دکتر محمدمهدی گویا، رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت به خانواده‌های شهرهای هم مرز با کشورهای افغانستان و پاکستان، هشدار داد که با توجه به شیوع فلج‌اطفال و نبود زیرساخت‌های لازم برای مهار این بیماری در این کشورها، خطر بازگشت این بیماری به ایران و در واقع در استان‌های شرقی و جنوب شرقی کشور وجود دارد.
بر این اساس لازم است تا وقتی چنین شرایطی وجود دارد، واکسینه شدن سالانه کودکان بخصوص تا پنج سالگی در این مناطق تداوم پیدا کند تا به این ترتیب سطح ایمنی کودکان در بالاترین حد باشد.
البته ما با جدیت طرح واکسیناسیون خانه به خانه را در برخی مناطق روستایی و شهری در استان‌های یاد شده و همین‌طور در مورد اتباع زیر 15 سال افغانی و پاکستانی که به کشور وارد می‌شوند، دنبال می‌کنیم، چرا که دریافت قطره فلج اطفال می‌تواند از ابتلا و همین‌طور از انتقال بیماری جلوگیری کند. اما همچنان لازم است تا با افزایش آگاهی عمومی این طرح با مشارکت مردم در سطح گسترده‌تری اجرایی شود.
بیماری فلج‌اطفال یا پولیومیلیت نوعی بیماری حاد ویروسی است که دستگاه گوارش و در بعضی مواقع دستگاه عصبی مرکزی را درگیر می‌کند.
نکته بسیار مهم این است که راه انتقال ویروس این بیماری از طریق تماس مستقیم فرد با فرد، تماس با ترشحات دهان یا بینی فرد آلوده یا تماس با مدفوع آلوده به ویروس است، یعنی رعایت نکردن بهداشت فردی و محیطی و تراکم جمعیت از عواملی است که به گسترش بیماری کمک می‌کند
انتقال فلج اطفال از طریق مدفوع آلوده
بیماری فلج‌اطفال به دلیل پوشش خوب برنامه واکسیناسیون در کشور، 12 سال است که در ایران مشاهده نشده است، یعنی ریشه‌کنی فلج‌اطفال در ایران در حالی صورت گرفته است که شیوع فلج‌اطفال در کشورهای شرقی همسایه ایران یعنی افغانستان و پاکستان وجود دارد.
دکتر فیروزه ساجدی، متخصص اطفال با تاکید بر اینکه فقط در یک درصد موارد، ویروس فلج‌اطفال به از دست رفتن قدرت عضلانی پاها منجر می‌شود، می‌گوید: گرچه درمان مشخصی برای بیماری فلج‌اطفال وجود ندارد، اما در تعداد کمی از بیماری‌ها پزشک آنقدر برای درمان بیمار ناتوان است که به فلج کامل مبتلا می‌شود.
کابوس فلج‌اطفال؛ هدیه همسایگان
بر اساس برنامه ایمن‌سازی همگانی کودکان مصوب کمیته کشوری، ایمن سازی وزارت بهداشت ودرمان که از اول سال 1383 به اجرا درآمد، واکسیناسیون در کشور ایران بر ضد فلج‌اطفال با استفاده از واکسن زنده خوراکی پولیو (OPV) صورت می‌گیرد.
واکسن خوراکی به ترتیب در بدو تولد، دو ماهگی، چهار ماهگی، شش ماهگی، 18 ماهگی و شش سالگی به کودک خورانده می‌شود. یک دوز واکسن 50 درصد و سه دوز آن 95 درصد ایمنی ایجاد می‌کند.
البته از آنجا که اکنون بیماری فلج‌اطفال در برخی کشورها مانند دو کشور افغانستان و پاکستان شایع بوده، به علت همسایگی با ایران برای کشور ما نیز مشکل‌ساز است. در چنین مناطقی برای ریشه‌کنی بیماری حتی به کودکان تا پنج ساله، 13 دوز واکسن تزریق می‌شود. در این کشورها روزهای ملی واکسیناسیون همگانی تعیین می‌شود. در ایران نیز در صورت مشاهده موارد جدید بیماری، واکسیناسیون سالانه لازم خواهد بود.
روی پنهان و آشکار یک بیماری خطرناک
دکتر ساجدی با اشاره به دوره نهفتگی بیماری فلج‌اطفال می‌گوید: ویروس عامل بیماری از زمان تماس فرد با ویروس تا شروع علائم (علائم شبه آنفلوآنزا) بین 9 تا 12 روز است و تا زمان ایجاد فلج بین 11 تا 17 روز طول می‌کشد. البته مهم‌ترین نکاتی که در ارتباط با بیماری باید از آن اطلاع داشت، آن است که تظاهرات بالینی عفونت با ویروس فلج‌اطفال از یک بیماری ناپیدا و غیرمشخص تا فلج شدید و مرگ متغیر است، یعنی حداقل در 95 درصد موارد، عفونت ناپیدا، غیرمشخص و بدون علائم بالینی است و فقط با جدا‌کردن ویروس از مدفوع یا گلو یا از طریق افزایش سطح آنتی‌بادی‌های سرمی خون تشخیص داده می‌شود.
واکسن خوراکی فلج‌اطفال بر واکسن تزریقی آن ترجیح دارد، چون نه تنها ایمنی گوارشی بهتری را ایجاد می‌کند، بلکه فاقد اثرات جانبی از طریق انتقال ویروس ضعیف شده است و مصرف آن نیز ساده بوده و هزینه کمتری را نیز نسبت به نمونه تزریقی دارد
بیماری با علائمی شبیه آنفلوآنزا
به گفته متخصصان بیماری‌های عفونی اطفال، در چهار تا هشت درصد موارد ابتلا به فلج‌اطفال، عفونت ایجاد می‌شود و با تب، سردرد، گلو درد، بی‌اشتهایی، استفراغ و درد شکمی مشخص می‌شود که دو تا سه روز ادامه دارد. البته چنین بیمارانی فاقد علائم عصبی هستند.
در موارد غیر فلجی بیماری همین علائم البته با شدت بیشتری مشاهده می‌شود.
نوع فلجی ـ نخاعی بیماری نیز تنها در یک درصد کل موارد عفونت با ویروس فلج‌اطفال اتفاق می‌افتد.
دکتر ساجدی با اشاره به اینکه علائم نوع فلجی بیماری در دو مرحله بروز می‌کند که تحت عنوان مراحل کوچک و بزرگ بیماری نامگذاری شده‌است، می‌گوید: در مرحله کوچک بیماری که همزمان با نفوذ ویروس به داخل جریان خون اتفاق می‌افتد، علائمی مانند آنفلوآنزا آشکار می‌شود. این علائم یک تا سه روز به درازا می‌کشد و سپس یک بهبودی موقت دو تا پنج روزه ایجاد می‌شود.
به دنبال این بهبودی موقت، مرحله بزرگ بیماری آغاز می‌شود. در این مرحله دوباره تب، سردرد، درد عضلانی، استفراغ، سفتی گردن و افزایش سلول‌های التهابی در مایع مغزی‌نخاعی ایجاد می‌شود و پس از آن فلج عضلات آغاز می‌شود. شدت فلج عضلات بسیار متغیر است و از فلج در قسمتی از یک عضله تا فلج کلی اندام‌ها متغیر است.
نجات کودکان با چند قطره
فراموش نکنید که رعایت بهداشت از گسترش بیماری بین کودکان جلوگیری می‌کند، ولی انجام واکسیناسیون برای پیشگیری از ابتلا به فلج‌اطفال ضروری است.
به گفته دکتر ساجدی دو نوع واکسن جهت پیشگیری از این بیماری وجود دارد.
یکی واکسن تزریقی که اولین واکسنی بوده که بر ضد فلج‌اطفال تهیه شده است و دیگری واکسن خوراکی که چند سال بعد از واکسن تزریقی تهیه شد و حاوی ویروس زنده ضعیف شده است. این واکسن را بانام OPV می‌شناسند.
این متخصص اطفال تاکید می‌کند: البته واکسن خوراکی فلج‌اطفال بر واکسن تزریقی آن ترجیح دارد، چون نه تنها ایمنی گوارشی بهتری را ایجاد می‌کند، بلکه فاقد اثرات جانبی از طریق انتقال ویروس ضعیف شده است و مصرف آن نیز ساده بوده و هزینه کمتری را نیز نسبت به نمونه تزریقی دارد.
راه درمان سخت، اما بسته نیست
«متاسفانه هیچ درمان مشخصی برای بیماری فلج اطفال وجود ندارد، اما ترس از فلج شدن برای بسیاری از مبتلایان لازم نیست. اینکه بیمار خواهد توانست قدرت عضلانی خود را به دست آورد یا نه، به میزان آسیب سیستم عصبی بستگی دارد و پزشک در این مورد کار زیادی نمی‌تواند انجام دهد.»
دکتر ساجدی با اشاره به مطلب فوق تاکید می‌کند: داروی ضدویروسی خاصی بر ضد ویروس فلج‌اطفال هنوز در دسترس نیست و درمان‌ها محدود به درمان‌های کمکی یعنی فیزیوتراپی، استفاده از بریس یا جراحی پس از دوره حاد است و انجام هر گونه تزریق داخل عضلانی و جراحی در دوره حاد بیماری ممنوع است، بخصوص در هفته اول که ممکن است باعث پیشرفت بیماری شود.
منبع:تبیان
