مشروطه

نهضت مشروطیت ایران در نخستین گام های خود با شعار عدالت خواهی و استبداد ستیزی حرکت خویش را آغاز کرد؛ اما رفته رفته پس از مهاجرت کبرا، عنوان «مشروطه» به جای «عدالت خانه» بر سر زبان ها افتاد و آینده نهضت را در هاله ای از ابهام قرار داد.

با مرور مواضع فقیهان در قبال مشروطه در خلال سال های 13231328 ق، می توان عالمان شیعه آن دوره را به پنج گروه تقسیم کرد:

روحانیان فعال در نهضت مشروطه، مهم ترین و مؤثرترین جریان موجود در این نهضت اند که می توان آن را به دو دسته کلی مشروطه خواه و مشروعه خواه تقسیم کرد

از زمان آشنایی ایرانیان با اندیشه های جدید و غربی و بوجود آمدن گروهی به نام روشنفکر در این سرزمین، سخت ترین حملات و تهاجمها به علما و دین از جانب این جریان صورت پذیرفت. جریان روشنفکری در ایران از یک بیماری اساسی یعنی غفلت از فرهنگ بومی و اسلامی رنج می برد و بر غربی شدن تمام عیار و نفی ارزشهای اسلامی تاکید می کرد.

جوامعی که از ریشه های حیات بخش و هویت ساز تاریخی خود غافلند، در مقابله با رویدادهای سیاسی اجتماعی، همواره تسلیم سیر حوادث بوده، از ساختن آینده و ایجاد تحوّلات عظیم ناتوانند و پیامدهای این غفلت در تاریخ معاصر ملل بسیار زیان بارتر از دیگر دوران هاخواهد بود

نهضت مشروطه، نقطه عطفی در تاریخ ایران به شمار می آید. بررسی دقیق و شناخت درست از ماهیت نهضت مشروطه، به روشن شدن مبانی فکری حرکت های پس از آن، کمک درخور توجّهی خواهد کرد.

کتاب ایران بین دو انقلاب،(1) اثر دکتر یرواند آبراهامیان(2) است که در دهه 90 قرن گذشته برای تحلیل رویدادهای اجتماعی سیاسی سده اخیر ایران (از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57) در سه بخش نوشته شده است

نهضت مشروطه ایران، واقعه مهمّی در تاریخ معاصر این کشور و منطقه خاورمیانه به شمار می رود. این نهضت را می توان از چند منظر تحقیق و بررسی کرد: یکی از ابعاد تحقیقی درباره مشروطه ایران، بررسی گزارش ها، و دیدگاه های ناظران خارجی به ویژه قدرت های بیگانه (روس و انگلیس) است که در ایران دارای منافع و علاقه های سیاسی اقتصادی بودند.

آقای ابراهیم صفایی به منظور شناساندن بیش تر نهضت مشروطه، به تدوین شرح حال مؤثّرترین افرادی که در آن سهم داشته اند، همّت گماشته است

کتاب خاطرات احتشام السلطنه، به کوشش سیّد محمدمهدی موسوی، در سال 1366شمسی به وسیله انتشارات زوّار در تهران منتشر شد