یکی از فرزندان مهم انقلاب صنعتی اروپا در قرن هجدهم میلادی، افزایش و رشد تبلیغات در جهت فروش محصولات تولید کنندگان بود. تا قبل از آن عبارت تبلیغ بیشتر در سخنوری فروشنده صرف می شد و در اقتصاد سنتی بازاریابی همگانی رواج آن چنانی نداشت؛ اما با پیشرفت تکنولوژی و ورود به دوره جدیدی از اقتصاد در اروپا، رونمایی، تبلیغ و معرفی به محوری ترین ارکان فروش و بازاریابی تبدیل شد.
به مرور زمان تولیدکنندگان با تلفیق روش های تبلیغاتی و الگوی بازارچه ها، به فعالیت های بازاریابی خود سر و شکل منظم تری دادند؛ تا جایی که به لطف خلاقیت های انقلاب صنعتی اولین نمایشگاه های بازرگانی رواج یافت و در قرن نوزدهم میلادی به شکل و شمایل سازماندهی شده و سالانه درآمد. اواخر این قرن کلیت مراسم های همگانی کسب و کار سالیانه بیش از پیش مورد استقبال قرار گرفت و با ارائه فرصت های بازاریابی بی نظیر گسترش یافت و از مراکز فروش اروپا به آمریکای شمالی رسید.
نمایشگاه جهانی یا Expo (برگرفته از لغت Exposition) از اواسط سده نوزدهم رونق پیدا کرد و تولید کنندگان و توسعه دهندگان زیادی برای حضور در آنها به سفرهای طولانی تن می دادند. با ورود به قرن بیستم، شرکت های خاصی صرفا برای برگزاری و مدیریت این گونه نمایشگاه ها روی کار آمدند و با در اختیار گرفتن انحصار بازاریابی چند صنعت مختلف و یا ساخت یک یا چند محل مشخص برای برگزاری منظم نمایشگاه های مختلف، نظم و عظمت بیشتری به آن بخشیدند.
یکی از این شرکت ها CTA (مخفف عبارت Consumer Technology Association) بود که در سال 1924 در ایالت ویرجینیا امریکا بنا گذاشته شد و در حال حاضر یکی از بزرگترین نمایشگاه های سالانه جهان را میزبانی می کند. این شرکت برای اولین بار یکی از کاملترین نمایشگاه های حوزه فناوری را در سال 1967 با عنوان CES (کوتاه شده Consumer Electronics Show) در شهر نیوریورک برگزار نمود.
این نمایشگاه تقریبا تمامی زیرمجموعه های تکنولوژی را پوشش می داد و با اختصاص مساحتی معادل 9 هزار متر مربع در سال های اولیه نزدیک به 20 هزار بازدیدکننده جذب می کرد. یکی از این شاخه ها که بیشتر در سال های اولیه دهه 70 میلادی مورد توجه قرار گرفته بود بازی ها و کنسول های ویدیویی بودند. کنسول پونگ آتاری برای اولین بار در سال 1975 در این نمایشگاه رونمایی و معرفی شد.
دستگاه های بازی و محتوای آن به قدری مورد توجه و علاقه مخاطبین سراسر جهان قرار گرفت که تقریبا به نقطه قوت هر ساله نمایشگاه CES تبدیل شد و اختراعات و موفقیت های صنعت گیم در مرکزیت آن قرار گرفت. آتاری و بعد از آن نینتندو نبض نمایشگاه را به دست گرفته بودند و سایر محصولات هرچند بزرگ و نوآورانه در حاشیه قرار می گرفتند.
اما مدیران شرکت CES اعتقاد چندانی به بازی های ویدیویی نداشته و از این اتفاق خرسند نبودند. آنها معمولا نسبت به تولید کنندگان و ناشران صنعت گیم روی خوش نشان نمی دادند و از اوایل دهه 90 شرایط سختی را برای محبوب ترین مجموعه نمایشگاهی هر سال ایجاد نمودند.
تام کالینکسی (Tom Kalinske) مدیر عامل وقت شرکت سگا در این مورد می گوید: «مدیران CES جایگاه و سالن مخصوص بخش بازی های ویدیویی را در دورترین و بدترین مکان قرار می دادند. به خاطر دارم در سال 1991 غرفه ما در چادری بود که برای رسیدن به آن می بایست طول تمام نمایشگاه را از درب ورودی طی نمود. همان سال باران شدیدی بارید و نشت آب تمامی وسایل ما را از کار انداخته بود. رفتار سران CES همه ی فعالان این بخش را خشمگین کرده بود و می دانستیم که صنعت گیم چیزی فراتر از این نمایشگاه است.»
تولد یک رویا
با ادامه پیدا کردن رفتارهای خصمانه CES، اکثر ناشران و توسعه دهندگان بازی های ویدیویی از حضور در نمایشگاه سال 1993 خودداری کردند. به دنبال این ماجرا فردی به نام Douglas Lowenstein (داگلاس لاونستین)، یک خبرنگار و نویسنده حوزه تکنولوژی که از پتاسنیل و رشد روز افزون دنیای بازی های ویدیویی آگاه بود دست به کار شد و شرکتی به اسم ESA (مخفف Entertainment Software Association – نام سابق IDSA) را صرفا در راستای برگزاری نمایشگاه اختصاصی صنعت گیم به ثبت رساند. داگلاس با کسب امتیازات و انحصار میزبانی این بخش از مدیران CES (که با کمال میل آن را تقدیم کردند) شرکت های مربوطه را با خود همراه کرد و با کمک کمپانی بازاریابی IDG اولین E3 جهان را بنا نمود.
بدین ترتیب نخستین نمایشگاه اختصاصی دنیای بازی های ویدیویی و محلی برای گردهمایی بازیکنان حرفه ای با نام Electronic Entertainment Expo در سال 1995 در شهر لوس آنجلس برگزار شد. سگا در آن سال کنسول Saturn را به نمایش عمومی درآورد و سونی نیز از دستگاه خارق العاده اش یعنی Playstation رونمایی کرد. نینتندو نیز از کنسول Nintendo 64 پرده برداری کرد تا یک سال بعد روانه بازار شود.
E3 1995 در بازه زمانی 11 الی 13 ماه می در مرکز همایش های لوس آنجلس (محلی که هنوز هم مکان برگزاری E3 است) در جنوب این شهر افتتاح شد و با مساحتی حدود 65 هزار متر مربع به یکی از بزرگترین افتتاحیه های نمایشگاه بازرگانی تاریخ تبدیل گشت. روز قبل از مراسم مدیران و سران ارشد شرکت های بزرگ سونی، نینتندو و سگا کنفرانس اختصاصی خود را برپا داشتند و در آن به معرفی و رونمایی محصولات و تولیدات جدید خود پرداختند. اولین نمایشگاه E3 با جذب حدود 49 هزار بازدیدکننده رکورد دیگری را به نام خود ثبت کرد و رشد گسترده دنیای بازی های ویدیویی را به جهان نمایش داد.
خوشبختانه یا متاسفانه نمایشگاه سالانه E3 (برخلاف Gamescom) تا سال 2017 مراسمی عمومی نبود و تنها فعالان صنعت گیم و شاخه های مربوطه می توانستند در آن حضور داشته باشند. در واقع هر فردی برای حضور در این نمایشگاه می بایست ارتباطی با حوزه گیم می‌داشت یا خبرنگار رسمی تکنولوژی مورد تایید ESA محسوب می‌شد. سایر افراد تنها می توانستند از طریق دعوتنامه معتبر توسعه دهندگان در آن حضور یابند. اما برای اولین بار در سال 2017 نمایشگاه E3 درهای خود را به روی علاقه‌مندان به بازی‌های ویدیویی باز کرد و یک بار دیگر در سال 2018 این اتفاق رخ خواهد داد.
دوران تلخ
نمایشگاه E3 با نظم و شکوه تا سال ها به روند سالیانه خود ادامه داد و با متوسط مخاطب 50 هزار نفر (برای یک مراسم غیر عمومی) به یکی از محبوب ترین و بزرگترین همایش های جهان تبدیل شده بود. این روال تا سال 2006 ادامه داشت تا اینکه تصمیمات عجیب برخی از مدیران ESA مشکلاتی را در مسیر برگزاری این فستیوال دوست داشتنی قرار داد.
با افزایش روز افزون رسانه های خبری در جهان و همه گیر شدن مراجع اینترنتی، میزان بازدیدکنندگان نمایشگاه رو به رشد چشمگیری قرار گرفته بود. اما برگزارکنندگان E3 از این اتفاق خرسند نبودند و اعتقاد داشتند افزایش جمعیت مخاطبین به سبب حضور غیر حرفه ای ها و افراد نامربوط به این حوزه است. در نتیجه ESA در روز 31 ژولای 2006 اعلام کرد به سبب افزایش بیش از حد مراجعه کنندگان، نمایشگاه دچار تحولاتی شده و ابعاد آن کاهش خواهد یافت.
در 13 اکتبر همان سال شیوه و نحوه برگزاری حالت جدید نمایشگاه E3 اعلام شد؛ در طی این بخشنامه تمامی مخاطبین می بایست طی دعوتنامه هایی از طریق خود سازمان ESA به مراسم ورود پیدا می کردند. در نتیجه ی این اتفاق تقریبا حوزه بازیسازان مستقل از دور خارج شده و به سبب حضور شرکت های بزرگ لطمه دیدند. علاوه بر این اسم نمایشگاه به E3 Media and Business Summit تغییر یافت.
این رویداد توسط بسیاری از اهالی صنعت گیم و حتی سایر فعالان حوزه فناوری مورد نقد و حمله شدید قرار گرفت. Will Wright (ویل رایت – خالق سری Sims و Sim City) در این باره می گوید: «در چنین وضعیتی ما همچون یک زامبی هستیم. مردگان متحرک. این اتفاق یک پایان ناگهانی برای E3 است و لطمه بزرگی به صنعت گیم وارد می کند. آیا الان ما واقعا یک مراسم بزرگ و منظم داریم؟ اصلا این مراسم چه هست؟ فکر می کنم در حال حاضر در تغییر ناراحت کننده ای هستیم که واقعا E3 را از بین برد.»
به تبع این اتفاق محل برگزاری نمایشگاه به سانتا مونیکا منتقل شد و E3 2007 تنها از جمعیتی نزدیک به 10 هزار نفر پذیرایی کرد. به جز کنفرانس های سازندگان بزرگ، فضای مراسم به شهر ارواح تبدیل شده بود و با وجود ابعاد جغرافیایی کوچکتر سکوت و کسالت بر آن چیره شد. بسیاری از مخاطبین مراسم به نشانه اعتراض به این وضعیت از حضور در E3 2008 سر باز زدند و این نمایشگاه کمترین تعداد بازدیدکننده تاریخ خود (فقط 5 هزار نفر) را به خود دید. با تهدید ناشران و سیل عظیم انتقادات و البته کم شدن غیر قابل تصور مراجعه کنندگان، مدیران ESA دوباره از نظر خود برگشتند و خوشبختانه مراسم E3 از سال 2009 به شکل و شمایل قبل خود باز گشت.
قیام دوباره نمایشگاه E3
E3 2009 به محل برگزاری سابق خود در شهر لوس آنجلس برگشت و بعد از تلخی های گذشته به ناگهان مورد استقبال شدید مخاطبین قرار گرفت و توانست در مسیر شکوه فعلی این مراسم سالیانه قدم بردارد. مهم ترین اتفاقات این رویداد معرفی سنسورهای حرکتی کنسول های پلی استیشن 3 و اکس باکس 360 بود. علاوه بر آن عناوین مهمی مثل کرایسیس 2 و هیلو ریچ به نمایش درآمدند. این مراسم توسط حدود 41 هزار نفر (نزدیک به 720% برابر بیشتر از E3 2008) مورد بازدید قرار گرفت.
نمایشگاه های سال 2010، 2011 و 2012 با حاشیه کم و معرفی صرف بازی های کنسولی همراه بود. از مهم ترین عناوین رونمایی شده در این سه دوره می توان به مافیا 2، پورتال 2، تومب رایدر، Gears of War 3، واچ داگز و The Last of Us اشاره کرد. متوسط بازدید از این سه مراسم 45 هزار نفر بود که به نسبت نمایشگاه های قبل از 2006 کاهش تقریبی داشته اما رضایت بخش به نظر می رسید.
با ورود به نسل جدید و رقابت کنسولی دو غول صنعت گیم یعنی سونی و مایکروسافت، E3 2013 به یکی از هیجان انگیز ترین مراسم های اخیر تبدیل شد. ردموندی ها که قبل تر از کنسول اکس باکس وان رونمایی کرده بودند، با معرفی دقیق و تاریخ عرضه کنسول و همینطور ارائه لیستی از بازی های انحصاری مثل فورزا 5 و هیلو بعدی نمایش خود را به اتمام رساندند. سونی نیز از پلی استیشن 4 پرده برداری کرد و ارائه چند عنوان انحصاری رقابت را به حد اعلای خود رساند. از مهمترین بازی های معرفی شده این نمایشگاه می توان به بتلفیلد 4، دیویژن، کیلزون و دستینی اشاره کرد.
رویداد سال 2014 نیز طبق روال معمول به ادامه جنگ کنسولی دامن می زد و با معرفی قابلیت های جدید و لیستی بلند بالا از بازی های متنوع شرکت های مختلف مجموعه عناوین قابل بازی نسل تازه نفس کنسول ها را رونق بخشید. یکی از مهم ترین اتفاقات این دوره انتخاب فیل اسپنسر به عنوان مدیریت اکس باکس بود که روش و سیاست های این شرکت را به کلی متحول ساخت و «خواست مردم و بازیکنان» در محوریت عملکرد آنها قرار گرفت.
E3 2015 یکی از متفاوت ترین نمایشگاه های چند سال اخیر بود. تا قبل از آن تنها سونی، مایکروسافت، الکترونیک آرتز، نینتندو و بعضا یوبی سافت منحصرا کنفرانس برگزار می کردند. اما در سال 2015 علاوه بر آنها، بتسدا، اسکوئر انیکس و آکیلس نیز طرفداران خود را میهمان مراسم اختصاصی کردند. همینطور مراسم منحصر به فردی با عنوان PC Gaming Show (با میزبانی شرکت های AMD و PC Gamer) مخصوص گیمرهای پی سی برگزار گردید. مراسمی که به شدت مورد استقبال قرار گرفت و تا امسال مرتبا برگزار شد.
دعوت متفاوت بتسدا برای شرکت در کنفرانس خبری E3 2015
مهمترین اتفاقات E3 2016 اما معرفی پروژه اسکورپیو بود (مایکروسافت آن زمان فقط اعلام کرد چنین پروژه‌ای در جریان است و هیچ نمایشی از کنسول و نام واقعی آن نداشت) و ارائه تاریخ عرضه و قیمت پلی استیشن وی آر بود. نمایش تایتانفال 2 و بتلفیلد 1 هم از سوی الکترونیک آرتز بسیار مورد استقبال قرار گرفت و نینتندو هم برای اولین بار یک نمایش جامع و کامل از The Legend of Zelda: Breath of the Wild که بعدها لقب بهترین بازی سال 2017 را کسب کرد، در اختیار مخاطبان قرار داد.
یک سال بعد و در E3 2017 شاهد رونمایی کامل از ایکس باکس وان ایکس بودیم. نینتندو هم با نمایش Super Mario Oddyssey سنگ تمام گذاشت و نمایش کوتاه‌تر از حد معمول سونی با تریلر بازی‌های خارق العاده The Last of Us: Part II، اسپایدرمن و Death Stranding آتش به پا کرد.
جدول زمان‌بندی کنفرانس‌های خبری شرکت‌ها در E3 2018
در حال حاضر نمایشگاه E3 یکی از محبوب ترین و بزرگترین رویداد های نمایشگاهی خصوصی جهان محسوب می شود. همه ساله اتفاقات و بعضا شگفتی های بزرگی در طول این مراسم رخ می دهد و عاشقان دنیای بازی های ویدیویی همیشه به آن چشم می دوزند. نمایشگاه E3 2018 در تاریخ 12 الی 14 ژوئن (22 الی 24 خرداد) در سالن همایش های لوس آنجلس برپا خواهد شد. کنفرانس های ناشران و سازندگان بزرگ بازی های ویدیویی نیز از 19 تا 22 خرداد ماه برگزار می شود که برنامه دقیق آن را در تصویر بالا مشاهده می‌کنید.
