بهداشت صدا در خانوم ها و سالخوردگان

1- شرایط ویژه خانمها و سالخوردگان

خانم ها به واسطه ی تغییراتی که در اثر عادت ماهانه، دوران بارداری و یائسگی در بدنشان بوجود می آید از نظر صدا نیز دچار تغییراتی می شوند. خانم معلم ها به واسطه ی این تغییرات و به خاطر شرایط شغلی که دارند بیش از مردان در معرض خطر ابتلا به اختلالات صوتی هستند.
در اثر گذشت زمان، در قسمت های مختلف بدن سالخوردگان تغییراتی به وجود می آید. حنجره و سیستم تنفس نیز از این قاعده مستثنی نیستند. تغییراتی که در این دو قسمت ایجاد می شوند می توانند صدای فرد سالخورده را با مشکلاتی مواجه سازند.

2-عادت ماهانه

در خصوص حفظ سلامت صدا، شرایط خانم ها نسبت آقایان متفاوت است. خانم ها به واسطه ی داشتن حالت های احساسی تر، عادت ماهانه، دوران بارداری، و دوران یائسگی، دارای حالتها و شرایط متغیری هستند و نیاز به مراقبت بیشتری دارند (5). صدای خانم ها در دوران عادت ماهانه آسیب پذیرتر است؛ لذا، منطقی است مراقبتهای لازم با دقت بیشتری به عمل آیند تا در این دوران، حنجره و صدای فرد دارای امنیت بیشتری باشد. استراحت، به دور بودن از فشارها و استرس های معمول، تغذیه ی کافی و مناسب، و تلاش در جهت حفظ سلامت عمومی، از ضروریات مراقبتهای این دوران است. مدیران و معاونین مدارس دخترانه می توانند نقش خوبی را در این زمینه ایفا نمایند، و اگر امکان مرخصی وجود نداشته باشد لااقل برخورد خوب، محترمانه و به دور از استرس در این دوران می تواند از وظایف انسانی و قابلیت های شغلی مسئولان مدارس به شمار آید.
توجه به این نکته ضروری است که میزان اثرپذیری افراد مختلف در این دوران متفاوت است ولی رعایت نکات ایمنی و بهداشت صوتی در این دوران می تواند برای یک معلم زن حائز اهمیت فراوانی باشد. معمولاً خانم هایی که دارای بنیه ی جسمی ضعیف تری هستند میزان آسیب پذیریشان در دوران عادت ماهانه، به مراتب بیشتر است. بخصوص اگرجزء افرادی هم باشند که معمولاً کم غذا می خورند و زود فشار خونشان پایین می آید. این افراد، از نظر خلقی نیز در این دوران ممکن است به شدت دچار تغییراتی شوند که مستلزم تحمل و شکیبایی دیگران است. به علاوه ممکن است از نظر واکنش نشان دادن به بوها یا مزه ها نیز حساس تر از قبل شوند. اعضای خانواده ی این افراد می توانند نقش کمکی خوبی را در این دوران ایفا نمایند؛ مثلاً نسبت به تغییرات خلقی که ممکن است از دو یا سه روز قبل از شروع خون ریزی مشاهده شود حساسیت خاصی نشان ندهند و صبورتر باشند، در انجام کارهای خانه بیش از پیش کمک کنند، و با د رنظر گرفتن نیازها و خصوصیّات فرد مورد نظر، در ایجاد جوی آرام و بدور از درگیری و تنش بکوشند. میزان تجربه و نگرش فرد نیز می تواند بسیار کمک کننده باشد.

3: دوران بارداری

دوران بارداری نیز یکی از شرایط خاصی است که جهت حفظ سلامت صدای خانم ها، جزء شرایط ویژه به حساب می آید. بعضی از شرایط مانند افزایش حساسیت نسبت به بوها و مزه ها، و ایجاد برخی تغییرات خلقی تقریباً مشابه دوران عادت ماهانه است ولی وضعیت در زمان های مختلف دوران بارداری می تواند متفاوت باشد. این تغییرات می تواند تا حدودی بر کیفیت تدریس و رفتار معلم در کلاس اثرگذار باشد. با بزرگتر شدن جنین، بتدریج بر حجم جنین و مایعات احاطه کننده ی آن افزوده می شود. این افزایش حجم، شرایط را برای ترش کردن مادر فراهم می کند. لذا، مشاوره با متخصصین مربوطه می تواند مشکل گشا باشد. به عنوان نمونه، به ذکر تجربه ی یکی از مادران در دوران بارداری می پردازیم: " به چند متخصص مراجعه کردم و مشکل ترش کردنم را مطرح کردم. همه ی آنها به من شربت آلومینیم دادند که خیلی راضی نبودم؛ تا اینکه در کلاس های مادران باردار که به تازگی در یکی از بیمارستانها برگزار شده بود شرکت کردم. در آنجا از مدرس کلاس پرسیدم آیا برای رفع این مشکل راه مناسبی وجود دارد یا نه. او پاسخ داد می توانی از جویدن آدامس در مواقعی که احتمال ترش کردن زیادتر است استفاده کنی. این کار را انجام دادم و خیلی راحت تر شدم. " در این کتاب نیز در قسمت تغذیه، به نکاتی جهت پیش گیری از ترش کردن اشاره کرده ایم.
به دلیل آسیب پذیرتر بودن صدای خانم ها در زمان بارداری، بهتر است مراقبت های لازم جهت فراهم آوردن شرایطی مناسب تر و ایمن تر برای معلمان باردار به عمل آید. خوش بختانه برای کارمندان دولت، از جمله معلمین چند ماه مرخصی زایمان در نظر گرفته شده است که تسهیلات خوبی برای مراقبت بهتر از سلامت عمومی و نتیجتاً سلامت حنجره و صدای خانم های معلم به نظر می رسد. استراحت کافی، حرکت کافی ولی مناسب و ورزش های مختص دوران بارداری، تغذیه ی خوب، حفظ و تقویت آرامش و سلامت روانی، و جسمی از مهمترین نکاتی است که رعایت آنها ضروری به نظر می رسد.

4: سالخوردگی و دوران یائسگی

در دوران سالخوردگی فقط چهره و توان جسمی انسان دستخوش تغییر نمی شود، بلکه اتّفاقات زیادی می افتد. با گذشت زمان به تدریج خواسته ها، عادات، تمایلات، خلقیات، قدرت بدنی، قیافه، حافظه، توان ذهنی، ارتباطات اجتماعی و چیزهای زیاد دیگری نیز دچار تغییر می شود. یکی از مواردی که با گذشت زمان تغییر می کند صدای انسان است که در دوران سالخوردگی بدون اینکه چهره اش را ببینیم می توانیم پی ببریم که صدای شنیده شده متعلق به فردی مسن است.
در دوران سالخوردگی، حنجره، تنفس و صدای فرد ویژگی های خاصی پیدا می کند که باعث می شود صدای افراد مسن آسیب پذیرتر شود. در مورد خانمها، این وضعیت به خاطر تغییراتی که در اثر یائسگی در بدنشان پدید می آید وخیم تر است. بنابراین، معلمین باید نکاتی را درباره ی صدا در دوران سالخوردگی بدانند تا بتوانند در سنین بالا به نحو مناسبی عمل کنند که از نظر بهداشت صوتی ایمن باشد. صدای معلم مسن ممکن است با توجه به نوع کار، عادت های کلامی و بسیاری از عوامل دیگر دچار تغییرات خاصی شود. توضیح آنکه اگر معلم به خوبی بهداشت صوتی را رعایت نکند ممکن است صدای او در دوران سالخوردگی بیش از صدای یک فرد سالخورده ی عادی دستخوش تغییر شود. بهتر است خانم معلم های مسن که وارد دوران یائسگی شده اند ضمن رعایت بهداشت صوتی، تحت نظر یک متخصص با تجربه ی زنان نیز باشند و در صورت برخورد با هر گونه مشکل صوتی، به یک آسیب شناس گفتار و زبان مراجعه نمایند.
رعایت بهداشت صوتی در میانسالی باعث می شود تا تغییرات صوتی معلم در دوران سالخوردگی تعدیل شود. عدم رعایت بهداشت صوتی در دوران جوانی و میانسالی باعث افزایش آسیب پذیری صدای معلم در کهنسالی می شود. اگر عدم رعایت بهداشت صوتی، در دوران کهنسالی هم ادامه داشته باشد آسیب پذیری صدای او مضاعف خواهد شد. لذا، بهتر است معلم علاوه بر آشنایی با بهداشت صوتی، با ویژگی ها و نکات ایمنی در دوران کهنسالی آشنا شود.
در دوران کهنسالی، مخاط حنجره و حلق با سهولت بیشتری خشک می شود؛ لذا، مصرف مایعات بخصوص آب باید به اندازه ی کافی باشد. نکته ی مهمتر اینکه دفعات مصرف آب باید بیشتر شود ولی هر بار مقدار کمتری از مایعات را بنوشد (5).
بهتر است هر معلمی قبل از شروع دوران کهنسالی، خود را به عادت های مناسب مسلح نماید تا به افزایش تحمل خود در آن دوران کمک نماید. یکی از مهمترین این موارد این است که از بلند صحبت کردن پرهیز نماید. پرهیز از پر حرفی، بیشتر کردن مکث در بین گفتار و رعایت نوبت در گفتار از موارد مهم دیگر در دوران کهنسالی است.
منبع مقاله :
امیری شوکی، یونس، جنابی، محمد صادق، قلیچی، لیلا، خداوردی پور، مریم؛ (1385)، بهداشت صوت برای معلمان، [بی جا]: اندیشمند، چاپ اول