بسیاری از مسئولان ایرانی دست اندر کار حج بارها در گفت و گوهایشان با خبرنگاران از خرید بالای کالا توسط زائران ایرانی گلایه و انتقاد کرده اند. آمارها نشان می دهد توصیه ها و تمهیدات اندیشیده شده از جمله ایجاد فروشگاه در فرودگاه ها، چندان نتوانسته زائران را برای کاهش خرید در عربستان متقاعد کند....
در شهر مکه و مدینه که راه می روی زائران زیادی را می بینی که سرگرم چانه زدن با فروشنده ها و خرید انواع مختلف کالا ها هستند.
هر چند بر اثر آموزش ها گوناگون مقدار خریدهای غیر ضرور کاهش یافته ولی هنوز نیز بسیاری از مسئولان ایرانی دست اندر کار حج بویژه مسئولان هواپیمایی و حمل و نقل حج بارها در گفت و گوهایشان با خبرنگاران از خرید بالای کالا توسط زائران ایرانی گلایه و انتقاد کرده اند؛ هر ساله آماری که از میزان خرید کالا توسط زائران ایران یدر مکه و مدینه منتشر می شود، نگران کننده است.
در مکه و مدینه اکثر مغازه داران، بخاطر این که مشتری های اصلی کالاهایشان ایرانی ها هستند از فروشندگان افغانی و یا تاجیکی مسلط به زبان فارسی استفاده می کنند که راحت تر بتوانند با ایرانی ها ارتباط برقرار کنند.
تاجیک های فروشنده می گویند اگر زائران ایرانی نباشند مالکان عرب مغازه های مکه و مدینه خسارت فراوانی خواهند دید.
آن ها از یک نکته دیگر هم انتقاد داشتند و آن این که در عربستان قانونی وجود دارد که هر فروشنده خارجی مثل افغانی ها و تاجیک ها حتما باید زیر نظر یک عرب عربستانی در مغازه کار کنند و اگر عربی با آنان نباشند از کسب و کار آن ها جلوگیری خواهد شد و به پول ایرانی معادل 250 هزار تومان جریمه می شوند!
بر آن شدیم تا دلیل این امر را از خود زائران پرس و جو کنیم، به همین خاطر گشت و گذاری در خیابان های مدینه و در میان بازارها و مناطقی که مرکز خرید سوغات و کالا است رفتیم و با آن ها درباره خریدهایشان گفت و گو کردیم.
در این مصاحبه ها نکات جالبی از سوی زائران مطرح شد که شنیدن آن ها خالی از لطف نیست.
خانم زائری که شوهر خسته اش را کشان کشان به مغازه های مختلف می کشاند پس از مقدمه خبرنگار ما بالاخره حاضر به گفت و گو شد و در پاسخ سئوالات او گفت:من شخصا تمایلی به خرید ندارم اما تنها دغدغه ام بازگشت و میهمانی های بعد از حج است که هر کدام از اقوام وقتی به دیدن حاجی می آیند هدیه ای می آورند و قطعا انتظار دارند سوغاتی جای هدیه آنان را پر کند.
از روز اولی که می آمدم فکر میهمانی و سوغات بعد از حج کلافه ام کرده است و دایم فکر می کنم اگر سوغاتی نداشته باشم که به میهمانان دست کم درجه یک بدهم آبرو و اعتبارم نزد فامیل از بین می رود.
وی گفت: یکی از اقوام ما سال قبل که به حج آمده بود علیرغم دو هزار دلار خرید در مکه و مدینه نهایتا مجبور شد برخی از اقلام را از تهران تهیه کند و به نام سوغات حج به میهمانان بدهد.
من هر وقت یاد کار آن ها می افتم نگران می شوم لذا از فشار فکر و خیال به بازار می آیم تا بلکه بتوانم سوغات مناسبی برای بستگان بخرم خانم دیگری که متوجه مصاحبه ما شده بود به دفاع از اولی گفت: خرید سوغاتی برای فرزندانم امری طبیعی است اما انتظارات جانبی بستگان درجه 2 و 3 آدم را کلافه می کند.
وی گفت: تو را به خدا شما که روزنامه و تلویزیون دارید به مردم بگویید وقتی دیدن حاجی می روند حاجی انتظار هدیه ندارد و آن ها هم متقابلا انتظار سوغاتی نداشته باشند، به مردم بگویید که یک زائر در مدینه و مکه بخصوص در ایام تشریق و اعمال حج در چه شرایط دشواری قرار دارد و نمی تواند سوغات مناسبی از اینجا تهیه و برای آنان ببرد.
محمدی یک استاد دانشگاه به خبرنگار ما گفت: بحث سوغاتی ریشه در فرهنگ اسلامی ما دارد اما کاری که امروز می شود، فراتر از آن چیزی است که در فرهنگ اسلامی ما وجود دارد.
وی گفت: بنظر من برخی از زائران درست می گویند و اصلاح فرهنگ سوغاتی وظیفه رسانه های همگانی ایران است که موقعیت یک زائر را برای مردم تشریح کنند تا وقتی به کشورش باز می گردد مردم انتظاری از آنان نداشته باشند.
این استاد دانشگاه گفت: بهترین سوغات حج، سوغات معنوی و دستاوردهای معنوی ای است که زائر از این سفر با خودش می برد و در حقیقت زائری که از حج باز می گردد باید خاطرات معنوی خودش را به کشورش ببرد و برای میهمانانش باز گو کند اما انتظارات چیز دیگری است و آن باید اصلاح شود.
زائر اصفهانی که کسب و کارش در بازار است، گفت، کیفیت اجناسی که در ایام حج به زائران ایرانی فروخته می شود به هیچ وجه قابل قیاس با کالاهای ایرانی و یا خارجی ای که در ایران عرضه می شود نیست و اکثر زائران اجناس بنجل و بی کیفیتی را با پرداخت وجوه بیش از انتظار می خرند.
وی گفت: برای اصلاح فرهنگ خرید سوغاتی علاوه بر کار فرهنگی و رسانه ای حتما باید در سطح ملی یک تصمیم جدی گرفته شود و نهادهایی مثل وزارت بازرگانی و سازمان حج و زیارت تمهیداتی اتخاذ کنند که زائر بتواند اقلام مورد نیاز سوغاتی را هم از فروشگاه های ویژه ایرانی تهیه کند.
وی افزود فروشگاه شاهد اجناس خاصی را می فروشد که این بخشی از نیاز زائر را برآورده می سازد.
رسولی زائر مشهدی می گفت: اگر کالاهایی که زائران ایرانی می خرند را فهرست کنیم شاید60 قلم کالا بشود، چگونه است که ما نمی توانیم این مقدار کالا را در مرکز خاصی با قیمت و کیفیت مناسب و با زحمت کمتر تامین و در اختیار زائر قرار دهیم تا زائر این مقدار در مدینه و مکه سختی خرید سوغاتی را با پول بیشتری تحمل نکند.
سعادتی دانشجوی تهرانی معتقد است، خرید سوغات در عربستان علاوه بر اتلاف وقت زیاد هزاران زائران، خسارت اقتصادی زیادی به کشور می زند که لازم است تدبیر خاصی برای آن اندیشیده شود.
احمدی روحانی اعزامی از قم می گفت: یکی از موضوعات رنج آور سفر حج انتظار تعداد معدودی از زائران ایرانی پشت درهای بسته مغازها در مکه و مدینه در وقت نماز جماعت است، گرچه این مساله نسبت به گذشته خیلی بهتر شده است اما هنوز شاهد برخی از این صحنه های ناراحت کننده هستیم و باید فکری اساسی برای آن بشود.
در مدینه در اتوبوس مخصوص زائران ایرانی چند دقیقه مانده به نماز جماعت خانمی به نمایندگی از پنج زائر همراهش جویای آدرس فروشگاهی شد و وقتی به او گفتم حاج خانم وقت نماز است تو سراغ فروشگاه را می گیری! خیلی جا خورد و گفت به خدا من فردا مدینه را ترک می کنم و همین امروز را برای خرید دارم و هیچی نتوانسته ام بخرم و باید دست خالی برگردم و آبرویم می رود! محمد زائر تهرانی می گفت: مسئولان ایران با مقام های عربستان باید صحبت کنند و تصمیم مشترکی در این زمینه اتخاذ نمایند تا عربستان هم امتیازی در خرید کالا به زائران ایرانی بدهد و یا بطور مشترک فروشگاه هایی داشته باشند که ایرانی ها بتوانند اجناسشان را از آنجا تهیه کنند.
اعتمادی می گوید: اکثر اجناس برقی که از عربستان خریده می شود به علت فقدان گارانتی و نداشتن کیفیت در ایران قابل استفاده نیست.
لذا از طریق رسانه ها باید به زائرین اطلاعات کافی داد که مراقب خرید اجناس برقی و الکترونیکی در عربستان باشند که پس از خرید جنس متضرر نشوند.
کریمی از مداحان اهل دل نظرش درباره خرید سوغاتی را با ارائه اشعاری برای ما بیان می کند، او می گوید:
ای دوست در بهشت تو را راه داده اند
پروانه زیارت دلخواه داده اند
صدها هزار سوخته دل بود و زان میان
در روضه مدینه تو را راه داده اند
سوگند می خورم به گل روی مجتبی
که اینجا به خار منزلت و جاه داده اند
این لحظه ها غنیمت عمر من و شماست
غفلت مکن که فرصت کوتاه داده اند
سوغات ما به سوی وطن عطر فاطمه است
عطری که با نسیم سحرگاه داده اند
فیض حضور دوست به قدر خلوص ماست
گاهی زما گرفته اند و گاه داده اند
