ده ریال، عشره ریال، ده ریال، عشره ریال. ده ریال تنها واژه ای است که این روزها در بازارهای مکه و مدینه بیش از هر واژه دیگری توسط فروشندگانی که اکثر آنان به دلیل مراجعات مکرر ایرانیان برای خرید سوغاتی به زبان فارسی تسلط نسبی پیدا کرده اند، به گوش می رسد.
فروشندگان عرب با دیدن ایرانیان اولین کلمه ای را که تکرار می کنند، ده ریال است و هنگامی که قصد عبور از مغازه را داری، اعلام می کنند که تخفیف نیز می دهند، اجناس ده ریالی یا به زبان دیگر سه هزار تومانی، بالاترین آمار سوغاتی زائران ایرانی را به خود اختصاص داده است. میزان استقبال زائران ایرانی از این اجناس به حدی است که برخی از فروشندگان در مکه و مدینه اقدام به ایجاد فروشگاه های ده ریالی کرده و از قبل آن سود فراوانی به دست می آورند.
ولی باید دید اجناس ده ریالی چه اجناسی هستند که زائران ایرانی حاضرند به منظور خرید فله ای آن ها ساعت ها، حتی در وقت نماز یومیه مکه که فروشگاه ها تعطیل می شوند، پشت درب های بسته فروشگاه ها زیر آفتاب سوزان گذرانده و به انتظار بازگشت صاحب مغازه بایستند!!
کالاهای ده ریالی را اجناس کم کیفیت چینی تشکیل داده که زائران به دلیل پایین بودن قیمت آن بدون توجه به کیفیت و ماندگاری اهم سوغاتی های خود را از آن تهیه می کنند.
جا افتادن فرهنگ غلط خرید سوغاتی در کشور ما و اشتباه تعبیر کردن فرمایشات پیامبر اکرم (ص) در خصوص لزوم خرید سوغاتی موجب شده که هر ساله در ایام حج، میلیون ها تومان ارز از کشور خارج شده و اجناس بی کیفیت چینی جایگزین آن شود.
با وجود اینکه سازمان حج و زیارت در زمینه اسکان، حمل و نقل و تغذیه زائران به مطلوب ترین شکل ممکنه عمل کرده و زائران ایرانی در مقایسه با دیگر زائران، از بیشترین تسهیلات در مکه و مدینه برخوردار هستند، ولی هنوز اقدام ویژه ای در زمینه حل معضل سوغاتی زائران و بازگرداندن ارزهای خارج شده، انجام نشده است.
اینکه خرید سوغاتی تا چه اندازه اصل حضور زائران در سرزمین وحی و معنویت حضور در حرمین شریفین را تحت شعاع قرار می دهد جای خود دارد.
به نظر می رسد: سازمان حج و زیارت با توجه به آمار بالای زائران ایرانی در کشور عربستان در ایام حج، برای حل این مشکل می تواند با کمک بخش خصوصی اقدام به راه اندازی فروشگاه هایی با کالاهای ایرانی در سطح شهر مکه و مدینه کرده و یا فروشگاه های زنجیره ای مانند شهروند در مکه و مدینه احداث کند که هم معضل سوغاتی زائران حل شده و هم به رشد اقتصادی کشور کمک شود. تردید نیست که برنامه ریزی دقیق و فرهنگ سازی در میان زائران در ایام حج موجب خواهد شد که حجاج بتوانند در کنار بهره مندی از اهداف اصلی حج و کسب معنویت در حد متعارف و معمول، پایبند به فرهنگ سنتی ایرانی و آوردن سوغاتی برای اقوام خود باشند.
