و هم در زندگی معنوی و روحانی خود، نیازمند برنامه و راهنمای کاملی است تا مسیر خطرناک و دقیق زندگی این دنیای فانی را سپری کند و به سوی سعادت و کمال گام بردارد؛ زیرا امیال و خواهش های نفسانی، راه حقیقت بینی و قضاوت صحیح را تاریک می کنند و انسان را به گرداب هلاکت و نیستی می افکنند. تنها خداوند که آفریننده انسان و جهان است و سعادت واقعی بشر و اخلاق نیک و بد او را به خوبی می شناسد، می تواند برنامه ای جامع برای رسیدن به سعادت به دست بشر بدهد. بنابراین، انسان در تأمین سعادت اخروی خود، نیازمند قوانین الاهی است وراه تکامل وی، همان عقاید دینی و الاهی، و اعمال و اخلاق نیک و پسندیده ای است که خداوند آن ها را بر قلوب پاک انبیاء نازل کرده تا به مردم برسانند.
لزوم وجود امام در جامعه
انسان برای داشتن زندگی بهتر و ایده آل، نیازمند الگویی کامل و جامع است که از هر نقص و عیبی به دور بوده و بتواند راهنمای خوبی برای او در همه زمینه ها باشد. در زندگی اجتماعی نیز انسان به رهبری محتاج است که او را به سوی خوبی ها و کمال هدایت کند. چه نیکوست اگر رهبر جامعه و امام مردم، معصوم و عاری از گناه و هر گونه لغزش و خطا باشد تا با فکری عمیق و پهناور و سینه ای گشاده به نور الاهی، حق هر کسی را به او برساند و جلوی تجاوز کاری های همگان را بگیرد. پیشوایان معصوم علیهم السلام ، بهترین الگو برای رسیدن بشر به سعادت و کمال هستند. در دست داشتن چنین معیار و الگویی، بزرگ ترین لطف و مرحمت الاهی برای جامعه انسانی است؛ چرا که بشر نمی تواند قوانین و برنامه های مناسب وضع کند، ولی پروردگار با وجود امام و پیشوایان معصوم، جامعه انسانی را از گرفتاری و تباهی ها نجات داده است.
معنای امام
امام در لغت به معنای پیشواست و به کسی اطلاق می شود که پیشرو باشد و دیگران از او پیروی کرده، او را محور قرار دهند. بنابراین، همان طور که به انسان های کامل و الگوهای مثبت جامعه که همواره آدمی را در راه تکامل و ترقی و شکوفایی استعدادهای با فضیلت سوق می دهند امام گفته می شود، به افراد جائر و ستمگر که با ظلم و ستم خود، جوامع بشری را رهبری می کنند و آنان را به انحطاط و پستی می کشانند نیز امام می گویند. امام علی علیه السلام در پی سفارش خود به محمدبن ابی بکر، استاندار مصر می فرماید: «پیشوای هدایت، با پیشوای رذالت یکسان نیست». پس امام کسی است که آدمیان را به سوی خدا هدایت کند و این هدایت یعنی سوق دادن افراد جامعه به سمت مصالح دینی و دنیایی شان و بازداشتن آن ها از آن چه با مصالح در تضاد است.
امامت، اساس تعالیم اسلام
اسلام به عنوان دینی آسمانی، هدف خود را تربیت و پرورش انسان معرفی کرده و برای تحقق آن، تمامی امکانات و اسباب لازم را به کار گرفته است. در آیین اسلام پایه هایی وجود دارد که اسلام بر آن ها استوار است. اساسی ترین پایه ای که سنگینی اسلام را به دوش کشیده و همگان را در سایه تعالیم آرامش بخش اسلام جای داده، امامت است. امام رضا علیه السلام می فرماید: «امام، ریشه و اساس اسلام و شاخه سربلند آن است». هر موردی در اسلام مدنظر قرار بگیرد، الگو و معیار آن امام است. آیین و دستورات اسلام با وجود امام به مرحله ظهور می رسد و تمام دستورات الاهی، در سیمای زندگی امام آشکار می گردد؛ زیرا حد و مرز قوانین الاهی به وسیله امام مشخص می شود. به همین دلیل است که اگر کسی در پناه اسلام قرار بگیرد ولی امام زمانش را نشناسد، در حقیقت از اسلام بی خبر است؛ چنان که رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «هر کس بدون شناخت امام معصوم بمیرد، مردنش مثل مردگان دوران جاهلیت است».
امامت از نظرشیعه
از نظر شیعه، امامت امری است انتصابی، نه انتخابی، و می بایست خداوند کسی را به عنوان جانشین پیامبر برگزیند؛ از این رو رسول اکرم صلی الله علیه و آله ، علی علیه السلام را به عنوان جانشین خود و رهبری جامعه اسلامی برگزید. از دیدگاه شیعه، هیچ عصر و زمانی خالی از حجت نیست و هر عصری نیازمند به ولی و انسان کاملی است تا آثار نبوت و احکام دین و علم و معرفت از میان نرود. بر این اساس به اعتقاد شیعه، امام مصداق بارز انسان کامل است و دارای ولایت تکوینی است؛ یعنی وظیفه او تنها نشان دادن راه صحیح نیست، بلکه سرپرستی و ولایت مردم در اعمالشان را نیز بر عهده دارد و اعمال مردم بر او عرضه می شود واین شأن و مقامی است که خداوند به امام اعطا فرموده است؛ چنانکه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز از آن برخوردار بوده است.
فرق امامت و نبوت
نبوت یعنی دریافت وحی از خداوند و رساندن آن به دیگران. بنابراین نبی کسی است که وحی بر او نازل می شود و آنچه را به وسیله وحی دریافت می دارد، در اختیار مردمان قرار می دهد. وظیفه پیامبر آوردن دین و تبلیغ و راهنمایی مردمان به سوی خداپرستی است ؛ اما امامت یعنی رهبری، پیشوایی و زمامداری خلق و امام کسی است که با تشکیل حکومتی الاهی و به دست آوردن قدرت های لازم، سعی می کند احکام خداوند را عملاً اجرا و پیاده کند. مقام نبوت، تنها خبر دادن از ناحیه خدا و رساندن فرمان او و بشارت ها و انذارهاست اما امامت افزون بر آنچه در نبوت است، اجرای احکام و تربیت انسان ها را هم به عهده دارد. بسیاری از پیامبران همانند پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله هر دو مقام را با هم دارا بودند. امامت، بالاترین منصب الاهی است که پس از یک سلسله شایستگی ها اعطا می شود؛ همانند امامت حضرت ابراهیم علیه السلام پس از امتحان های فراوان و سخت.
نقش رهبری در زندگی انسان ها
خود محوری و خودکامگی، منشأ سقوط و انحطاط جوامع بشری است. جوامعی که خویش را از وجود رهبر بی نیاز می دانند و پیوسته در پی شهوات و هواهای نفسانی هستند تا آن جا که تا مرز پرستش آن ها پیش می روند، همواره در معرض خطر هستند و سرانجام هم به هلاکت افتاده و از میان خواهند رفت. قبول زندگی جمعی در حیات انسان ها نمی تواند از مسأله رهبری جدا باشد و پیمودن راه تکامل بدون استفاده از وجود رهبر ممکن نیست. امام رضا علیه السلام می فرماید: «رهبر و امام، لازمه جامعه اسلامی برای برقراری نظم و انضباط اجتماعی، احیای قوانین خداوندی و حفظ و حراست از نظام اسلامی در برابر تهدیدهای دشمنان داخل و خارج می باشد». کامل شدن نماز، زکات، روزه، حج، جهاد، فراوانی غنیمت و صدقات و نیز اجرای حدود و احکام و حفظ مرزها، به وسیله وجود امام است.
امام، یگانه پاسدار دین خد
وجود پیشوایی معصوم به منظور پاسداری از اصالت مکتب و خالص بودن برنامه های دینی همواره ضروری است تا از انحرافات و اندیشه های نادرست و خرافات جلوگیری کند. به یقین اگر مذهب و آیین بدون وجود چنین رهبری بوده یا از رهنمودهای هدایت گرایانه او محروم باشد، درمدت بسیار کوتاهی اصالت و خلوص خود را از دست خواهد داد. امام، مکلفان را در به پا داشتن واجبات و بازداشتن از زشتی ها سوق داده و انسان را از اخلال به واجبات و ارتکاب گناهان باز می دارد. امام رضا علیه السلام می فرماید: «امامْ ماه تابان، چراغ فروزان، نور درخشان و ستاره ای است راهنما در شدت تاریکی ها. امامْ آب گوارایِ زمان تشنگی و رهبری به سوی هدایت و نجات بخش از هلاکت است...؛ هر که از او جدا شود، هلاک می گردد».
لزوم تأسیس حکومت اسلامی
حکومت، پدیده ای اجتماعی است و جامعه بدون حکومت عبارت است از هرج و مرج و بی نظمی در همه امور. دین مبین اسلام درباره حکومت و چگونگی تشکیل آن توصیه ها و دیدگاه های فراوانی دارد ؛ زیرا بدین وسیله است که برنامه های حیات بخش اسلام اجرا شده و جامعه به سمت رستگاری می رود. خداوند در قرآن به این مسأله اشاره می کند و از انسان ها می خواهد که احکام اسلام را آن طور که هست، اجرا کنند. در اسلام حکومت امری ضروری و حق خداوند است که به عنوان امانت به انسان ها اعطا شده است. از این رو امام علی علیه السلام به اشعث بن قیس استاندار آذربایجان می فرماید: «حکمرانی، رزق و خوراک تو نیست؛ بلکه امانتی بر عهده توست و باید از آن مراقبت کنی». ایجاد قسط و عدالت، برقراری نظم و امنیت، احیای تفکر دینی و تقویت بنیه علمی و تربیتی، ضرورت حکومت را ایجاب می کند».
امامت در روایات
تا زمانی که نوع انسان روی زمین باقی است، لازم است همواره در میان آن ها فرد کامل و معصوم وجود داشته باشد که تمام کمالاتی که برای بشر در نظر گرفته شده، در او به فعلیت و ظهور رسیده باشد تا بتواند با کردار و دانش خویش، هدایت افراد را بر عهده گیرد. امام باقر علیه السلام می فرماید: «به خدا سوگند خدا از آن زمان که آدم علیه السلام را قبض روح کرد تا حال، هرگز زمین را بی امامی که مردم به واسطه او هدایت یابند، رها نکرده است و او حجت خدا بر بندگان می باشد. زمین خدا هرگز بی امام باقی نمی ماند تا خدا بر بندگانش حجتی داشته باشد». اگر چنین فرد کاملی بین مردم وجود نداشته باشد، انسان ها و به تبع آن ها جوامع بشری نابود خواهند شد. امام رضا علیه السلام می فرماید:«زمین بی امام نمی ماند، مگردر صورتی که خداوند بر بندگانش غضب کند». نیز آن حضرت در جای دیگری فرموده است: «زمین بی امام نمی گردد، وگرنه فرو خواهد رفت».
امامت ولی عصر (عج)
در همه ادیان بزرگ جهان، بحث «موعود» مطرح است و این موضوع اهمیت ویژه ای دارد. آن چه نظر همگان را به خود جلب می کند، این است که همه ادیان هدف از بروز و ظهور آن موعود را در آخر الزمان، ایجاد قسط و عدالت و گسترش آن در سراسر جهان می دانند، آن هم در هنگامی که مردم به شدت از گمراهی و نادانی رنج می برند. از نظر همه ادیان، در این هنگام که فساد و ظلم و ستم به طور محسوس در میان جوامع بشری همگان را به ستوه آورده، مردی ظهور خواهد کرد که جهان را پر از عدل و داد می کند و همگان را به سوی خداشناسی و پاکبازی فرا می خواند. به عقیده ما شیعیان، آن کسی که در آخرالزمان ظهور و قیام خواهد کرد، حضرت مهدی(عج) از فرزندان حضرت زهرا علیهاالسلام است که هم اکنون زنده و از نظرها پنهان است.
ولایت فقیه، تداوم امامت
در زمان غیبت کبری، فقهای واجد شرایط به عنوان نایب عام امام زمان(عج) معرفی شده اند و اطاعت آن ها بر مردم واجب است. بسیاری از آیات قرآن بر این دلالت دارند که احکام و قوانین آسمانی اسلام بدون تأسیس حکومت و پی ریزی بخش های گوناگون آن و تعیین فردی لایق و شایسته به منظور رهبری جامعه اسلامی هرگز عملی نخواهد شد. امام صادق علیه السلام می فرماید: «اهل هر شهر از سه چیز بی نیاز نیست ؛ زیرا با فقدان آن ها، امورشان به تباهی کشیده می شود. آن سه چیز عبارت است از فقیه عالم و پرهیزکار، امیر نیکوکار و فرمانبرده شده و پزشک روشن ضمیر و مورد وثوق». براساس حدیث و آیات قرآنی، اکنون که دسترسی به پیامبر صلی الله علیه و آله و امام علیه السلام ممکن نیست، به حکم عقلْ باید رهبری فقیه و جامع الشرایط را که به احکام و قوانین اسلامی احاطه کامل دارد انتخاب کرده و از وی پیروی نماییم.
