فرشته‌های حسود و لجباز (۱)

تحریریه دنیای سلامت

حسادت، واکنش کودک نسبت به از دست دادن محبت است و او از محبت و توجهی که پدر و مادرش به برادر یا خواهرش می‌کنند، ناراحت می‌شود. حال این کم محبتی ممکن است واقعی باشد و یا زاییده خیالات او. واکنش طبیعی کودک در برابر برخوردهای نادرست والدین به صورت حسادت بروز می‌کند و گاهی اوقات مشکلاتی را به وجود آورد که تا بزرگسالی ادامه دارد.

حضور یک فرزند دیگر در خانواده سبب کم شدن توجه به فرزند بزرگ‌تر و یا کوچک‌تر می‌شود و مقایسه فرزندان با یکدیگر به این احساس دامن می‌زند. هرگونه شرایطی که باعث شود کودک نسبت به توانایی‌های خود دچار کم‌بینی شود و دیگران را دارای توانایی‌های بالاتر از خود بداند، می‌تواند عامل بروز حسادت و در کنار آن رفتارهای پرخاشگرانه، لجباری و عدم فرمانبرداری از والدین باشد.

وقتی که دو یا چند کودک با هم زیر یک سقف زندگی می‌کنند، معمولاً انگیزه‌های رقابتی در آنها تشدید می‌شود. خواهرها و برادرها، به خصوص اگر از نظر سنی به هم نزدیک بوده و جنسیت واحدی داشته باشند، برای رقابت و نزاع بهترین رقیب را پیدا می‌کنند. در شرایطی که کودک تنها باید در زمین بازی و یا مدرسه کسی را برای رقابت پیدا کند، خواهرها و برادرهایش در منزل رقبای حاضر و آماده او هستند.

آنها بر سر اسباب‌بازی، غذا، تلویزیون و بسیاری چیزهای دیگر با هم رقابت می‌کنند. این رقابت‌ها به خودی خود بد نیستند، ولی پدر و مادر باید به آنها سمت و سوی درستی بدهند.

حسادت کودک به پدر یا مادر

بسیاری از بچه‌ها به یکی از والدین، به خصوص پدر خود حسادت می‌کنند. آنها در نتیجه تماس همیشگی کودک با مادر، میل مالکیتی نسبت به او پیدا کرده و اگر مادر در حضورشان به پدر محبت کند، حسادت می‌کنند! اگر میان همسران تضاد باشد، فرزندی که از یک یا چند جهت به یکی شبیه است، هدف خشم و قصاص دیگری قرار می‌گیرد و طفلی که اینچنین مورد بی‌مهری قرار گیرد، به خواهر و برداری که برخلاف خودش از محبت و نوازش برخوردار است، حسد می‌ورزد.

روش‌های ابراز حسادت

کودکان به شیوه‌های مختلف حسادت خود را ابراز می‌کنند. کوچکترها این حسادت را بدون پنهان‌کاری بروز می‌دهند، ولی کودکان بزرگ‌تر در بروز حسادت‌شان پنهان‌کارانه‌تر عمل می‌کنند. گرفتن بهانه‌های بی‌مورد، شیطنت‌های شدید، شکستن و خراب کردن اسباب‌‌بازی، آزار فرزندان کوچک‌تر، بدرفتاری، به زبان آوردن کلمات رکیک، مشکلات خواب، بیماری‌‌‌های جسمی، مکیدن انگشت، شب‌ ادراری، خواستن غذاهای مخصوص و ... از علائم حسادت فرزند بزرگ‌تر است.

معمولاً بچه‌های اول حسودتر از سایر فرزندان هستند و فرزندان دوم چون هیچ‌گاه به تنهایی مورد توجه اعضای والدین خود نبوده‌اند، کمتر حسادت می‌کنند. مقدار و شدت حسادت در کودکان به سن، جنس، هوش، تعداد فرزندان و نوع رفتار پدر و مادر بستگی دارد. معمولا بچه‌های باهوش‌تر، حسودترند و از نظر سنی، کودکان 2-4 ساله بیشترین شدت حسادت را از خود بروز می‌دهند. حسادت در میان کودکان دختر نیز بیشتر از پسرهاست.

محرک‌های حسادت

منشأ محرک‌های حسادت را باید همیشه در روابط اجتماعی و به خصوص در وجود اشخاص جستجو کرد. محرک حسادت اطفال، پدر و مادر و یا کسانی که از آنها مراقبت می‌کنند هستند. بچه‌ها به نسبت نیاز بیشتری که به محبت و توجه اطرافیان دارند، با سایر کودکان رقابت می‌کنند.

این احساس، حس عمومی است و در مورد اولین فرزندان بیشتر صدق می‌کند؛ چرا که آنها مدت‌ها تمام محبت و مواظبت پدر و مادر را به خود اختصاص داده‌اند و تولد فرزند دوم این موقعیت را از آنها می‌گیرد و همین مسئله موجب تحریک حسادت به فرزند بعدی می‌شود.

در چنین مواقعی کودکان واکنش‌های یکسانی از خود بروز نمی‌دهند. گاهی نسبت به فرزند دوم رفتار تهاجمی در پیش می‌گیرند و گاه دست به انجام کارهایی می‌زنند که توجه پدر و مادر را جلب کند. در هر صورت کودک کم‌توجهی را به طور مستقیم و غیرمستقیم نشان می‌دهد. احساس فراموش شدن به شدت کودک را آزار می‌دهد و او با آزار کودک کوچک‌تر و انجام برخی کارهای نادرست می‌خواهد به پدر و مادرش این نکته را گوشزد کند.

او در پی یافتن راهی برای تخلیه عصبانیت خود برمی‌آید. بعضی پدر و مادرها که به فرزندان خود توجه افراطی می‌کنند، هنگام تولد فرزند دومشان بیشتر شاهد حسادت فرزندان‌شان خواهند بود. برای از بین بردن چنین حسی، اطرافیان وظیفه دارند زمینه‌‌های بروز حسادت و رفتارهای حسادت‌آمیز را از بین ببرند و آرامش روانی بیشتری را در محیط خانواده ایجاد نمایند، هیچ‌گاه کودکان را با هم مقایسه نکنید و از تبعیض قائل شدن بین آنها بپرهیزید.

مراقب گفتارها و رفتارهای خود باشید از طریق گفتگو با کودک بزرگ‌تر او کم‌کم متوجه خواهد شد که کودک کوچک‌تر نیاز به مراقبت بیشتری دارد. به کودک خود بی‌دلیل برچسب نزنید و او را متهم به حسادت نکنید. شاید باید احساس بزرگی و جرأت را در او تقویت کنید و به او بفهمانید که نسبت به فرزند دوم رشد عقلی بیشتری دارد و می‌تواند کار خود را به خوبی انجام دهد.

او همواره احساس می‌کند که عزیزترین موجود نزد پدر و مادرش است و هنگامی که ببینید دیگری در این محبت با او شریک شده، ناراحت می‌شود و در مورد موقعیت جدیدش دچار شک و تردید می‌‌گردد. شما می‌توانید با تربیت صحیح، بذر دوستی و محبت را بین فرزندان‌تان بکارید. پیش از تولد کودک جدید دست به کار شوید و زمینه ورود او را فراهم سازید...

برای خواندن بخش دوم- فرشته‌های حسود و لجباز- اینجا کلیک کنید.