آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع دنیا، امری اجتناب‌ناپذیر است و در دنیا و حداقل در کشورهای صاحب جنگل، در بهترین شرایط مدیریتی نمی‌توان آن را به صفر رساند و معمولا با استفاده از ابزار دقیق، نیروهای عمل‌کننده حرفه‌ای و متخصص، تجهیزات ماهواره‌ای و فناوری‌های روز، صرفا می‌توان آن را کنترل کرد.
به گزارش به نقل از شرق ،امکانات وسیع کشورهای توسعه‌یافته‌ای مانند آمریکا، کانادا، استرالیا و سایر کشورها در سال‌های اخیر که اوضاع اقلیمی مشابهی با کشور ما دارند، علاوه بر آنکه منجر به اطفای کامل حریق نشده، موجب بروز خسارات عمده به منابع جنگلی و محیط‌های انسانی این کشورها نیز شده است.
در ایران نیز سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور با وجود تنگناهای تشکیلاتی و اعتباری، از محل منابع مالی متعدد (سازمانی و برون‌سازمانی) برای تأمین اعتبار لازم اقدام و برای تخصیص حداکثری آن نیز همت کافی گمارده است؛ اما محقق‌نشدن برخی زیرساخت‌ها که نقشی اساسی در اعمال مدیریت بهینه پیشگیری و اطفای حریق دارند، حصول نتایج دلخواه را دشوار و شاید بتوان گفت توفیق به این راهبردها را با کندی مواجه کرده است.
«طرح جامع مدیریت پیشگیری و اطفای حریق» که با مشارکت ستاد کل نیروهای مسلح، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان مدیریت بحران و دانشگاه تهران از سال 1390 تدوین و به همراه دستورالعمل اجرائی (بهره‌مندی از شرح وظایف 17 دستگاه) با ابلاغ رئیس سازمان مدیریت بحران به همه استانداری‌های کشور اجرائی شد، از گام‌های اساسی در مسیر حفاظت از این منابع عظیم خدادادی با رویکرد عزم ملی بوده است.
هرچند در این راستا، پیگیری‌های متعدد از سوی هیئت محترم وزیران برای تحقق اعتبارات لازم که در آن زمان 417 میلیارد تومان بود، تاکنون کمتر از 10درصد تخصیص را به همراه داشته است.سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور با استفاده از همه ظرفیت‌های اعتباری خود برای فعالیت‌های حفاظتی، ازجمله پیشگیری و اطفای حریق، اقدام به ایجاد و راه‌اندازی پایگاه‌های اطفای حریق کرده است.
نمونه‌های ساخته‌شده و در حال بهره‌برداری این پایگاه‌ها، در استان‌های گلستان، کردستان، ایلام، گیلان، مازندارن (ساری)، خراسان‌رضوی، سمنان و کرمان واقع شده‌اند. ساخت و راه‌اندازی پایگاه‌های لرستان، کرمانشاه، گیلان (تالش)، البرز (طالقان) و... نیز در دستور کار است که بین 20 تا 80 درصد پیشرفت فیزیکی دارند. این پایگاه‌ها نقش بسزایی در آموزش، تجهیز و اعزام نیروهای عمل‌کننده سازمانی، نظامی، مردمی و سایر دستگاه‌ها به نقاط بحرانی دچار آتش‌سوزی دارند.
در این پایگاه‌ها، فضای لازم و عملیاتی برای استقرار بالگرد و تأمین آب (مخازن استاندارد)، انتقال نیرو و امکانات، انبارهای نگهداری تجهیزات و همچنین مرکز فرماندهی عملیات پیش‌بینی شده است.
همچنین در سال‌های اخیر، علاوه بر تأمین و اختصاص اعتبار برای خدمات پروازی (اطفای هوایی) از سوی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، 500 دستگاه خودروی کمک‌دار، دستگاه‌های اطفای حریق خودرویی (با صرف اعتباری بالغ بر80 میلیارد ریال) و تجهیزات انفرادی و گروهی به ارزش صد میلیارد ریال نیز تأمین و به مناطق بحرانی اختصاص یافته است.
در کنار تقویت امکانات زمینی، استفاده از عکس‌های ماهواره‌ای و اعلام وضعیت مناطق حساس‌به‌حریق به استان‌ها، تهیه نقشه‌های آنلاین مناطق بحرانی، رصد و پایش شرایط آب‌وهوایی و گزارش دما و رطوبت مناطق جنگلی و مرتعی، به‌روزرسانی دستورالعمل‌های پیشگیری، کشف و شناسایی حریق، تعیین مراکز استقرار بالگرد در مناطق بحرانی، بررسی و ارزیابی ظرفیت‌های غیرنظامی خدمات پروازی و همچنین مراکز و شرکت‌های دانش‌بنیان و...،
ازجمله اقداماتی است که در راستای بهینه‌سازی عملیات کنترل، پیشگیری و مقابله با حریق در سطح کشور و به‌ویژه مناطق بحرانی به‌طور مستمر در حال پیگیری و انجام است.
درحال‌حاضر از همه ظرفیت یگان حفاظت با بهره‌گیری از سه هزار نفر نیروی حفاظتی رسمی، قراردادی و شرکتی شاغل، به‌طور شبانه‌روزی در قالب اکیپ‌های گشت و مراقبت در امر اطفای حریق استفاده عملیاتی می‌شود. ضمن آنکه حضور حدود 800 نفر سرباز وظیفه (عادی و دیپلم به بالا) در قالب طرح سرباز طبیعت، به حفاظت از جنگل‌ها و مراتع کمک شایانی کرده و بخشی از خلأ نیروی انسانی محافظ را جبران می‌کند.
با توجه به جایگاه رفیع مشارکت مردمی در ایفای نقش بی‌بدیل جوامع محلی، اقدامات لازم برای تحقق این امر مهم همواره در دستور کار سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور بوده است. در این راستا، یگان حفاظت سالانه علاوه بر استفاده از آنان در دیده‌بانی حریق (بیش از هزار نفر)، جوامع محلی را در قالب حدود هزار اکیپ نیز سازماندهی کرده که تعداد این افراد نیز بالغ بر 90 هزار نفر است.
دفتر آموزش و ترویج منابع طبیعی نیز برنامه‌های گسترده تبلیغی، ترویجی و آموزشی را در دستور کار دارد. تهیه طرح حفاظت فیزیکی جنگل‌ها و مراتع کشور با مشارکت جوامع محلی برای تمام استان‌ها و حفاظت مشارکتی طرح‌های مرتع‌داری نیز از اقداماتی زیربنایی است که در راستای جلب مشارکت مردم در حفاظت و حمایت از منابع طبیعی و برای پیشگیری و اطفای حریق صورت گرفته است.
آخرین تدابیر اتخاذ‌شده در راستای اقدام ملی مقابله با آتش‌سوزی‌های جنگلی و مرتعی نیز امضا تفاهم‌نامه چهارجانبه با عنوان «تأمین مالی و تجهیزات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور» بین سازمان برنامه‌و‌بودجه، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و مؤسسه مالی و اعتباری کوثر است که در اواخر سال 1396 صورت گرفت و متعاقب آن، قراردادی به ارزش هزار میلیارد ریال تنظیم و امضا شده است.
امید است با تأمین تجهیزات مورد نیاز که شامل خرید 285 دستگاه خودروی صحرایی، 43 خودروی آتش‌نشان، 199 دستگاه یدک‌کش، 11 کوادکوپتر(پهپاد)، سامانه ارتباطات رادیویی، سامانه پایش حریق، تجهیزات انفرادی و گروهی و دیگر امکانات، برنامه مدیریت پیشگیری و اطفای حریق هرچه بیشتر عملیاتی شده و از ورود خسارات بیشتر بر عرصه‌های طبیعی جلوگیری شود. باید توجه داشت حفاظت و صیانت از جنگل‌ها و مراتع کشور می‌طلبد همه ظرفیت‌های کشور اعم از آحاد مردم، بهره‌برداران، گردشگران، تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران با عزم جزم و همتی والا در ایفای نقش خود در قبال نگهداشت منابع آب و خاک این سرمایه ملی بکوشند. اصلاح ساختار و تشکیلات مناسب دستگاه متولی و نگرش هم‌گرایانه با اولویت مناسب در سطح ملی از اوجب واجبات در مسیر تحقق مدیریت بهینه در این بخش به‌شمار می‌آید.
