باز محرم با حال و هوای خاص خودش شهرهای مختلف استان سیستان و بلوچستان را دگرگون کرد و شور حسینی دلها، کوچه‌ها و خیابان‌ها را فراگرفته است.
تقویم تندتند ورق خورد و دوباره بە روزهای محرم رسیدیم، ایامی کە پس از گذشت قرن‌ها هنوز درس‌های بسیار زیاد و عمیقی را باید از آن بیاموزیم.
روزهای اشک و آهی کە بە روال قبل، هر سال با آیینهای خاصی در حضور باشکوه خیل عظیم مسلمانان در قالب عزاداری‌های ماه محرم همراه است.
لباس‌های عزا، بیرق‌های مشکی، خیمه‌های افراشته، چشمهای بە ماتم نشسته و صدای طبل و سنج و زنجیر از جمله آیینهای ماه محرم است کە با تفاوت‌هایی هر سال در سراسر ایران اسلامی با شور و حال خاصی برگزار می‌شود.
این روزها نیز مثل قرن‌ها و سال‌های قبل، باز محرم با حال و هوای خاص خودش شهرهای مختلف استان سیستان و بلوچستان را دگرگون کرد و شور حسینی دلها، کوچه‌ها و خیابان‌ها را فراگرفته است.
تاریخ بە خوبی گواه ارادت ویژه مردمان خطه سیستان و بلوچستان بە اهل بیت (ع) را می‌دهد کە درهر شرایطی برای حفظ آرمان‌ها و توسعه تفکر اهل بیت عصمت و طهارت(ع) تلاش کرده‌اند.
نوحه خوانی، سینه زنی، زنجیرزنی، شبیه خوانی یا تعزیه خوانی و خواندن زیارت عاشورا از جمله آیینهای معمول مردم این خطه از میهن اسلامی در ایام محرم بە شمار می‌رود.
پخت حلیم و شله زرد، امتناع مردم سیستان از پخت غذا در سه روز قبل از واقعه عاشورا، پشت بام رفتن ریش سفیدان و تلاوت قرآن و ذکر دعا برای اعلام رسیدن ماه محرم و برگزاری مجالس روضه و عزاداری در منازل از جمله آداب خاص مردم در ماه محرم و 18 روز پس از آن است.
در مناطق مختلف سیستان و بلوچستان بە ویژه شهرهای زاهدان، زابل، زهک و هیرمند کە بیشترین ساکنان آن را شیعیان تشکیل می‌دهند، تکیه‌ها و حسینه‌های متعددی در محله‌های مختلف پذیرای عزاداران حسینی است.
تعزیه درسیستان بە صورت روز شمار اجرا می‌شود. بە این صورت کە شبیه خوانان هر روز ماه محرم را بە یکی از یاران امام حسین (ع) بە طور مثال حضرت علی اکبر(ع) یا حضرت ابوالفضل (ع) اختصاص می‌دهند.
با آغاز اولین روز از ماه محرم امامان جمعه، پیش نمازان مساجد باسخنرانی در مساجد و محافل مذهبی، مردم را از اهمیت این ماه آگاه می سازند و با روایت احادیث مختلف سعی دارند مظلومیت امام حسین(ع) و نقش وی در اسلام و همچنین عظمت این ماه را بە نمازگزاران منتقل کنند.
در ماه محرم زنان دست از انجام کارهایی مثل حصیربافی و صنایع دستی برمی‌دارند وبیشتر سعی دارند خود را با ذکر و تسبیح و نماز و روزه مانوس کنند.
همچنین مردم این خطه بر آن باورند تا در روز تاسوعا و عاشورا روزه بگیرند تا با تحمل تشنگی ریاضت تحمل مصیبتها برای آنان سخت‌تر شود.
از جمله آداب و رسوم مردم زابل در ماه محرم پرهیز از برگزاری آیین ازدواج، جشن تولد و خرید لباس نو است.
در دارالولایه سیستان هر محله دسته عزاداری مخصوص بە خود را دارد کە غالبا بە نام همان محله نامگذاری می‌شود و در این ایام عزاداران بە یاد امام حسین(ع) بر سر و روی خود گل می‌مالند.
در جلوی هر یک از دسته ها پرچمها و علامت‌های سیاه و سبز و پارچه نوشته ها در صف اول، بزرگان محل و مردان و پسران و کودکان سینه زن و پس از آن زنجیرزنان حرکت می‌کنند.
در سیستان مکان زیارتی برای بانوان بە نام “بی بی دوست ” وجود دارد کە برخی بانوان سیستانی در روز تاسوعا و ظهر عاشورا نذورات خود را در این مکان ادا می‌کنند.
از آیینهای خاص و ویژه محرم در این منطقه کە از شبهای اول ماه آغاز می‌شود، تعزیه خوانی است کە ریشه در تمدن این خطه دارد.
در تعزیه خوانی یک نفر از گروه تعزیه خوانی با صدای طبل، آغاز شدن تعزیه را بە اطلاع مردم می رساند، بعد از این کە مردم جمع شدند در صحنی کە بە این منظور تهیه شده است تعزیه خوان‌ها مرثیه‌های خود را اجرا می‌کنند.
در سیستان غالبا لوازم و تجهیزات مورد نیاز تعزیه خوانی از نذورات مردم تهیه می‌شود.
مردم زابل ظهر روز تاسوعا و عاشورا بهترین غذای خود را تهیه و آن را پس از قرار دادن در سینیهای بزرگ و روی سر می‌گذارند و بە پشت درحسینیه‌ای کە سینه زنان و زنجیر زن‌ها مشغول برگزاری مراسم می باشند، می‌برند.
ساعت 12 ظهر در حسینیه باز می‌شود و مردم در صفهای طولانی، با سینی هایی برسر کە پر از نذورات است وارد حسینیه می شوند و از عزاداران پذیرایی می‌کنند.
در سیستان اکثرا تا روز دهم غذاهای نذری مردم را معمولا حلیم سنتی کە بە آن “قلور” گفته می‌شود تشکیل می‌دهد و در روز عاشورا با قیمه از سوگواران پذیرایی می‌شود.
در این شب مردم بە مساجد می‌روند و چراغها را خاموش می کنند و در نور شمع بە سوگواری می‌پردازند و با شله زرد و آش رشته از سایر عزداران پذیرایی می‌کنند.
با نگاهی بە تاریخ عزاداری سنتی در سیستان بە برخی آیینهای سنتی از جمله حمل خیمه گاه حسینی و شهدای کربلا و علامت گردانی بر می‌خوریم کە در زمان آل بویه مرسوم بوده و در زمان قاجار نیز با برپا کردن تکیه ها آیینهای تعزیه خوانی رونق بیشتری گرفته است.
همچنین سقاخوانی اوج ارادت مردم این خطه را بە حضرت ابا عبدالله (ع) نشان می دهد بطوری کە در این ایام ارادتمندان بە امام حسین (ع)در حالی کە با یکد دست مشک آب و با دست دیگر کاسه ای در دست دارند بە یاد تشنه لبان کربلا، عزاداران را سیراب می‌کنند. برخی از سقاها در قبل اشعاری نیز در قالب مرثیه سرایی می‌خواندند.
همچنین مردم اهل سنت منطقه سیستان با آغاز ماه محرم خود را در سوگ سرور و سالار شهیدان سهیم می‌دانند و با اجرای برنامه های وعظ و سخنرانی در محافل مذهبی بە استقبال از این ماه می‌روند.
سیستان و بلوچستان از ترکیب قومیتی و مذهبی خاصی تشکیل شده است بطوری کە بخش قابل توجهی از مردم این استان را هموطنان اهل سنت تشکیل می‌دهند.
شماری از اهل سنت این استان نیز در ماه محرم آیینها و مراسم خاص خودشان را دارند و محرم و بە ویژه روز عاشورا را بافضیلت می‌شمارند.
علمای اهل سنت منطقه تاکید دارند روز عاشورا روز پرفضیلت و روز بزرگی است و مردم روزه بگیرند تا از فضیلتهای الهی و مغفرت الهی در این روز بزرگ برخوردار شوند.
البته کمک بە فقرا در همه ایام سال توصیه شده ورواج دارد اما در روز عاشورا با عنایت بە فضیلتهای الهی آن، مردم بە فقرا بیشتر کمک می کنند.
مردم در شهرستان چابهار با برپایی آیینهای نوحه خوانی، تعزیه، روضه خوانی، سخنرانی، سینه زنی و زنجیرزنی همچنان یاد قیام سرور و سالار شهیدان را زنده نگاه می‌دارند.
در ظهر عاشورا مردم محلی در بندر مرزی چابهار با آداب و رسوم خاصی با آتش زدن خیمه‌ها بە یاد اسیران کربلا بر سر و سینه می‌زنند و با حضرت زینب(س) و اسیران همدردی می‌کنند.
مردم بلوچ در این ماه ساعات بیشتری را بە عبادت اختصاص می دهند و اعتقاد دارند در این ماه درهای توبه باز است.
روزه گرفتن از دیگر آیینهای شماری از مردم در این ماه است کە سعی می‌کنند در روزهای تاسوعا و عاشورا این فریضه دینی را اجرا کنند. همچنین در این مدت حجم کمکهای مردمی بە مساجد و حوزه های علمیه اهل سنت افزایش پیدا می‌کند.
