ویژگی‌های امامت از نگاه هشتمین امام (ع)

مذاهب مختلف اسلامی نگاه متفاوتی نسبت به امامت دارند و در اندیشه آن ها امامت صرفا در قدرت سیاسی خلاصه می شود و امام کسی است که دارای قدرت و حکومت است اما نگاه مکتب اهل بیت نسبت به مسئله امامت با همه آن ها متفاوت و عمیق تر و جامع تر از دیگر مذاهب است زیرا که برای امام شأن و جایگاه الهی قائل است و امام را از جانب خداوند منصوص می داند. امام رضا(ع) نیز در حدیث مشهوری شئون امامت را برمی شمارند.دکتر هادی وکیلی عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در گفت و گو با خراسان به تبیین جایگاه امامت در اندیشه فرق و مذاهب اسلامی پرداخت و اندیشه امامت را از منظر امام رضا(ع) بیان کرد.
خیلی از مذاهب اسلامی، امامت را در قدرت سیاسی خلاصه کرده اند
وی با بیان این که مکتب اهل بیت (ع) در مقایسه با فرق و مذاهب دیگر نگاهی کاملا متفاوت و متمایز به موضوع امامت دارد، گفت: حقیقت این است که دیگر مذاهب و فرقه های اسلامی، به امامت صرفا نگاهی سیاسی دارند؛ یعنی امامت از نگاه آن ها صرفا به قدرت سیاسی امام معطوف است که این اندیشه با تفکری که دیگران حتی غیر مسلمانان نسبت به قدرت و سیاست و خلافت دارند تفاوتی ندارد.
به عنوان مثال خیلی از گروه ها و فرقه های مسلمان به ویژه فرقه هایی که حاکمیت را در اختیار داشتند، مثل بنی امیه و بنی عباس، امامت را به معنای به دست گرفتن قدرت سیاسی حتی به روش های نامشروع و ناموجه، معنا می کردند که براساس آن خلیفه در مقام اعمال قدرت مبسوط الید است تا با روش های مشروع یا نامشروع از قدرت خود استفاده کند.
بنابراین در عمل، مکتب خلفا تعریفی از امامت داشت که فقط حوزه سیاست را شامل می شد آن هم سیاستی سکولار و فرامذهبی.
خوارج تعریف روشنی از امامت ارائه نمی کند
وکیلی با تاکید بر این که اگر چه دیدگاه و اعتقاد مذاهب و فرقه های غیرشیعه درباره امامت تفاوت هایی با یکدیگر دارد، اما در مجموع این نگاه ها دارای تفاوت اساسی با دیدگاه مکتب اهل بیت (ع) نسبت به امامت است، تصریح کرد: به عنوان مثال گروه خوارج نسبت به امامت نگاه تندی داشت و حتی در برخی موارد نفس امامت را انکار می کرد. در مجموع خوارج تعریف شفافی از مسئله امامت و حکومت و رهبری ارائه نمی داد به همین دلیل امیرالمومنین(ع) درباره خوارج فرمودند: انگار هرکدام از خوارج یک امام است، و برای خودش ادعای امامت دارد؛ چون تن به امامت کسی نمی دهد.
زیدیه دیدگاهی رادیکال و سیاسی نسبت به امامت داشت
اما در درون گروه های شیعی اختلاف نظرهایی درباره امامت وجود داشت؛ به عنوان نمونه گروه هایی مانند زیدیه و اسماعیلیه که به عنوان شیعه شناخته می شدنداگرچه شیعیان اصیلی نبودند اما نوع نگاهشان نسبت به امامت تامل برانگیز بود. مثلا نگاه زیدیه به امامت صرفا دیدگاهی انقلابی و رادیکال و سیاسی بود. به این معنا که معتقد بودند امام و رهبر کسی است که دست به شمشیر و مسلح و انقلابی و مبارز در همه زمان ها و مکان ها باشد. آن ها به طور رسمی اعلام می کردند که امام نیست مگر کسی که با شمشیر قیام کند؛ یعنی لازمه امامت را قیام با شمشیر می دانستند. این نوع ارائه نظریه امامت از سوی زیدیه؛ هم مخاطرات عملی داشت و مقدور و ممکن نبود و هم دارای پیامدهای عقیدتی و علمی و اخلاقی بود و از این جهات پذیرفته نبود. به همین دلیل زیدیه نتوانست این مسیر را ادامه بدهد و در سده های بعدی افول کرد.
شیعیان 12امامی متفاوت ترین نگاه را نسبت به امامت دارند
وکیلی با اشاره به این که متفاوت ترین دیدگاه نسبت به امامت را شیعیان 12امامی داشتند و هم چنان هم این دیدگاه در میان آنها وجود دارد، تصریح کرد: اهل بیت(ع) توانستند دیدگاهی را از امامت ارائه کنند که هم از نگاه عمل گرایانه افراطی و وسیله انگارانه خلفا فاصله داشت و هم متفاوت از اعتقادات رادیکال و سیاسی امثال زیدیه بود. ضمن این که از دیدگاه های تند و غالیانه جریاناتی مانند غلات و اسماعیلیه فاصله داشت.
امام رضا(ع) و اندیشه امامت
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد همچنین به نوع نگاه و سیره عملی امام رضا(ع) نسبت به مسئله امامت اشاره و تصریح کرد: در مکتب و اندیشه حضرت رضا(ع) نظریه امامت به مبانی اصیل قرآن و سنت و عترت و متون اصلی دین بازگشت دارد.
در بسیاری از متون تاریخی، کلام مشهور امام رضا(ع) مبنی بر این که «ما به چیزی قائل هستیم که قرآن و سنت آن را تایید می کند» نقل شده است. براساس این دیدگاه، منبع مکتب اهل بیت(ع)در مسئله امامت دقیقا قرآن و متون اصیل دینی و نبوت و وحی است.
جامعیت فکری منحصر به فرد در مکتب اهل بیت(ع)
وی با بیان این که تفاوت اساسی باور به امامت در مکتب اهل بیت(ع) جامعیت تعریف از امام است تصریح کرد: سخنان امام رضا(ع) در کتاب شریف تحف العقول نشان دهنده جامعیت فکری امام در مسئله امامت است.امام رضا(ع) در این احادیث جامعیتی برای امام توصیف می کنند که این جامعیت منحصر به مکتب اهل بیت(ع) است. این نوع تعریف جامع از امام در هیچ یک از ادیان و مذاهب دیگر نیامده است.
امام رضا(ع) جایگاه برجسته علمی، معنوی و سیاسی برای امام قائل هستند
این استاد تاریخ اسلام با بیان این که امام رضا(ع) 3 ویژگی برجسته علمی، معنوی و سیاسی برای امام قائل هستند، افزود: امام رضا(ع) در استدلال هایشان ترکیبی عقلی و نقلی دارند، برای کسی که در جایگاه امامت قرار می گیرد سه شأن مهم قائل هستند؛ این سه شأن باید هم زمان و همواره با امام باشد. یعنی در تمام شرایط امام باید دارای این سه ویژگی باشد؛ اولا براساس این دیدگاه شأن علمی امام ممتاز است.
به این معنا که امام به لحاظ علمی در جایگاهی قرار دارد که هیچ انسانی نمی تواند به آن نزدیک شود. علم امام به علم خدا اتصال یافته است و از آن سرچشمه می گیرد از این رو هیچ انسانی نمی تواند به آن جایگاه علمی دست یابد. پس از منظر امام رضا(ع) امام مرجع علمی تمام انسان ها از جمله تمام مسلمانان است.
براساس تفکر امام رضا(ع)؛ امام مرجع سیاسی جامعه است
وکیلی به دومین ویژگی امام از دیدگاه حضرت رضا(ع) اشاره کرد و گفت: علاوه بر جایگاه ممتاز و منحصر به فرد علمی براساس تفکر امام رضا(ع) امام مرجع سیاسی است. یعنی به لحاظ قدرت سیاسی و اجتماعی، جامعه انسانی زمانی می تواند الگوی موفق مدیریت سیاسی را تجربه کند، که امام به قدرت برسد. بنابراین طبق نظریه امامت امام هشتم(ع) که دقیقا منبعث از اندیشه های اصیل و ناب اسلامی است، قدرت سیاسی و اجتماعی جامعه باید در اختیار امام باشد تا جامعه انسانی بتواند به سعادت دست یابد.نکته محل تامل این است که امام هشتم (ع) حتی در حضور مامون صریح و روشن و بی پرده ویژگی های امام از جمله شأنیت سیاسی امام را مطرح می کردند و با خواندن آیاتی از قرآن مثل آیه «اولوالامر» اثبات می کردند که امامت و رهبری سیاسی باید در اختیار امام باشد.
جایگاه بی بدیل معنوی امام
رئیس گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد سومین ویژگی امام از منظر ثامن الحجج (ع) را دارابودن شأن معنوی و جایگاه برجسته و بی بدیل معنوی امام دانست و یادآور شد: براساس این اندیشه ها امام خلیفة ا... و واسطه فیض الهی و حافظ سرا... است. همان طور که در زیارت امام رضا(ع) ایشان را دارای این صفات از جمله حافظ سرا... توصیف می کنیم.
پس بشریت اگر بخواهد رشد معنوی داشته باشد و سلوک الی ا... را به طریق واقعی طی کند، نه به شیوه ای که صوفیان و گروه های انحرافی دیگر می پیمایند، تنها مسیر درست و حقیقی و صراط مستقیم که منتهی به سعادت بشری می شود، راه امام می باشد و از طریق امام می توان درجات معنوی را طی کرد و به سعادت رسید.
نظریه های امام رضا(ع) درباره امامت توسط ایشان تبلور عملی نیز یافت
وکیلی با بیان این که ویژگی های امام از نگاه امام رضا(ع) در وجود خود ایشان به طور عینی تبلور یافته است، اظهار داشت: حتی پس از 1200سال که از شهادت آن حضرت می گذرد، وقتی ما پای سفره علم و معنویت و سیاست امام (ع) می نشینیم، منحصر به فرد بودن و جایگاه والای آن حضرت را درمی یابیم. نظریه های امام در این عرصه ها توام با عمل امام بود که رفتار و گفتار ایشان می تواند برای ما الگو باشد. مجموعه تفکرات و اعمال امام رضا(ع) حیرت انسان را برمی انگیزد از این رو ما برای کسب موفقیت باید از آن بهره ببریم.وی به نمونه هایی از سیره امام رضا(ع) در بحث امامت اشاره و خاطرنشان کرد: تفاوت عمده اعتقاد نسبت به امامت در اندیشه شیعه 12امامی با بقیه مذاهب در این است که شیعه معتقد به علم مطلق و کامل و جامع امام است.امام علی(ع) فرمودند: سلونی قبل ان تفقدونی؛ از من بپرسید قبل از آن که نباشم.یعنی هر سوالی از من بپرسید من آماده پاسخ دادن هستم، هیچ مکتب و مذهب دیگری چنین اعتقادی نسبت به امامت ندارد و چنین اعتقاد مهم و بزرگی را مطرح نمی کند.
برجستگی منحصر به فرد علمی امام رضا(ع) در مناظرات خود را نشان داد
در متون تاریخی آمده است که برای تضعیف و تخریب جایگاه علمی و معنوی امام هشتم (ع)؛ مأمون از سران نحله ها و مذاهب و ادیان مختلف برخی کشورها دعوت کرد تا با امام (ع) مناظره کنند؛ امام (ع) در آن مناظرات جامعیت و برجستگی منحصر به فرد علمی و معنوی خود را با قاطعیت و صراحت نشان دادند.به گونه ای که آنها به مرجعیت علمی و بی نظیربودن امام (ع) اعتراف کردند.
امام رضا(ع) تهدید مامون را به بزرگ ترین فرصت تاریخی شیعه تبدیل کردند
وکیلی افزود:در عرصه سیاست هم باز جایگاه برجسته امام رضا(ع) قابل مشاهده است. در تاریخ مامون به عنوان یکی از سیاست مدارترین و زیرک ترین خلفای عباسی شناخته می شود.اما او وقتی در برابر امام(ع) که مرجعیت علمی و معنوی دارد قرار می گیرد، ضعف خود را نشان می دهد. مامون با تحمیل ولایت عهدی به امام رضا(ع) به دنبال تضعیف شیعه بود اما عملکرد امام رضا(ع) در این مسئله به گونه ای بود که این تهدید بزرگ علیه شیعه به فرصت بزرگ و بلکه به بزرگ ترین فرصت تاریخی شیعه تبدیل شد. امام رضا(ع) چنان مامون را در این مسئله در تنگنا قرار دادند که او وادار به عقب نشینی شد و چندین بار از این که امام(ع) را به مرو فراخوانده بود اظهار پشیمانی کرد و در نهایت امام رضا(ع) را به شهادت رساند
منبع:http://www.khorasannews.com
ارسال توسط کاربر محترم سایت : hasantaleb