کیست های تخمدان و نکته هایی که نمی دانید!

در این مقاله با تعریف کیست تخمدان، عوامل مسبب کیست های تخمدان، علایم، راه تشخیص و درمان کیست تخمدان آشنا می شوید.

کیست های تخمدان چه هستند؟
 

کیست های تخمدان، ساختمان های کیسه مانند پر از مایع در تخمدان هستند. واژه ی «کیست» به ساختمانی پر از مایع اطلاق می شود، بنابراین تمام کیست های تخمدان حاوی مقداری مایع هستند.

عوامل ایجاد کیست های تخمدان
 

کیست های تخمدان به دلایل متعددی ایجاد می شوند. شایع ترین نوع، کیست « فولیکولار» است که از رشد یک فولیکول نتیجه می شود. فولیکول یک کیسه ی پر از مایع طبیعی است که حاوی یک تخمک است. کیست های «فولیکولار» هنگامی که فولیکول در طی چرخه ی قاعدگی بیش از حد طبیعی رشد می کند و برای آزادسازی تخمک باز نمی شود، تشکیل شده و معمولاً نیز در طی چند روز تا چند ماه به خودی خود برطرف می شوند. کیست ها می توانند در اثر جراحت یا نشت عروق خونی کوچک به درون کیسه ی تخمک حاوی خون باشند. گاهی نیز بافت های تخمدان برای تشکیل بافت های دیگر بدن مانند مو یا دندان به صورت غیرطبیعی رشد می کنند. کیست هایی با این بافت های غیرطبیعی کیست های «درموئید» نامیده می شوند.

آیا کیست تخمدانی خطرناک است؟
 

اگر زنی در دهه ی چهارم زندگی خود یا حتی جوان تر و با قاعدگی های منظم باشد، بیشتر توده های تخمدانی،«کیست های تخمدانی عملکردی» خواهند بود که در حقیقت غیرطبیعی نیستند. این کیست ها با جریان تخمک گذاری که در چرخه ی قاعدگی رخ می دهد ارتباط دارند و معمولاً در طی چرخه ی قاعدگی بعدی خود به خود ناپدید می شوند.
بنابراین این کیست ها در چند چرخه ی قاعدگی بررسی می شوند تا مشخص شود آیا از بین رفته اند یا نه؟ چون قرص های ضدبارداری خوراکی تا حدودی با جلوگیری از تخمک گذاری عمل می کنند، پزشکان انتظار نخواهند داشت که زنان مصرف کننده ضدبارداری های خوراکی، «کیست های تخمدانی عملکردی» داشته باشند. عوامل دیگری نیز وجود دارند که در کنار سن زن یا مصرف ضدبارداری های خوراکی به ارزیابی کیست های تخمدانی کمک می کنند. کیستی که در « اولتراسوند» شبیه یک کیسه ی ساده پر مایع به نظر می رسد، در مقابل کیستی با بافت سخت در داخل آن به احتمال زیاد خوش خیم است. بنابراین «اولتراسوند» نیز در تشخیص این که تومور تخمدانی جدی است یا نه نقش دارد. سرطان تخمدان در زنان جوان تر از چهل سال نادر است، اگرچه بیشتر کیست های تخمدان حتی پس از چهل سالگی خوش خیم هستند. آزمون خونی « CA-125» می تواند به عنوان مشخصه یی برای سرطان تخمدان به کار رود، اما غیرطبیعی بودن آن همیشه به معنی وجود سرطان نیست. اولاً بسیاری از بیماری های خوش خیم در زنان در سنین باروری می تواند سبب افزایش« CA-125» شود، عفونت های لگن، فیبروئیدهای رحم، بارداری، کیست های خوش خیم تخمدان(هموراژیک) و بیماری های کبد همگی بیماری هایی هستند که ممکن است در غیاب سرطان تخمدان سطح «CA-125» را افزایش دهند. ثانیاً حتی در صورت ابتلا زن به سرطان تخمدان، تمام این سرطان ها سبب افزایش سطح «CA-125» نمی شود. علاوه بر این، سطوح «CA-125» در زنان مبتلا به سرطان سینه، ریه و پانکراس نیز به صورت غیرطبیعی بالا می رود.

علایم کیست های تخمدان
 

بیشتر کیست ها هرگز مشخص نمی شوند و بدون این که زنان بدانند که به این کیست ها مبتلا هستند برطرف می شوند. درد در شکم یا لگن شایع ترین علامت است. درد می تواند در اثر پارگی کیست، رشد سریع و اتساع آن، خون ریزی به درون کیست یا پیچ خوردن کیست در اطراف منبع خونی آن ایجاد شود.

تشخیص کیست های تخمدان
 

بیشتر کیست ها به وسیله ی « اولتراسوند» تشخیص داده می شوند که بهترین تکنیک تصویربرداری برای شناسایی کیست های تخمدانی است. « اولتراسوند» یک روش تصویربرداری است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از ساختمان های درون بدن استفاد می کند. تصویربرداری « اولتراسوند» بدون درد است و هیچ ضرری ندارد.
هم چنین می توان کیست ها را با روش های دیگر تصویربرداری مانند اسکن «CAT» یا «MRI» شناسایی کرد.

درمان
 

بیشتر کیست های تخمدان در زنان در سنین باروری، کیست های « فولیکولار» هستند که به طور طبیعی در عرض یک تا سه ماه از بین می روند.
در زنانی که هیچ علایمی ندارند این کیست ها را می توان هم زمان در طی آزمایش لگن تشخیص داد.
به منظور تعیین استراتژی درمانی برای کیست های تخمدان از «اولتراسوند» استفاده می شود، زیرا این روش می تواند به تشخیص این که کیست ساده یا ترکیبی است کمک کند. کیست ساده که در بیماری های خوش خیم دیده می شود فقط حاوی مایع بوده و بافت جامد ندارند، اما کیست ترکیبی بافت جامدی دارد که به پایش و احتمالاً جراحی نیاز دارد.
درمان ایده آل کیست های تخمدان به سن زن، اندازه و ظاهر کیست در « اولتراسوند» بستگی دارد. درمان می تواند شامل معاینه ی ساده یا ارزیابی آزمون های خونی مانند«CA-125» باشد که به تشخیص پتانسیل ابتلا به سرطان کمک می کند.
در صورت ایجاد درد شدید، از بین نرفتن خود به خود یا مشکوک بودن تومور، می توان آن را با لاپاراسکوپی یا در صورت نیاز به لاپاراسکوپی باز خارج کرد. به مجرد خارج کردن کیست، تومور به یک پاتولوژیست ارجاع داده می شود تا به منظور تشخیص نهایی نوع کیست موجود، بافت را در زیر میکروسکوپ آزمایش کند.
منبع:7روز زندگی، شماره 121.