در ادامۀ مطلب پیشین مبنی بر اهمیت حق آموزش کودکان، در این مقاله شما را با موانعی که باعث محرومیت از حق تحصیل کودکان می‌شوند و مجازات قانون اساسی ایران در قبال این محرومیت، آشنا می‌کنیم. با حقوق کودک روزچین همراه باشید. بر اساس گزارش سازمان یونیسف (صندوق کودکان ملل متحد)، در سال 2030 یک‌و‌نیم میلیارد بزرگسال بدون تحصیل در مقطع دبستان خواهیم داشت. این سازمان از توصیه‌های ابرازشده حمایت کرد و خواستار افزایش بودجه‌های ملی هزینه‌های آموزش و پرورش شد. در غیر این صورت با یک بحران آموزشی جهانی روبه‌رو خواهیم شد. حق آموزش کودکان را دنبال کنید.
موانع حق آموزش کودکان
کاهش بودجه آموزشی در کشورهای فقیر
حق آموزش کودکان در کشورهای فقیر با موانع زیادی روبه‌رو است. برخی از موانع واضح هستند. مانند نبودِ مدرسه یا معلمِ آموزش‌دیده که به‌طور مؤثر به بچه‌ها آموزش دهد. افزایش دسترسی به آموزش و پرورش می‌تواند سلامت کلی و طول عمر یک جامعه را بهبود بخشد، اقتصاد را رشد دهد و حتی با تغییرات آب‌و‌هوایی مبارزه کند. با‌این‌حال، در بسیاری از کشورهای درحالتوسعه، دسترسی کودکان به آموزش توسط عوامل متعددی محدود می‌شود. پول همه چیز نیست، اما پایه کلیدی برای یک سیستم آموزشی موفق است. به همین منظور مشارکتی جهانی با موضوع آموزش بین بیش از 60 کشورِ درحالتوسعه، در راستای افزایش دسترسی به تحصیل در این کشورها در حال انجام است.
یکم فوریه سال 2018، رهبران GPE (مشارکت جهانی برای تعلیم) در سومین گردهمایی GPE در شهر داکارِ کشور سنگال، به‌منظور افزایش 3٫1 میلیارد دلار سرمایه جدید برای صندوق تشکیل خواهد شد. این پول به شکل ابزارهای مختلفی برای دانش‌آموزان و معلمان در کشورهای درحالتوسعه که اغلب در معرض آسیب‌پذیری‌های بحرانی هستند هزینه خواهد شد.
بزرگ‌ترین چالش‌ها در آموزش جهانی
نبود امکانات اولیه برای تحصیل
در اینجا به ده مورد از بزرگ‌ترین چالش‌ها که در آموزش جهانی وجود دارد اشاره می‌کنیم:
کمبود بودجۀ آموزشی
در حالی که مشارکت جهانی برای کمک به آموزش و پرورش در کشورهای درحالتوسعه رو به افزایش است، با‌این‌حال پشتیبانی جهانی برای بهبود آموزش و پرورش در کشورهای فقیر و متوسط به‌میزان هشدار‌دهنده‌ای درحال‌کاهش است.
نبودِ معلم یا داشتن معلمی غیرمتخصص
کودک در درجۀ اول برای یادگیری به چه چیزی نیاز دارد؟ البته که معلم! اما بسیاری از این معلمانی که در کلاس‌ها حضور دارند، از آموزش ابتدایی جهانی و صحیح برخوردار نیستند.
نبودِ مدرسه و کلاس درس
بحران جهانی آموزش کودکان
این به‌نظر بسیار واضح است. اگر شما یک کلاس درس نداشته باشید، از تحصیلات مناسب هم برخوردار نیستید. اما در حال حاضر این واقعیت برای میلیون‌ها کودک در سراسر جهان در حال روی‌دادن است.
کمبود وسایل و ابزار آموزشی
اغلب، حدود شش دانش‌آموز با هم از یک کتاب درسی قدیمی و فرسوده استفاده می‌کنند. مثلاً در تانزانیا 3٫5 درصد از دانش‌آموزان هر کلاس، تنها از یک کتاب درسی استفاده می‌کنند.
معلولیت دلیل محرومیت
معلولیت، عاملی محدود‌کننده در کشورهای جهان سوم
علیرغم این واقعیت که آموزش و پرورش یک حق انسانی و جهانی‌ست، اما دسترسی به مدرسه و تحصیل برای 93 میلیون کودک معلول در جهان وجود ندارد.
جنسیت
جنسیت یکی از بزرگ‌ترین دلایل محرومیت کودکان از تحصیل است. در حال حاضر بیش از 130 میلیون دختر در سراسر جهان از آموزش محروم هستند.
جنگ و درگیری
زندگی در یک کشور درگیرِ جنگ یا در معرض خطر جنگ، از دیگر دلایل محرومیت از حق آموزش است. در جنگ تلفات زیادی وجود دارد و سیستم‌های آموزشی اغلب نابود می‌شوند، در حالی که ممکن است تأثیر جنگ بر آموزش کودکان به نظر کم دیده شود.
دوربودن مدرسه از خانه
دوری مدارس از خانه و خطرات مسیر رفت‌وآمد
برای بسیاری از کودکان در سراسر جهان، سه ساعت پیاده‌روی تا مدرسه غیر‌معمول نیست.
گرسنگی و تغذیه نامناسب
تأثیر گرسنگی در سیستم‌های آموزشی کم گزارش شده است. تأثیر سوء‌تغذیه بر مغز، در نهایت می‌تواند چهار نمره را از کودک بگیرد. پس می‌بینیم که گرسنگی بر تحصیل تأثیرگذار است.
هزینه آموزش
بر اساس اعلامیه جهانی حقوق بشر، هر کودکی تا مقطع ابتدایی از حق تحصیل رایگان برخوردار است و فقر و فقدان پول نباید مانعی برای تحصیل او باشد.
مسئولیت دولت‌ها در قبال آموزش کودکان
هیچ کودکی نباید به‌خاطر جنسیت خود از تحصیل محروم شود
کنوانسیون حقوق کودک می‌گوید که حق آموزش و پرورش کودکان باید بر اساس برابری فرصت‌ها باشد و در این زمینه، دولت‌ها را مسئول می‌داند.
بنابراین، آموزش اجباری و رایگان (برای کودکان بی‌بضاعت)، سازماندهی و برنامه‌ریزی برای تمام کودکان تا مقطع متوسطه در رشته‌های مختلف عمومی و حرفه‌ای، استفاده از ابزارهای مناسب در تشویق کودکان برای یادگیری مهارت‌ها در سطح عالی، ارائه اطلاعات و راهنمایی‌های لازم برای تحصیل و انتخاب شغل برای همه کودکان، کاهش آمار کودکان ترک‌تحصیلی و خدشه‌دار نکردن غرور و شخصیت کودک با قوانین مدرسه، اصول اساسی کنوانسیون حقوق کودک هستند و حق آموزش کودکان باید بدون هیچ‌گونه تبعیض و با مشارکت‌دادن کودک و توجه‌کردن به او محقق شود.
برای پیاده‌سازی این برنامه‌ها، دولت نیازمند یک سیاست یکپارچه مختص کودکان در هر بخش از جامعه است تا فرهنگ حقوق کودک در بین مردم جا بیفتد. در چنین جامعه‌ای برای خانواده و مدرسه و بخش‌های مرتبط با کودکان مسئولیت‌های زیادی وجود خواهد داشت. افرادی که داوطلب فعالیت در این بخش هستند، در وهلۀ اول باید در حقوق کودک و قوانین مربوط به کودکان و ارتباط مداوم با آنان آموزش دیده باشند.
آمارهایی از وضعیت تحصیل کودکان
حق تحصیل کودکان از حقوق اولیه هر کودک
- در کشورهای کم‌درآمد و متوسط، در مقطع ابتدایی تنها نیمی از کودکان و در مقطع دبیرستان از هر چهار دانش‌آموز یک نفر تحصیلات خود را به اتمام می‌رساند.
- 330 میلیون دانش‌آموز در مدارس ابتدایی و متوسطه حتی از ابتدایی‌ترین تجهیزات آموزشی برخوردار نیستند.
- با افزایش جمعیت، بحران نیز رشد می‌کند. تا سال 2030، کشورهای کم‌درآمد و متوسط، حدود 1٫4 میلیارد کودکِ در سنین مدرسه خواهند داشت.
- تعداد دخترانی که به دلایل مختلف از رفتن به مدرسه محروم هستند، دو برابر پسران است؛ با اینکه هر دو در وضعیت مشابه قرار دارند.
مجازات سلب تحصیل در قوانین ایران
کمبود بودجۀ آموزشی دولت‌ها
حق آموزش جزء حقوق اولیه هر انسانی محسوب می‌شود و هم در قانون اساسی ایران و هم در قوانین بین‌المللی بر اجرای آن تأکید شده است. آموزش باید کافی و بدون هرگونه تبعیض جنسی، نژادی، قومی و مذهبی باشد تا بی‌عدالتی آموزشی رخ ندهد.
ایران در سال 1372 به کنوانسیون حقوق کودک پیوست. در سال 1380 نیز اصلاحیه آن را پذیرفت. اما در ایران تحصیل و حق آموزش کودکان به‌عنوان حقوق شهروندی تلقی شده و در صورت ترک تحصیل به‌صورت اختیاری یا اجباری، قوانین اجبارکننده‌ای در کار نیست.
اولین بار در سال 1322، عمومی و اجباری‌بودن آموزش و پرورش تصویب شد. در سال 1353 نیز قانون تأمین وسایل و امکانات لازم برای تحصیل کودکان و نوجوانان به تصویب رسید. اگر خانواده از تمکن مالی مناسبی برخوردار باشد، باید نسبت به ثبت‌نام فرزندش اقدام کند. در غیر این صورت اگر گزارش شود، تحت تعقیب قانونی قرار خواهند گرفت و در صورت امتناع، به یک الی سه سال حبس محکوم خواهند شد.
در سال 1381 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان تصویب شد و در مادۀ چهار آن برای والدینی که از حق آموزش کودکان خود جلوگیری کنند، از سه ماه و یک روز تا شش ماه حبس یا تا ده میلیون ریال جزای نقدی در نظر گرفته شده است.
با‌توجه‌به مطالب بالا در خصوص حق آموزش کودکان و اهمیت آن، دولت‌ها باید بدون تأخیر، سرمایه‌گذاری مناسب در بخش آموزش کودکان را شروع کنند. در غیر این صورت باید هزینۀ سنگین کودکی که بدون کسب دانش و مهارت لازم برای تحقق‌بخشیدن به پتانسیل‌های خود تحویل جامعه داده شده را بپردازیم.
