خبرگزاری مهر، گروه دانش و فناوری ـ میترا سعیدی کیا: با قدم نهادن جوامع انسانی به عصر تکنولوژی، رشد سریعی در علم و فناوری به وجود آمده است. جوامع مختلف در کشورهای مختلف در راستای پیشرفت و ترغیب مردم به علم و دانش، جوایزی را در نظر می گرفتند تا به دانشمندان محلی خود اعطا کنند.
بر همین اساس فرهنگ تقدیر از دانشمندان و عالمان در جهان را می توان با جوایز مختلف ارزیابی کرد به طوریکه امروزه حدود 390 جایزه علمی معتبر در سراسر جهان به کسانی تعلق می‌گیرد که فعالیتی نوآورانه و مفید برای بهبود کیفیت زندگی بشر و ارتقا سطح دانش، انجام داده باشند.
شاید هرگاه سخنی از جایزه علمی به میان می‌آید جایره نوبل و جایزه فیلدز بیشترین توجه را به خود جلب کرده باشند ولی برخی جوایز قدیمی‌تر و گران‌بهاتری در علم و فناوری وجود دارند که کمتر سخنی از آنها به میان آمده‌است با این حال نمی‌توان از اعتبار و اهمیت آنها چشم‌پوشی کرد.
در این گزارش به برخی جوایز مهم و علمی شناخته شده اشاره می کنیم:
جایزه نوبل (Nobel prize)
نخستین و شناخته‌شده‌ترین جایزه علمی دنیا جایزه نوبل، برگرفته از نام «آلفرد برنارد نوبل» است که هر سال در 4 رشته علمی به برترین دانشمندان فیزیک، شیمی، زیست شناسی، اقتصاد و دو رشته غیر علمی ادبیات و صلح در سراسر جهان اعطا می‌شود.
معمولا روند پیشنهاد نامزد و انتخاب برنده جایزه نوبل، طولانی و موشکافانه بوده و این مسئله موجب برتری اعتبار جایزه نوبل نسبت به سایر جوایز شده‌است.
جایزه تورینگ (Turing prize)
سالانه از سوی انجمن ماشین‌های محاسب (ACM) به اشخاصی که سهم به‌سزایی در پیشرفت‌های زمینه کامپیوتر دارند، جایزه‌ای تحت عنوان جایزه تورینگ اعطا می‌شود. این جایزه معادل مناسبی برای نوبل است.
جایزه برادران رایت (Wrigth brothers` prize)
این جایزه به خلبانانی حرفه‌ای، مستعد و با سابقه پرواز پنجاه سال پیاپی و یا بیشتر، اعطا می‌شود که شامل گواهی‌نامه و مدال خلبانی بوده و همزمان مقام افتخاری به نام خلبان و ملیت وی در سایت اصلی این برنامه قرار می‌گیرد.
جایزه فیلدز (Fields prize)
این جایزه هر چهار سال یکبار از سوی کنگره اتحادیه جهانی ریاضیات به دو، سه و یا چهار ریاضی‌دان کمتر از چهل سال در زمینه دستاوردهای ماندگار و پیشرفته در ریاضیات، اعطا می‌شود. مریم میرزاخانی، نخستین دانشمند زن جوانی بود که در سال 93 به همراه سه دانشمند جوان دیگر، موفق به دریافت این جایزه شد و افتخار ارزشمندی برای ایران به ارمغان آورد.
جایزه یونسکو (UNESCO prize)
این جایزه از سوی سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) به فردی که سهم مهمی در پیشرفت تکنولوژی در مناطق دور یا کشورهای در حال توسعه عضو سازمان از طریق تحقیقات علمی و تکنولوژی (به ویژه در زمینه آموزش، مهندسی و پیشرفت‌های صنعتی) داشته است، اعطا می‌شود.
جایزه تنگ (tang prize)
این جایزه سال 2012 توسط دکتر ساموئل لیین پایه‌گذاری شده است. این جایزه هر دو سال یکبار به دو یا سه کاندیدا با دستاوردهای مهم در هر یک از زمینه‌های توسعه پایدار، علوم زیستی و دارویی، چین‌شناسی (مطالعه ادبیات و رسوم چین) و حقوق تعلق می‌گیرد.
جایزه ملکه الیزابت (queen Elizabeth prize)
جایزه 1.5 میلیون دلاری ملکه الیزابت در علوم مهندسی به مهندسانی با ابداعات مهندسی مفید در زمینه پیشرفت‌های زمینی تعلق می‌گیرد و هدف آن توسعه تفکر عمومی در علوم مهندسی و تشویق جوانان برای شرکت در چنین فعالیت‌هایی است.
جایزه پیشرفت سریع در بنیاد علوم (Break through prize)
این جایزه به دستاوردهای مهم و جدید در زمینه مبانی فیزیک، علوم حیات و ریاضیات تعلق می‌گیرد.
جایزه مصطفی (Mustafa prize)
اما بعد از این همه جایزه علمی که در کشورهای خارجی به دانشمندان اعطا می شود در خرداد ماه 1391 جایزه جدیدی توسط اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید. این جایزه جدید با نام جایزه مصطفی(ص) بنیان گذاری شد.
رئیس شورای سیاست گذاری جایزه سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری است و رئیس پارک فناوری پردیس به‌عنوان عضو و دبیر شورای سیاستگذاری جایزه فعالیت می کند.
بر مبنای اساسنامه جایزه مصطفی(ص) شورای سیاستگذاری مهمترین رکن این جایزه است که از نمایندگان دستگاه‌ها و نهادهای عالی‌رتبه و دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی برجسته ایرانی و بین‌المللی تشکیل شده است. اعضای بین‌المللی که در حال حاضر در این شورا حضور دارند بانک توسعه اسلامی، آکادمی علوم جهان اسلام، دانشگاه کراچی – پاکستان، دانشگاه مالایا – مالزی هستند.
همچنین دبیرخانه جایزه از رؤسای دیگر دانشگاههای بزرگ جهان اسلام، به‌عنوان عضو ناظر شورا، برای حضور در جلسات شورای سیاستگذاری، دعوت به عمل می‌آورد.
نهادهای عالی‌رتبه و موسسات علمی ایرانی عضو شورا، شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت علوم و تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، وزارت امورخارجه،کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، فرهنگستان علوم، فرهنگستان علوم پزشکی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی شریف، جامعه المصطفی العالمیه هستند.
همچنین براساس سند اجرایی جایزه مصطفی(ص)، پارک فناوری پردیس مسئولیت ایجاد دبیرخانه دائمی جایزه و برگزاری فرآیندهای اجرایی را دارد.
جایزه مصطفی(ص)، جایزه عالی علم و فناوری است که هر دو سال یکبار به دانشمندان و پژوهشگران برتر جهان اسلام اعطا می‌شود. این جایزه به احترام نام پیامبر اعظم اسلام(ص) و به دلیل تأکید بسیار آن حضرت به علم‌آموزی، به نام یکی از القاب ایشان، مصطفی، به معنای برگزیده، نام‌گذاری شده است.
جایزه مصطفی(ص)، جایزه عالی علم و فناوری است که هر دو سال یکبار به دانشمندان و پژوهشگران برتر جهان اسلام اعطا می‌شود. این جایزه به احترام نام پیامبر اعظم اسلام(ص) و به دلیل تأکید بسیار آن حضرت به علم‌آموزی، به نام یکی از القاب ایشان، مصطفی، به معنای برگزیده، نام‌گذاری شده است
این جایزه پیشگام توسعه روابط منطقه‌ای نهادهای علمی و فناوری در کشورهای اسلامی است و با تقویت ارتباط علمی میان دانشمندان و پژوهشگران جهان اسلام به رشد و تعالی علمی در کشورهای اسلامی کمک خواهد کرد.
اعطای جایزه 500 هزار دلاری
منابع مالی این جایزه به مبلغ 500 هزار دلار از طریق موقوفات علمی تامین می‌شود؛ به همین منظور در ابتدای تشکیل این جایزه در سال 1391، صندوق سرمایه گذاری و موقوفات جایزه مصطفی(ص) نیز در دستور کار قرار گرفت.
اعطای جایزه در 4 رشته
«علوم و فناوری نانو»، «علوم و فناوری زیستی و پزشکی»، «علوم و فناوری اطلاعات و ارتباطات» و «طرح برتر دانشمند مسلمان» از جمله رشته هایی هستند که برگزیدگان بر اساس این رشته ها مورد ارزیابی قرار می گیرند.
این جایزه به طرح‌هایی تعلق می‌گیرد که زمینه‌ساز بهبود زندگی بشر بوده و در آنها محققان دست به نوآوری‌های مشهود در مرزهای دانش و فناوری زده یا روش‌های علمی جدیدی ارائه کرده باشند. هدف از اعطای جایزه مصطفی ترویج و تشویق علم‌آموزی و پژوهش در جوامع اسلامی است..
اتفاقات تعویق در برگزاری اولین دوره جایزه
درابتدا نام جایزه با دو عنوان مصطفی و پیامبر اعظم خوانده می شد اما به دلیل تفاوت حروف الفبای عربی و فارسی، مصطفی(ص) به عنوان نام نهایی انتخاب شد.
همچنین بعد از بررسی های شورای سیاست گذاری قرار بود در سال 93 این جایزه به برگزیدگان اعطا شود اما به دلیل نبود فرد شایسته برای کاندید دریافت جایزه، عدم برنامه ریزی های صحیح و یا حتی کمبود بودجه این جایزه به کسی اعطا نشد و در پی آن برنامه ای نیز برگزار نشد.
اما با یک سال تاخیر، نخستین دوره جایزه عالی علم و فناوری مصطفی (ص) در چهارم دی ماه 1394 با حضور 60 دانشمند برتر جهان اسلام از 28 کشور جهان، وزرای علوم و بهداشت، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، برخی نمایندگان مجلس و چهره های ماندگار علم و فناوری برگزار و به دو تن از دانشمندان جهان اسلام اعطا شد.
پروفسور «جکی یینگ» مدیرعامل و عضو هیات علمی موسسه نانو فناوری و مهندسی زیستی از سنگاپور در حوزه علوم و فناوری نانو زیستی و پروفسور «عمر یاغی» از کشور اردن، رئیس موسسه علوم نانو انرژی کاولی و عضو هیات علمی دانشگاه برکلی آمریکا، در حوزه علوم و فناوری نانو جایزه مصطفی(ص) برگزیدگان نخستین دوره بودند.
اضافه شدن دو رشته دیگر به بخش عمومی جایزه مصطفی (ص)
صبح شنبه 5 دی ماه 94 دقیقا یک روز بعد از برگزاری جایزه، نشست شورای سیاستگذاری جایزه با حضور اعضاء برگزار و درباره اعطای دومین دوره جایزه و مصوبات بعدی آن تصمیم گیری شد. بر اساس مصوبه نشست آن روز مقرر شد دو رشته دیگر «اقتصاد و بانکداری اسلامی» و «علوم شناختی» به بخش عمومی جایزه اضافه شود.
اعطای نشان خادم المصطفی(ص)
مهدی صفاری نیا، رئیس پارک فناوری پردیس و دبیر شورای سیاست گذاری جایزه مصطفی(ص) در این خصوص می گوید: به زودی نشان خادم المصطفی در 90 کشور دنیا ثبت می شود تا به نشانی جهانی تبدیل شود.
وی در این خصوص خاطر نشان کرد: این نشان در اداره کل مالکیت صنعتی کشور به ثبت رسیده و اکنون در 90 کشور در حال ثبت شدن است. قرار است این نشان ها در کشورهای اسلامی، اروپایی، آمریکایی با همکاری اداره مرکزی ثبت صنعتی قوه قضاییه به ثبت برسد
.
وی افزود: نشان خادم المصطفی(ص) از دوره قبل به خیرین و واقفین اعطا می شود و قرار است طی آیینی بعد از اعطای دوره دوم جایزه، اعطا شود. در دوره اول 300 نفر این نشان را دریافت کردند.
سردیس دانشمند برگزیده جایزه مصطفی در پارک فناوری پردیس
شهریور ماه سال 95 بود که سردیس دانشمند برگزیده جایزه مصطفی(ص) پروفسور جکی یینگ به منظور ارج نهادن به زحمات و تلاش‌های این دانشمند مسلمان و مطرح، طی مراسمی در پارک فناوری پردیس رونمایی شد.
این کار با هدف توزیع و گسترش فرهنگ علم و فناوری و تشویق دانشمندان برای کارهای فناورانه و نوآورانه، امکان تبادل فناوری و ارتباط بین مراکز مختلف علمی و فناوری را فراهم می‌کند.
وقت اضافه جایزه مصطفی(ص)
از برگزاری نخستین دوره جایزه مصطفی(ص) تا امسال که قرار است دوره دوم آن برگزار شود وقت اضافه ای برای جایزه محسوب می شد. در این مدت واقفان زیادی به جمع سایر وقف کنندگان پیوستند به طوریکه تا پایان سال 95 بیش از 330 نفر جزء واقفین علم و فناوری از جایزه مصطفی(ص) شدند.
به غیر از اعطای جایزه به دانشمندان جهان اسلام اهداف دیگری در راستای جایزه مصطفی(ص) همچون اعطای نشان خادم المصطفی(ص)، مسابقه دانش آموزی نور و... محقق شد و در این میان فراخوان هایی برای شرکت در دومین دوره جایزه مصطفی نیز اعلام شد.
جایزه مصطفی(ص)نوبل اسلامی را برگزار می کند
از سوی دیگر نشریه ساینس، از نشریات معتبر علمی دنیا در شماره 351 خود ضمن ارائه گزارشی از نخستین مراسم اعطای جایزه مصطفی(ص) از اهداف و سیاستهای این نشان عالی علم و فناوری جهان اسلام سخن گفته است.
این نشریه علمی آمریکایی در گزارش خود نوشت: ایران جایزه علمی جدید سودمندی اعطا می‌کند که امیدوار است به پیشبرد اهدافش در شناخته شدن به عنوان یک مولد تحقیقاتی کمک کند.
نشریه علمی ساینس نوشت:ایران جایزه علمی جدید سودمندی اعطا می‌کند که امیدوار است به پیشبرد اهدافش در شناخته شدن به عنوان یک مولد تحقیقاتی کمک کند جایزه مصطفی(ص)، برای غیر مسلمانان در کشورهای اسلامی نیز در نظر گرفته شده است.
برگزاری دومین دوره جایزه مصطفی(ص) 12 آذرماه در تالار وحدت
سرانجام بعد از هماهنگی های شورای سیاستگذاری جایزه مصطفی(ص) تاریخ نهایی برگزاری دومین آیین اعطای این جایزه به برترین های جهان اسلام 12 آذرماه در محل تالار وحدت اعلام شد.
دکتر علی عمرانی، رئیس کارگروه اجرایی جایزه مصطفی(ص) با بیان اینکه بیش از هزار نفر از افراد برجسته در حوزه های فناوری فراخوان دومین دوره جایزه مصطفی(ص) را دریافت کرده اند و بیش از 300 نهاد همراهی کردند که در این دوره حضور داشته باشند، به خبرنگار مهر گفت: اکنون اسامی برگزیدگان مشخص شده است؛ در این راستا 31 کشور با دومین دوره جایزه مصطفی مشارکت داشتند.
میزبانی از 90 دانشمند جهان اسلام در ایران
عمرانی عنوان کرد: یکی از نکات مورد توجه در این دوره جایزه مصطفی(ص) تفاوت و تمایز بهره برداری بیشتر جامعه علمی از تعامل با یکدیگر در قالب جایزه است؛ به طوریکه در حال حاضر بیش از 90 دانشمند جهان اسلام مهمان این دوره از جایزه هستند. البته که تعداد این افراد تا روز برگزاری افزایش خواهد یافت.
یک هفته با برگزیدگان جایزه مصطفی(ص)
عمرانی در خصوص نشست هایی که قرار است از یک روز قبل از برگزاری آیین جایزه مصطفی(ص) برگزار شود، می گوید: با فرا رسیدن میلاد پیامبر اسلام حضرت محمد(ص)، دومین آیین اعطای جایزه مصطفی(ص)، طی یک هفته از 10 تا 15 آذرماه 96 و با بیش از 20 برنامه شامل بازدیدهای فرهنگی، علمی، نشستها و سخنرانیهای علمی با حضور برگزیدگان جایزه مصطفی(ص) برگزار خواهد شد.
رئیس کارگروه اجرایی جایزه مصطفی(ص) با بیان اینکه این نشست های علمی به صورت تخصصی و عمومی برگزار خواهد شد، ادامه داد: روز شنبه 11 آذرماه 96 در 7 دانشگاه از جمله تهران، صنعتی شریف، شهید بهشتی، امام صادق(ع)، تربیت مدرس، علوم پزشکی تهران و علم و صنعت ایران نشست عمومی و تخصصی تبادل تجربیات علم و فناوری در کشورهای اسلامی (STEP Symposiums) در دو نوبت صبح و عصر با حضور اساتید و مهمانان خارجی و دانشجویان برگزار می‌شود.
عمرانی گفت: همچنین یک برنامه تخصصی نیز با حضور سرمایه گذاران خطر پذیر کشورهای دی 8 با همکاری فن بازار کشورهای عضو D8 )گروهی اقتصادی متشکل از هشت کشور در حال توسعه اسلامی ایران، ترکیه، پاکستان، بنگلادش، اندونزی، مالزی، مصر و نیجریه( نیز دایر می شود.
وی تاکید داشت که این نشست ها باعث تعاملات هر چه بیشتر کشورها شده و با دستاوردهای ایرانی نیز آشنا می شوند؛ همچنین می تواند بستر خوبی برای دانشندان جهان اسلام باشد.
عمرانی با اشاره به نشست سیزدهم آذرماه برگزار می شود، گفت: این نشست در حوزه سلامت، انرژی، محیط زیست، فناوری اطلاعات و اقتصاد در راستای بررسی مشکلات جامعه و ارائه راهکارهای علمی برپا می شود.
رئیس کارگروه اجرایی جایزه مصطفی(ص) ادامه داد: همچنین چهاردهم آذرماه، نشست هایی در دانشگاههای اصفهان برگزار می شود که در حوزه زیست فناوری و فناوری اطلاعات است.
آغاز شمارش معکوس معرفی برگزیدگان
شمارش معکوس برگزاری دومین دوره جایزه مصطفی(ص) چند روزی است که آغاز شده و طبق شنیده ها 4 دانشمند، موفق به دریافت جایزه مصطفی(ص) در حوزه های نانو، پزشکی و فناوری اطلاعات خواهند شد.
همچنین با توجه به اینکه قرار بود در دومین دوره این جایزه، دانشمندان جهان اسلام در رشته های علوم شناختی و بانکداری اقتصادی نیز مورد بررسی قرار بگیرند اما این ایده محقق نشده است.
