شکر خدا «شُکْرُ اِلهِکَ بِطُولِ الثَّناءِ» شکر خداوند معبود تو به درازی ستایش است؛ یعنی به این که همواره ثنا و ستایش او کنی و به دل و زبان ذکر نعمت ها و نیکویی های او نمایی.
ستایش از مافوق «شُکْرُ مَنْ فَوْقَکَ بِصِدْقِ الْوِلاءِ» شکر کسی که بلندمرتبه تر از تو باشد به راستی دوستی است؛ یعنی هرگاه کسی بلندمرتبه تر از تو باشد و احسانی به تو کرده باشد که شکر آن باید کرد و تو را رتبه آن نباشد که در عوض احسانی به او بکنی، شکر احسان او این است که محبت صادق و دوستی راست به او داشته باشی و شرایط آن را از دعا و مانند آن به عمل آوری.
سپاس از هم مثل «شُکْرُ نَظیرِکَ بِحُسْنِ الْاِخاءِ» شکر مثل و مانند تو به نیکویی برادری است؛ یعنی هرگاه مثل و مانند تو به تو احسانی کرده باشد، شکر آن این است که چنان که او به تو برادری را نیکو کرده تو نیز با او برادری را نیکو کنی و به او احسان کنی.
شکر زیردست «شُکْرُ مَنْ دُونَکَ بِسَیْبِ الْعَطاءِ.» شکر کسی که پست مرتبه تر از تو باشد به روان شدن عطاست؛ یعنی هرگاه کسی که پست مرتبه تر از تو باشد احسانی به تو کرده باشد که باید شکر آن بکنی، شکر او این است که عطا روان کنی به سوی او و او را به جود و بخشش نوازش نمایی.
شکر و کفران «شُکْرُ النِّعَمِ یُوجِبُ مَزیدَها، و کُفْرُها بُرْهانُ جُحُودِها» شکر نعمت ها زیادتی آن ها را واجب می سازد، و کفران آن ها دلیل انکار آن هاست؛ یعنی انکار اینکه آن ها از جانب خدای عزّوجلّ باشد و به سبب آن ها شکر او باید کرد؛ چه اگر کسی قائل به این باشد معقول نیست که کفران آن ها کند و شکر ننماید، و ممکن است که «جحود» در این جا به معنی انکار نباشد، بلکه به معنی کم شدن و تیره گشتن باشد و ترجمه این باشد که: کفران آن ها دلیل کم شدن و تیره شدن آن ها باشد.