به گزارش خبرنگار مهر پتهدوزی یکی از سوزندوزیهای رایج در کرمان است که به آن، سلسلهدوزی نیز گفته میشود. بستر لازم برای پتهدوزی، پارچهای پشمی به نام شال است که در اندازههای مختلفی تهیه میشود. در پته دوزی، نقشهای سنتی نظیر بته جقه، پیچک ترنج، سروچه، گل بادامی، گلهای اسلیمیو نقوش حیوانی به کار میروند.
صدیقه فرحبخش، از جمله هنرمندان کرمانی است که در زمینه پته دوزی فعالیت و کارهایش را در فروشگاه کوچکی در مجموعه گنجعلیخان به علاقه مندان ارائه میکند. او در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن تعریف پته دوزی میگوید: پته دوزی از پتک میآید و پتک دوزی، به دو نوع پتک مورب (دراز) و مربع تقسیم می شود. پته دوزان، از پتک مربع برای دوخت خطوط حاشیه و از پتک مورب برای دوخت متن پته استفاده میکنند.
او در ادامه بیان میکند: نحوه دوخت پتک مربع به این صورت است که ابتدا سوزن را از یک گوشه مربع بیرون آورده و یک زاویه 90 درجه با سوزن ایجاد میشود. سپس با استفاده از بخیه رومانی، زاویه دوخت را ثابت و جهت کامل شدن مربع، همین کار را روبروی زاویه تکرار میکنند.
فرحبخش در پاسخ به این که چگونه میتوان خوب و بد پته را تشخیص داد میگوید: قانون پته باید رعایت شود. یعنی در یک پته خوب، یع هر هشت رنگ، یعنی سبز یشمی، پسته ای، زرد یا نارنجی، قرمز، لاکی، آبی کمرنگ و سورمه ای کنار هم میآیند. از سوی دیگر دوخت پته باید طریف باشد و پتکها کنار هم بنشینند و روی هم سوار نشوند. همچنین پشت و روی پته نباید تفاوت چندانی با یکدیگر داشته باشند و روی پته شلوغ و پرکار و پشت آن سفید باشد.
این هنرمند پتهدوز افغاندوزی را آسیبی جدی برای پتهدوزی کرمان میداند و بیان میکند: بعضی فکر میکنند افغانها از دوخت «دانه برنجی» استفاده میکنند در صورتی که این نوع دوخت ویژه کرمانیها بوده و اگر به موزه هرندی بروید اولین نمونههای چته را میبینید که در آن از این نوع دوخت استفاده میشده است. آنچه پته کرمان را از افغان دوزیها جدا میکند این است که این نوع دوخت، به هیچ عنوان ظرافت و کیفیت پته کرماندوز را ندارد اما مخاطبان عادی، پتهای که دوخت کرمانیهاست را از پته افغاندوز تشخیص نمیدهند و اتفاقا به خاطر ارزانی، پته افغاندوز را انتخاب میکنند.
فرحبخش که از 12 سالگی پته میدوزد، در پاسخ به این که مخاطبان از چه نوع پته ای بیشتر استقبال میکنند، میگوید: هر چه پتهها کوچک تر باشد، مخاطب بیشتری دارد. بیشتر مخاطبان ما تهرانیها هستند و از بین مسافران خارجی همف آلمانیها بیشتر از کشورهای دیگر پته کرمان را میپسندند.
او با اشاره به این که یک روز انواع پته از پرده و روتختی و رو میزی و رومبلی و سجاده در جهیزه دختران کرمانی وجود داشت بیان میکند: امروز دختران کرمانی یک اتاق را به شیوه سنتی تزیین میکنند و از انواع پته در آن بهره میبرند اما بیشتر دوست دارند، پتههایی داشته باشند که به شکل کوسن یا رومیزی درآمده و میتوانند در هال و اتاق نشیمن خود از آن استفاده کنند.
فرحبخش در پاسخ به این که قدمت و قیمت پتههای قدیمیچطور تعیین میشود میگوید:قیمت و قدمت پتههای قدیمیرا هم کارشناس تعیین میکند و به آنها شناسنامه میدهد. ما در کرمان پتههای چند صد ساله داریم که طبیعتا ارزششان، گاه به بالای 10 میلیون تومان هم میرسد. خود من قدیمیترین پتهای که داشتهام متعلق به 150 سال پیش بوده که چهار میلیون تومان به یک آلمانی فروخته ام.
به گفته او، بسیاری از زنهایی که پیر و ناتوان شدهاند و به پول احتیاج دارند از سر اجبار، پتههای قدیمی خود را میفروشند. فروشندگان هم این پتهها را به نزد کارشناس میبرند و او ارزشگذاری میکند و به پتهها شناسنامه و یک کد میدهد که قابل شناسایی است. از سوی دیگر همه پتههایی که بیش از 50 سال قدمت دارند با نخ پشمیدوخته شدهاند و پتههایی که زیر نیم قرن عمر کرده اند در دوخت شان از نخهای معمولی استفاده شده است.
فرحبخش که بیش از 50 سال است پته میدوزد نه بیمه دارد و نه از سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی وامی گرفته است. به گفته او برندسازی در زمینه پتهدوزی ضروری است چراکه برند خاصی در این رشته وجود ندارد و مردم کرمان خودشان، قدیمیها را میشناسند. اما همه علاقه مندان به هنر پته دوزی کرمانی نیستند.