علت عارضه فیبرومیالژی(درد و خستگی مزمن بدن) چیست؟

آنچه باید در مورد بیماری مزمن « فیبرومیالژی» بدانید!

با این بخش از دلگرم همراه باشید تا با بیماری فیبرومیالژی آشنا شوید.

بیماری فیبرومیالژی

نام بیماری نسبتا شایعی است که طی آن، فرد در مدت زمان نسبتا طولانی دردی را در سراسر بدن خود مانند مفاصل، عضلات و دیگر بافت های نرم بدن خود احساس می کند. این بیماری همراه با خستگی، خواب‌آلودگی، مشکلات حافظه و اختلال در خلق و خوی افراد همراه می باشد .محققان بر این باورند که بیماری فیبرومیالژیا با تقویت احساس درد در افراد و تاثیر بر مغز سبب پردازش سیگنال های درد در مغز می شود.

گاهی اوقات این عارضه بعد از آسیب جسمی، جراحت و عفونت و یا فشار روحی قابل توجه به وجود می آید و در سایر موارد، این عارضه در طول زمان و بدون دلیل شروع می شود.زنان در مقایسه با مردان بیشتر به بیماری فیبرومیالژی مبتلا می شوند. زنان بیشتر در فاصله سنی 20 تا 50 سال به این بیماری مبتلا می گردند.

-----------------------------------------------------------------------------

علت فیبرومیالژی چیست؟

علت فیبرومیالژی به درستی شناخته شده نیست. تحقیقات نشان داده که بیماران مبتلا به فیبرومیالژی دچار تغییراتی در سطح نوروترانسمیترها Neurotransmitters در مغز و اعصاب میشوند. نوروترانسمیترها مواد شیمیایی خاصی هستند که نوسط اعصاب تولید شده و نقش مهمی در انتقال پیام های عصبی دارند.

در این بیماری مقدار یک نوروترانسمیتر بنام سروتونین Serotonin در مغز کم میشود. همچنن این بیماران در مایع مغری نخاعی Cerebrospinal fluid خود (مایع مغزی نخاعی مایعی است که اطراف مغز و نخاع را فرا گرفته است و در واقع مغر و نخاع در آن غوطه ور هستند) مقادیر بالاتری از یک ماده شیمیایی به نام ماده پی Substance P دارند. این ماده هم در انتقال پیام های درد تاثیرگذار است.

به نظر میرسد افراد مبتلا به فیبرومیالژی به پیام های دردی که به مغزشان میرسد حساسیت بیش از معمول دارند. در واقع فشارهایی که در افراد معمولی موجب درد نمیشود در این افراد ایجاد درد میکند.بیماری فیبرومیالژی در دو درصد مردم دیده میشود. در زنان هفت برایر شایعتر از مردان بوده بطوریکه بیش از 80 درصد بیماران از خانمها هستند و بیشتر در سنین 55-25 دیده میشود.

فیبرومیالژی تغییر ساختاری در بدن ایجاد نکرده، موجب تغییر شکل اندام نمیشود و به مفاصل آسیبی نمیزند. شدت علائم این بیماری متغیر است. گاهی اوقات علائم بیماری برای چند ماه یا چند سال محو شده ولی بعد از مدتی دوباره برمیگردد. کیفیت زندگی در این بیماران به علت درد مزمن و ناتوان کننده ای که ایجاد میکند دستخوش تغییر میشود.

بیماری فیبرومیالژی یک بیماری مزمن با دوره های تشدید و تخفیف است. خصوصیت اصلی این بیماری، درد منتشر بدن است؛ یعنی فرد مبتلا در بخش های مختلف بدن دچار دردهای مزمن می شود. این دردها بیشتر در عضلات احساس می شوند و گاهی فرد به مفاصل دردناک هم اشاره می کند...

برخی بیماران در هوای سرد درد بیشتری دارند. علاوه بر درد، خستگی مزمن و شدید هم از علایم بیماری است. بیماران حتی بعد از یک خواب چند ساعته هم احساس خستگی می کنند. آنها ممکن است دیر به خواب روند یا شب ها چندین بار از خواب بیدار شوند. از علایم شایع دیگر، می توان به گزگز یا خواب رفتن دست ها، دل دردهای بدون علت خاص، خشکی مفاصل، اختلال تمرکز و تحریک پذیری خلق اشاره کرد. نیمی از مبتلایان به سردردهای مزمن دچارند و حداقل یک سوم آنها همزمان دچار اضطراب یا افسردگی هستند. تاکنون علت دقیق ابتلا به این بیماری مشخص نشده است اما به نظر نمی رسد عفونت های مزمن علت آن باشند.

در بدن بیماران مطلقا علایمی از التهاب یافت نمی شود و جواب تمام آزمایش هایشان طبیعی است. حداقل 2 درصد کل افراد جامعه به فیبرومیالژی مبتلا هستند. شیوع این بیماری در زنان چند برابر مردان است. بیشترین شیوع بیماری در سنین 20 تا 50 سال دیده می شود اما در نوجوانان و افراد مسن هم گزارش شده است. برای تشخیص فیبرومیالژی با انجام آزمایش هایی برای رد بیماری هایی مانند تب مالت، عفونت های مزمن، بیماری های روماتولوژیک، بیماری های عضلانی و اعصاب محیطی مورد بررسی قرار می گیرند. عوامل روانی مثل استرس می تواند باعث تشدید درد شود.

-----------------------------------------------------------------------------

تشخیص بیماری فیبرومیالژی

علایم متعدد و مشابه با دیگر بیماری‌ها از جمله آرتریت روماتویید، سندروم خستگی مزمن، سندروم روده تحریک پذیر، سندروم پیش از قاعدگی، میگرن و... تشخیص فیبرومیالژی را مشکل می‌کند. در ابتدا پزشک با انجام آزمایشهای تکمیلی بخصوص آزمایش خون و رادیوگرافی باید از ابتلا فرد به دیگر بیماری‌ها اطمینان پیدا کند، سپس با توجه به دو معیار تشخیص بیماری صورت می‌گیرد که عبارتند از:

• وجود درد پراکنده به مدت سه ماه. درد باید در طرفین چپ و راست بدن، بالا و پایین کمر و همچنین ستون مهره‌ها احساس شود.
• البته ممکن است فیبرومیالژی در بعضی افراد در هشت یا 9 قسمت احساس شود و در برخی روزها متفاوت باشد. به علاوه، در بعضی شرایط وخیم دردهای فیبرومیالژی در سراسر بدن و نه فقط در ماهیچه‌ها بروز می‌کند.

به هیچ وجه نباید به فرد مبتلا به فیبرومیالژی گفت که تظاهر به درد می کند چون افراد مبتلا واقعا از بیماری خود ناراحت هستند. اگر بیماری های جسمی علت بروز علایم نباشند، اقدام های درمانی لازم به 2 صورت دارویی و غیردارویی انجام می شود. داروهایی از گروه مسکن ها، داروهای ضدالتهاب و ضدافسردگی، اثر مثبتی در بهبود بیماری داشته اند. تا زمانی که استرس های روانی کنترل نشوند، کنترل بیماری بسیار مشکل است. ورزش نکردن و در عین حال ورزش سنگین می تواند باعث ایجاد و تشدید علایم شود بنابراین بیماران باید فعالیت های ورزشی خود را به آهستگی شروع کنند و به تدریج آن را افزایش دهند.

برای ادامه روند درمانی، باید ذهنیت بیمار را به فیبرومیالژی تغییر داد و به او کمک کرد تا بیماری را تحمل کند. انجام فعالیت های ورزشی مانند یوگا و ایروبیک، روان درمانی و مراجعه به مشاور و حضور در جلسه های گروه درمانی در بهبود بیماری نقش مهمی دارند.اگرچه اغلب نمی توان این بیماری را ریشه کن کرد، اما با اقدام های درمانی مناسب می توان بیماران را به زندگی عادی بازگرداند.

بسیاری از افراد مبتلا به فیبرومیالژی از افراد موفق جامعه هستند و با کنارآمدن با بیماری و گنجاندن ورزش در برنامه روزانه شان، به زندگی خود ادامه می دهند. توجه کنید که فیبرومیالژی برابر با افسردگی نیست اما در صورتی که بیمار نخواهد وضعیت خود را بپذیرد و به سلامت خود کمک کند، ممکن است به عوارض ثانویه بیماری مانند افسردگی دچار شود.

-----------------------------------------------------------------------------

افراد در معرض خطر

1. خانمها. فیبرومیالژی خانمها را حدود چهار برابر بیشتر از آقایان تهدید می‌کند و معمولاً حدود سن 30 تا 60 سال ظاهر می‌شود. محققان عقیده دارند که هورمونهای جنسی در بروز این بیماری تأثیر دارد، اما هنوز مکانیسم این مسأله به طور دقیق شناخته شده نیست.
2. افرادی که یکی از اعضای خانواده دچار فیبرومیالژی یا افسردگی است.
3. کسانی که به دلیل اسپاسم‌های عضلانی شبانه یا سندورم پاهای بدون استراحت دچار کم خوابی هستند.
4. افرادی که سابقه جراحت (شوک جسمانی یا هیجانی) مانند تصادف، سقوط، تجاوزهای جنسی، عمل جراحی یا زایمان مشکل را داشته‌اند.
5. افراد مبتلا به عفونتهای جدی مانند هپاتیت، HIV و بیماری لیم (Lyme)
6. افراد مبتلا به بیماری‌های رماتیسمی
7. بی تحرکی یا افراط در فعالیت جسمانی و گرایش به تفکرات وحشتناک به این معنا که تمرکز روی هر آنچه درد سبب احساس منفی در زندگی شود، عواملی هستند که بیماری را تشدید می‌کند.

-----------------------------------------------------------------------------

پیشگیری بیماری فیبرومیالژی

از آنجا که علت دقیق فیبرومیالژی هنوز شناخته نشده است، روش پیشگیرانه مشخصی را نیز نمی‌توان برشمرد، اما تنها نکته مهم این که توصیه می‌شود اضافه وزن کنترل گردد، زیرا چاقی عاملی است که دردهای مفصلی و عضلانی را تشدید می‌کند.

-----------------------------------------------------------------------------

درمان دارویی

در حال حاضر هیچ دارویی نمی‌تواند فیبرومیالژی را به طور کامل درمان کند و علم پزشکی تا کنون توانسته در کنترل بهتر درد مؤثر باشد. از همین رو درمانهای دارویی باعث توقف مکانیسمهای بیماری زا درد و اختلالات خواب می‌شود.ترامادول و مسکنهای قوی مانند مورفین نیز بسیار مؤثر است، اما نباید طولانی مدت مصرف شود و حتماً باید با تجویز پزشک باشد، زیرا وابستگی به دارو ایجاد می‌شود.داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن و استامینوفن نیز اغلب می‌توانند باعث تسکین دردها و خشکی عضلات شوند. البته تأثیر آنها در افراد مختلف با هم فرق دارد.

این داروها بخصوص در مواردی که فرد به بیماری التهابی دیگری مانند آرتریت روماتویید مبتلاست، مؤثرتر خواهد بود و در موارد صرف ابتلا به فیبرومیالژی معمولاً تجویز نمی‌شود.البته باید توجه داشت مصرف طولانی مدت این داروها عوارض جدی مانند درد و خونریزی معده، زخم معده، آسیب کلیه و فشار خون بالا را در پی دارد.اگر اختلالات خواب در مراحل اولیه باشد و همچنین در موارد اضطراب و افسردگی، برای بهبود خواب و کسب آرامش بعضی از انواع داروهای ضدافسردگی با دوز پایین تجویز می‌گردد. این داروها در تسکین دردهای مزمن از جمله فیبرومیالژی مؤثر هستند و به همین دلیل برای بسیاری از ناراحتی‌ها به جز افسردگی تجویز می‌شود.

به علاوه، این داروها مقدار سروتونین را در مغز افزایش می‌دهند. کمبود مقدار سروتونین نه تنها موجب افسردگی می‌شود، بلکه با ابتلا به میگرن، دردهای گوارشی و اضطراب که جزء علایم فیبرومیالژی هستند نیز مرتبط است.آمی تریپ تیلین (amitryptiline) که جزو داروهای ضدافسردگی است نیز به عنوان ضد درد و تسکین مشکلات خواب و خستگی توصیه می‌شود.داروهای ضدتشنج و شل کننده عضلات نیز برای تسکین دردهای مزمن و بهبود خواب ممکن است تجویز گردد.

-----------------------------------------------------------------------------

درمانهای غیردارویی

مصرف دارو به تنهایی نمی‌تواند کیفیت زندگی افراد مبتلا به فیبرومیالژی را بهبود بخشد. از همین رو اقدامهای دیگری برای کسب آرامش و کنترل استرس و درد مورد توجه است.در موارد دردهای شدید، شنای گرم همراه یا بدون تمرینات ماهیچه‌ای می‌تواند به تسکین سریع کمک کند.تمرینات ورزشی نیز جزو اصول روشهای درمان است. ورزش به بدن کمک می‌کند تا آندروفین؛ هورمون نشاط و شادی را تولید کند و به تسکین درد کمک شود.

بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهد که ورزشهای هوازی علایم فیبرومیالژی را کاهش می‌دهد و خواب و توانایی‌های جسمی را بهبود می‌بخشد.همچنین تأیید شده که وضعیت نامطلوب جسمانی در بروز خستگی و اضطراب تأثیر دارد. بسیار مهم است تا به تدریج و با یک برنامه متناسب ورزش را در برنامه روزانه گنجاند.روشهای مدیریت استرس و درد مانند ریلکسیشن و موسیقی درمانی نیز در روند بهبود بیماری مؤثر هستند. در واقع این تمرینات به فرد اجازه می‌دهد تا با درد و خستگی بهتر کنار بیاید.

-----------------------------------------------------------------------------

چند توصیه مهم برای بهبود علایم بیماری

• کاهش شرایط استرس، زیرا استرس علایم بیماری را تشدید می‌کند.
• خواب منظم
• انجام تمرینات هوازی و کششی
• کمپرس گرم روی قسمتهای دردناک
• انجام ماساژ سبک

-----------------------------------------------------------------------------

نقش تغذیه در بهبود فیبرومیالژی

به عبارت کلی به بیماران مبتلا به فیبرومیالژی توصیه می‌شود تا وزن خود را اگر از نمایه توده بدنی 25 بیشتر است، کم کنند و مصرف زیاد میوه‌ها و سبزیجات را در برنامه روزانه خود داشته باشند.

• رعایت برنامه غذایی متعادل تحت نظر متخصص
• تغذیه سرشار از آتی اکسیدانها (میوه‌ها، سبزیجات، چای سبز) و امگا 3
• اجتناب از مصرف محرکها مانند چای، قهوه و نوشابه‌های گازدار در شب (به دلیل اختلال در خواب)
• در حد امکان مصرف خوراکی‌های طبیعی

-----------------------------------------------------------------------------

گردآوری شده مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی