رد پای «پول کثیف» در ۱۲درصد نقدینگی کشور

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، این آماری است که در پنجاه و یکمین نشست گفت‌و‌گوهای راهبردی با موضوع مبارزه با پولشویی در ایران، 20 تیر 1397 با سخنرانی سیدجواد کاظمی‌تبار (دکترای برق و رایانه از دانشگاه کالیفرنیا ارواین امریکا و کارشناس داده‌کاوی برای کشف تقلب در تراکنش‌های بانکی امریکا) در محل تالار تدبیر مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری برگزار شد. پیش از این نیز علی عرب مازار یزدی عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و لیلا خودکاری کارشناس ارشد توسعه اقتصادی و برنامه‌ریزی در تحقیقی مشترک با عنوان «بـرآورد حجـم پول‌های کثیـف در ایـران» با استفاده از روش‌های علمی به این نتایج رسیده‌اند. هرچند تحقیق درباره برآورد پول‌های کثیف مربوط به سال‌های 1352 تا 1380 است، ولی درصورتی که نتایج آن را به سال‌های بعد نیز تعمیم دهیم با حجم نقدینگی 1529 هزار میلیارد تومانی که در اسفند ماه اعلام شده است هم‌اکنون بیش از 180 هزار میلیارد تومان پول کثیف دراقتصاد ایران وجود دارد. از زمانی که کارگروه اقدام مالی موسوم به FATF نام ایران را درکنار کره شمالی به لیست سیاه خود اضافه کرد و از این ناحیه اقتصاد ایران بخصوص نظام بانکداری آن آسیب‌های فراوانی را متحمل شد، بحث مقابله با پدیده پولشویی از اهمیت بیشتری برخوردار شد. صندوق بین‌المللی پول، تمام پول‌های کثیفی را  که از طریق سیستم مـالی شـست وشـو می‌شود، رقم بزرگی بین 500 میلیون تا 5/1 تریلیون دلار در سـال محاسبه کـرده اسـت کـه معـادل 5 درصد تولید ناخـالص داخلـی جهــان اسـت. دامنــه جریانـات مالــی سـازمان‌های تروریستی بین 9/0 تا 8/5 درصد از کل پول‌های کثیف است که این مقدار قابل توجهی خواهد بود.

میانگین حجم پول‌های کثیف در طول دوره 1352 تا 1380 معـادل 8/11 درصـد نسبت به حجم نقدینگی کل کشور است. حجم پول‌های کثیف در سال‌های اخیر با شیب تندی در حال افزایش است. رشد حجم پول‌هـای کثیـف در سال‌های مختلف در نوسان است و بیشترین و کمترین میزان رشد این پول‌ها به ترتیـب مربـوط به سال‌های 1374 و 1357 معادل 64 و منفی 4.8 درصد است. که در این سال‌ها حجـم اقتـصاد زیرزمینی نیز به ترتیب معادل 7/27 و 1/30 - درصـد رشـد داشته است.

طبق توضیحات کاظمی‌تبار لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی برای اولین بار در سال 2000 پدید آمد. هر کشوری که با این گروه مشارکت نکند، جزو این لیست خواهد آمد. شرط خروج از لیست سیاه نیز همکاری لازم با این گروه و پیاده‌سازی توصیه‌هاست. در اولین فهرست لیست سیاه، نام رژیم اشغالگر قدس، روسیه و لبنان وجود داشت؛ درحالی‌ که نامی از ایران نبود. اولین فهرست لیست سیاه FATF مثال نقضی براین ادعاست که گروه ویژه اقدام مالی به شکل معاندانه با ایران رفتار می‌کند و انگیزه‌های سیاسی بر آن چیره است. منظور از مشارکت و همکاری با FATF برای فرار از قرارگیری از لیست سیاه، همانند کارهایی است که ادارات پلیس کشورها با یکدیگر انجام می‌دهند. کاظمی‌تبار درباره وضعیت ایران نیز گفت: در حال حاضر در سایت گروه ویژه اقدام مالی، کشورهای ایران و کره شمالی به‌عنوان تنها کشورهای پرریسک جهان شناسایی شده‌اند. هرچند اندکی پس از برجام، ایران از فهرست اقدام متقابل FATF خارج شد. اقدام متقابل در ادبیاتFATF به معنی قطع ارتباطات مالی به‌طور کامل است. در سال 2016 وضعیت ایران از اقدام متقابل به ارزیابی دقیق تعدیل پیدا کرد. به نظر می‌آید در وهله اول تنها تصویب قوانین مورد تأکید FATF بتواند ایران را به‌طور کامل از لیست سیاه و اقدام متقابل دور کند. تاکنون چندین بار به ایران مهلت داده شده تا این دغدغه‌ها برطرف شود و پس از مهلت، دوباره تمدید شده است. اما قابل‌ تصور است که در صورت تحقق نیافتن خواسته‌های FATF ایران بار دیگر به وضعیت اقدام متقابل و لیست سیاه بازگردد، بازگشتی که خروج از آن بسیار سخت خواهد بود.