واکنش آلرژیک واکنشی است که نسبت به ورود مواد حساسیت زا به بدن ایجاد می شود. با توجه به اینکه همه ما در معرض انواع گوناگون این مواد هستیم، هر روز در کلینیک با بیمارانی مواجه هستم که از واکنش آلرژیک رنج می برند. با این وجود، حساسیت و واکنش‌های آلرژیک، برای هر کس معنایی خاص دارد. اغلب مردم از ضایعات پوستی همچون کهیر یا تورم در زبان، لب و گلو به عنوان بخشی از حساسیت‌هایشان یاد می‌کنند. برخی دیگر می‌گویند که حساسیت‌شان به شکل عطسه، آبریزش بینی یا حمله آسم بروز می‌کند.
این را هم بخوانید: آلرژی هاخطرناک ترین شکل حساسیت و واکنش آلرژیک ، بیش دفاعی (آنافیلاکسی) است که نه تنها پوست، بلکه تمام بدن را درگیر واکنشی آلرژیک کرده و می‌تواند زندگی فرد را به طور جدی تهدید نماید.
واکنش آلرژیک چطور اتفاق می‌افتد؟
به هنگام بروز یک فرایند آلرژیک، ماده ای که موجب ایجاد آلرژی در فرد می‌شود یا «آلرژن»، آنتی بادی‌های موجود در سلول‌های حساسیتی بدن فرد نظیر «ماست سل‌ها »و «بازوفیل‌ها» را درگیر می‌کند. این سلول‌ها شروع به ترشح مواد شیمیایی نظیر «هیستامین» و «لکوترین» می‌کنند که منجر به بروز علائم آلرژیک می‌شود.
بسته به اینکه این واکنش‌ها در کدام قسمت بدن اتفاق می‌افتند، نوع علائم آلرژیک متفاوت است. به عنوان مثال اگر گرده گل وارد بینی فرد شود، ممکن است حساسیت در بینی و مجاری تنفسی او ظاهر شود و اگر عاملی همچون غذایی حساسیتزا توسط فرد بلعیده شود، حساسیت ممکن است تمام بدن فرد را درگیر کند، مثل کهیر یا «آنافیلاکسی».
بیش دفاعی (آنافیلاکسی)
بیش دفاعی (آنافیلاکسی) واکنشی مهلک است که بواسطه ترشح مواد شیمیایی نظیر «هیستامین»، «لکوترین» و «تریپتاز» از «ماست سل‌ها» ایجاد می‌شود.
این واکنش ممکن است با نشانه‌هایی همچون افت فشار خون، مشکل تنفسی و ضایعه‌های پوستی نظیر کهیر یا تورم همراه باشد. نشانه های آنافیلاکسی متغیر و متفاوت هستند و ممکن است همگی در یک فرد بروز پیدا نکند. اغلب متخصصین، نشانه‌های آنافیلاکسی را علائمی در نظر می‌گیرند که پوست و دست کم یک عضو دیگر را درگیر می‌کند.
نشانه های رایج
این نشانه‌ها ممکن است ضایعه‌های پوستی مثل کهیر، خارش و قرمزی، مشکلات تنفسی همچون نفس‌های بریده بریده، خس خس سینه و سرفه، اشکال در گردش خون نظیر تپش قلب، سنکوپ و افت فشار خون، علائم گوارشی از جمله حالت تهوع، استفراغ، اسهال و دل درد، حساسیت‌های مربوط به بینی همچون عطسه، آبریزش بینی، خارش بینی و چشم و بلاخره علائمی عمومی همچون گرفتگی‌های عضلانی به هنگام قاعدگی در زنان، ایجاد طعم فلزی در دهان و حس اصطراب شدید باشد.
واکنش آلرژیک ناشی از غذا
میلیون ها کودک و بزرگ‌سال در سرتاسر جهان از حساسیت غذایی رنج می‌برند. طی چند دقیقه پس از خوردن غذای حساسیت زا، واکنش‌ها بروز می‌یابند. شایع‌ترین این نشانه‌ها، ضایعات پوستی نظیر خارش، کهیر و تورم هستند که در بیشتر حساسیت‌های غذایی مشترک هستند. سایر واکنش‌ها ممکن است در ناحیه بینی (عطسه، آبریزش بینی، خارش بینی و چشم)، در دستگاه گوارش (تهوع، اسهال، استفراغ و دل درد) تنفسی (نفس‌های بریده بریده، خس خس سینه، سرفه و تنگی نفس) و قلبی-عروقی (افت فشار خون، گیجی، و تپش قلب شدید) باشد. در صورت شدت علائم، این واکنش آنافیلاکسی نامیده می‌شوده که ممکن است بسیار مهلک باشد.
واکنش آلرژیک ناشی از دارو
بالغ بر 30% از تمام بیمارانی که در بیمارستان بستری می‌شوند، بطور ناخواسته حساسیت دارویی را تجربه می‌کنند. با این وجود، نسبت واکنش‌های آلرژیک واقعی به داروها، 1 به 10 مورد از تمامی تاثیرات منفی است که ممکن است داروها ایجاد کنند. خارش یا تحریکات پوستی یکی از شایع‌ترین علائم تاثیرات منفی داروهاست. کهیر و تورم نیز منشایی آلرژیک دارند در حالی که تاول، پوست پوست شدن و ضایعاتی شبیه آفتاب سوختگی سرچشمه ای غیر آلرژیک داشته و برخاسته از مشکل در سیستم ایمنی بدن نظیر بیماری خودایمنی هستند. هنگامی که یک ضایعه پوستی خارش گرفت، پوست پوست شد و درد گرفت؛ یا زخم‌هایی در ناحیه دهان و لایه‌های مخاطی دیگر ایجاد می‌شود، محتمل ترین تشخیص، سندروم« استیونز جانسون» یا «ترک‌های سمی پوست» خواهد بود که در نوع خود مهلک هستند.
واکنش آلرژیک ناشی از نیش یا گزیدگی حشرات
تقریبا همه مردم در طول زندگی خود نیش یا گزیدگی حشرات را تجربه کرده‌اند. بسیاری از مواقع، این گزیدگی منجر به درد یا خارش جزئی در محل نیش یا گزیدگی خواهد شد. با این وجود، گاهی ممکن است افراد پس از این اتفاق، واکنش‌های آلرژیک شدیدی نشان دهند که می‌تواند در اثر نیش حشره باشد. از نیش زنبور گرفته تا نیش پشه و مورچه آتشین و ساس، واکنش آلرژیک بسیار متداول است.
درمان واکنش آلرژیک
به عنوان کلام آخر باید گفت که درمان واکنش‌های آلرژیک، مستقل از علت پیدایش این واکنش است. درمان اولیه آنافیلاکسی، برطرف کردن و از بین بردن ماده حساسیت زا (در آوردن نیش زنبور، قطع مصرف دارو و …) و پس از آن استفاده از داروی مناسب (تزریق «اپینفرین»، «آنتی هیستامین‌ها» و «کورتیکواستروئیدها») است.
«اپینفرین» دارویی اولیه برای درمان فوری آنافیلاکسی است و در کیت‌هایی که فرد می‌تواند آن را به خود تزریق کند، در دسترس کسانی است که در معرض آنافیلاکسی هستند تا بتوانند به راحتی آن را با خود حمل کنند. همچنین این افراد باید مچ بند هشدار دهنده با خود به همراه داشته باشند تا درمانگران بتوانند در مواقع خطر، شرایطشان را به درستی شناسایی و ارزیابی نمایند.
منبع: Verywell