معبد آناهیتا یکی از بناهای تاریخی استان کرمانشاه است که جزء قدیمی‌ترین مکان‌های ایران به حساب می‌آید و کاوشگران آن را تخت‌جمشید دوم ایران نامیده‌اند، اما روزگاری است که از این معبد عظیم تاریخی تنها تپه‌ای با چند ستون شکسته باقی‌مانده است.
ظرفیتی که می‌تواند اقتصاد بی‌رونق کرمانشاه را متحول کند
کنگاور شرقی‌ترین شهرستان استان کرمانشاه دروازه ورود به مرکز ایران است که یکی از پررمز و رازترین بناهای تاریخی ایران را در مرکز خود جای داده است. معبد آناهیتا یکی از بناهای تاریخی استان کرمانشاه است که جزء قدیمی‌ترین مکان‌های ایران به حساب می‌آید، مکانی است که بر سر راه هگمتانه و تیسفون سابق قرار گرفته است و به رغم همه قدمتش در طول ادوار گذشته کمترین توجهی به آن صورت نگرفته است. با وجود مطالعاتی که در گذشته روی معبد آناهیتا انجام گرفته و همچنین چند دوره کاوش‌هایی که توسط دانشمندان مختلف در آن انجام شده، همچنان بخش قابل‌توجهی از شناسه اصلی معبد شناسایی نشده و بسیاری از رازهای این معبد همچنان مدفون مانده و با وضعیتی که معبد دارد هر روز بیش از پیش در حال تخریب است. علاوه بر تخریب‌های زیست‌محیطی همچون زلزله، سیل و نیز تخریب‌های انسانی چون ساخت و سازهایی که از قدیم الایام در معبد صورت گرفته و همچنین تخریب‌های جدید مانند دیوارنویسی‌ها و… قدم‌ها برای نابودی روز به روز این میراث کهن شتاب گرفته است. به‌دنبال اهمیتی که معبد در زمان خودش داشته مردم در پیرامون آن ساکن شدند و حال معبد «آناهیتا» در مرکز شهرستان کنگاور قرار گرفته است. قدمت این بنا بر اساس کاوش‌های صورت گرفته به عصر ساسانیان واشکانیان بازمی‌گردد و کاوشگران آن را تخت‌جمشید دوم ایران نامیده‌اند، اما روزگاری است که از این معبد عظیم تاریخی تنها تپه‌ای با چند ستون شکسته باقی‌مانده است و می‌توان آن را در زمره میراثی قرار داد که اگر این روند در موردش ادامه یابد دیگر چیزی از آن باقی نخواهد ماند. بدون شک معبد آناهیتا به لحاظ ارزش تاریخی از جمله برجسته‌ترین آثار و میراث‌های فرهنگی سرزمین ایران است و ویژگی‌های منحصر به فرد این محوطه تاریخی می‌تواند در جذب گردشگر داخلی و خارجی و رونق اقتصادی منطقه تاثیرگذار باشد. در حالی که این اثر به دلیل شاخصه‌ها و قدمتش سال‌هاست در انتظار ثبت در فهرست جهانی یونسکو قرار دارد اما هنوز اراده لازم برای آماده شدن بنا به منظور ثبت جهانی وجود ندارد.
آناهیتا چرا به این حال وروز افتاد؟
یکی از موانع ثبت این اثر در فهرست جهانی یونسکو کامل نشدن پژوهش در مورد سابقه بنا و قطعی نشدن نظریه‌های مربوط به سابقه تاریخی آن است. البته نه تنها سال‌هاست فعالیت پژوهشی در این منطقه متوقف شده، بلکه اقدامات لازم برای حفظ و نگهداری آثار به دست آمده و آماده‌سازی محوطه تاریخی معبد هم انجام نمی‌شود. امروز گردشگرانی که در خرابه‌های معبد قدم می‌زنند تنها تلی از سنگ‌های شکسته و نصفه و نیمه را در محوطه باستانی آناهیتا می‌بینند که شماره‌هایی بسیار قدیمی و رنگ باخته که مربوط به دور اول کاوش‌هاست روی آنها ثبت شده و بعضا شعارهای انتخاباتی با رنگ‌‌های تبلیغی روی آنها به چشم می‌خورد. علاوه بر اینها معبد آناهیتا در سال‌های اخیر با انواع و اقسام مشکلات دیگری مواجه بوده است. محاصره شدن در حصار کانتینرهای میوه و تره‌بار، مشکل بوی فاضلاب که کل محوطه تاریخی را فرا گرفته، تبدیل شدن آن به محلی برای جمع شدن اراذل و اوباش و معتادان و تبدیل شدن به محلی برای چسباندن پوسترهای تبلیغاتی ایام انتخابات تنها بخشی از مشکلات چند سال اخیر این محوطه تاریخی هستند. نگاهی به این لیست مشکلات ابتدایی، نشان‌دهنده بی‌توجهی مسئولان به حفظ این بنای تاریخی است که به نظر می‌رسد تاکنون توجه ویژه‌ای به این مکان نشده و حالا نجات آن بسیار سخت به نظر می‌رسد.
سازمان میراث فرهنگی به وخامت اوضاع آناهیتا پی برده است
حجت‌‌الله سپهر سرپرست سازمان میراث فرهنگی استان کرمانشاه با توجه به زمان کوتاهی که به این سمت برگزیده شده اما وخامت اوضاع معبد آناهیتا را درک کرده و سعی بر رفع مشکلات آن دارد، وی با اشاره به اینکه ما بودجه‌ای را برای سامان بخشیدن به این مکان تاریخی در نظر گرفته‌ایم، گفت: این بودجه با مشارکت استانداری وبا توجه به پیگیری وجلسات متعددی که برگزار کردیم، اختصاص داده شد. این معبد تاریخی در خطر است و سازمان میراث فرهنگی کرمانشاه این اوضاع را درک کرده است و ما با این بودجه سعی داریم که دو خانه‌ای را که در محوطه معبد ساخته شده با رایزنی از مالکان خریداری کنیم و به وضعیت فعلی سروسامان اجمالی ببخشیم.
وی در ادامه تصریح کرد: در صورت اختصاص بودجه، قطعا اتفاقات خوبی در این محوطه رخ خواهد داد و می‌توان امیدوار بود که آناهیتا نجات پیدا کند. وی تصریح می‌کند که معبد آناهیتا را می‌توان تخت‌جمشید دوم ایران دانست، چون ستون‌های این مجموعه به روش خاصی کنارهم چیده شده است.
به گفته وی وجود امامزاده‌ای که در جوار معبد است نیز نشان از اهمیت و مرکزیت آن در زمان خود دارد و مشکلی را برای اثر ایجاد نمی‌کند، تنها با همکاری سازمان اوقاف استان می‌توان تغییراتی در محوطه امامزاده ایجاد کرد.
تلاش برای ثبت جهانی آناهیتا بعد از طاق‌بستان
سپهر در پاسخ به این سوال که در راستای ثبت جهانی برای آناهیتا آیا اقدامی صورت گرفته است یا خیر؟ تاکید کرد: ما به محض ثبت جهانی طاق‌بستان که در روزهای پایانی آن هستیم در آینده‌ای نزدیک آناهیتا را به یونسکو معرفی خواهیم کرد.
وی عنوان کرد: ما ثبت جهانی این مجموعه را به همراه قلعه یزدگرد در دستور کار داریم که با حذف الحاقات مشکلاتشان برای این اتفاق مهم برطرف شود. قطعا هر ریال که صرف این مجموعه‌ها می‌شود جهت حذف الحاقات است و نجات آنها با نظارت بازرسان یونسکو صورت می‌گیرد تا ما هزینه‌ها را بیخود صرف موارد بیهوده نکنیم و تاکید داریم و تلاش می‌کنیم که این امر با دلسوزی وآگاهانه رخ دهد.
آناهیتا قابلیت معرفی به جهانیان را دارد
سرپرست سازمان میراث فرهنگی کرمانشاه اعتقاد دارد که تنها مشکلی که معبد آناهیتا را تهدید می‌کند این است که ما آن را به حال خود رها کنیم.
وی یادآورشد: ما با نجات این اثر عظیم تاریخی می‌توانیم آناهیتا را به جهان معرفی و شهرستان کنگاور را پایگاه گردشگران کنیم. خود این امر منشا خیر برای این مردم خواهد بود. باتوجه به اینکه معبد در وسط شهر قرار دارد می‌تواند یک فرصت خوب برای این شهرستان باشد.
کنگاور مشکلات زیرساختی در بحث گردشگری دارد
اما در راستای صحبت‌های حجت‌‌الله سپهر باید به این امر اشاره کرد که شهرستان کنگاور مشکلات زیرساختی در جذب گردشگر دارد و تنها معبد آناهیتا نمی‌تواند به تنهایی مشکلات این شهر را برطرف کند. هنوز این شهرستان یک هتل مناسب برای اقامت گردشگران ندارد. حال و روز خود اثر نیز مشخص است پس مسئولان استان فکری اساسی برای وضعیت کنگاور جهت شهری مناسب برای گردشگران کنند.
وحید احمدی نماینده کنگاور در مجلس شورای اسلامی معتقد است که باید با حفظ و احیای معبد آناهیتا مشکلات دیگر شهرستان کنگاور را نیز برطرف کرد، وی در گفت‌وگو با تهران امروز می‌افزاید: قطعا معبد آناهیتا از مراکز گردشگری استان به حساب می‌آید.اما باید با سروسامان دادن به این اثر تاریخی با نگاه متفاوتی به آن نگاه کرد. در کشورهای دیگر که قدمت کوتاهی دارند، کوچک‌ترین جاذبه‌ها به بهترین شکل آنچنان معرفی می‌شوند که انسان در باور خود آنها را قطعا جاذبه گردشگری می‌داند و حتی آن را به دیگران معرفی خواهد کرد اما ما داشته‌های خود را ندیده می‌گیریم و در جایی‌که کشورهایی بدون پیشینه تمدنی درآمدهای کلانی از گردشگری دارند ما هیچ جایگاهی در گردشگری جهانی نداریم.
گردشگری که بخواهد شب در کنگاور بماند باید در چادر بخوابد!
وی تصریح می‌کند: در استان کرمانشاه با دارا بودن ظرفیت‌های بسیار و آثار تاریخی مانند معبد آناهیتا، بیستون، طاق‌بستان، غار قوری قلعه و… هیچ‌گاه نتوانستیم از این ظرفیت بالا جهت پیشرفت استان استفاده کنیم. هر کدام از این آثار عظیم اگر در کشورهای کوچک دیگری بودند به بهترین شکل از آن استفاده می‌شد، اما در طول سالیان گذشته تنها برای استفادهای شخصی از آنها استفاده کرده‌ایم.
احمدی اذعان می‌کند: این سرمایه‌های عظیم نه تنها خودشان، بلکه پیرامونشان نیز با مشکل کمبود زیرساخت‌های گردشگری روبه‌رو هستند و به عنوان مثال ما در شهرستان کنگاور یک هتل برای اقامت گردشگران نداریم و اگر گردشگری بخواهد یک شب در این شهرستان بماند باید در چادر بخوابد.
وی در ادامه تاکید کرد: این آثار هدیه خداوند به مردم ماست که از آنها استفاده کنند اما تاکنون از این امر غافل بودیم. ما فراموش کردیم با احیا و رسیدگی به این آثار می‌توانیم اشتغالزایی کنیم و در استانی مانند کرمانشاه که 8 سال جنگ تحمیلی زیرساخت‌های آن را تا حد نابودی پیش برده چنین ظرفیت‌هایی که هنوز نصفه و نیمه پابرجا هستند غنیمت‌های ارزشمندی محسوب می‌شوند.
احمدی اظهار داشت: معبد آناهیتا مورد غفلت جدی مسئولان سابق قرار گرفته است و از آسیب‌های متفاوت در امان نمانده است. قطعا با پیگیری مسئولان استان برای نجات آناهیتا، هر جایی هم که دستگاه‌های اجرایی برای رسیدگی به آناهیتا به مشکل برخوردند، ما نمایندگان از طریق مجلس مشکل آنها را رفع خواهیم کرد.
معبد آناهیتا را به دنیا معرفی نکردیم
شکی نیست که می‌توان از سه طریق این محوطه و معبد تاریخی که حال از آن تنها چند ستون باقی‌مانده است و خیلی‌ها آن را با تپه‌ای اشتباه می‌گیرند، نجات داد. در مرحله اول باید به اصل اثر توجه کرد و آن را از گزند بلایای طبیعی و غیر‌طبیعی محفوظ کرد. دوم اینکه به مباحث جانبی و زیرساخت‌های آن توجه کنیم تا بتوانیم از صنعت گردشگری بهره‌مند شویم و سوم برنامه‌ریزی اصولی برای جذب گردشگر داشته باشیم. تاکنون نه رسیدگی به این اثر تاریخی شده است و نه تبلیغاتی برای معرفی آن آغاز شده است. بهترین تبلیغ آناهیتا این است که سر راه بیستون قرار گرفته و گردشگرانی که می‌خواهند بیستون را ببینند می‌فهمند که در این شهرستان یک مکان تاریخی عظیم هم هست و می‌توانند از آن بازدید کنند. با صحبت‌های امید بخش سرپرست میراث فرهنگی کرمانشاه ، این امید وجود دارد که در آینده نزدیک معبد آناهیتا به جاذبه‌ای گردشگری با قابلیت جذب گردشگر داخلی و خارجی تبدیل شود که همه گردشگران علاقه‌مند به شرق، دیدن آن جزو آرزوها و برنامه‌های‌شان شود و ایرانیان نیز آن را نه در سطح تخت‌جمشید،بلکه بعد از آن مهم بپندارند و برایش ارزش قائل باشند.
