یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که سطح کربنیک اسید در آب دریا در حال افزایش است و باس دریایی اروپایی که به ماهی خاردار اروپایی نیز معروف است نیمی از ظرفیت بویایی خود را از دست داده است .اما چرا کاهش ظرفیت بویایی چطور می‌تواند زندگی این ماهی را به خطر بیندازد؟
خطر در کمین ماهی‌ها
به گزارش به نقل از ابتکار ،این ماهی‌ها از طریق حس بویایی از یافتن غذا تا شناسایی شکارچیان در مجاورت خود با خبر می‌شوند. به گفته محققان این ماهی اولین موردی است که مطالعه بر روی آن انجام شده و نتایج حکایت از تاثیر افزایش دی‌اکسید کربن در آب اقیانوس‌ها بر سیستم بویایی آنها دارد.
دانشمندان رفتارهای ماهی‌های جوان باس دریایی را در سطوح کنونی دی‌اکسید کربن تا سطوح مورد انتظار در اواخر قرن مقایسه کرده‌اند، دقیقا زمانی که پیش‌بینی می‌شود تا سطح گاز در اقیانوس‌ها تا دو و نیم برابر نسبت به سطح امروزی این گازها افزایش پیدا کند. آنها تغییرات زیادی را در رفتار ماهی‌هایی که بیشترین میزان اسیدی بودن آب را به دلیل سکونت در آن دریافت کرده‌اند، مشاهده کرده‌اند.
براین اساس نه تنها باس‌های دریایی با مشکل کاهش سرعت در شنا مواجه شده‌اند بلکه ظاهرا حضور شکارچیان خود را نیز متوجه نشده‌اند. این یافته‌ها که در مجله تغییرات اقلیمی منتشر شده است، به شواهد روبه‌روشدی در مورد خطرات ناشی از اسیدی شدن آب اقیانوس‌ها برای زندگی آبزیان اشاره دارد.
تحقیقات قبلی نشان داده است که دی‌اکسید‌کربن علاوه بر تاثیر مستقیم بر روی حس بویایی ماهی‌ها، به سیستم عصبی آنها نیز آسیب می‌رساند و پردازش اطلاعات در مغز آنها را مختل می‌کند و سبب می‌شود تا آنها دیگر قادر به شنیدن نزدیک شدن به شکارچیان نباشند. محققان می‌گویند: «هنوز معلوم نیست که چگونه و با چه سرعتی ماهی‌ها قادر به غلبه بر این مشکلات خواهد شد زیرا دی اکسید کربن در آینده افزایش پیدا خواهد کرد.»
دانشمندان علت اصلی این اتفاق ناگوار برای این آبزی را افزایش دی اکسید کربن در جو می‌دانند که به افزایش اسیدیته شدن اقیانوس‌ها منجر می‌شود چرا که این گاز در آب حل می‌شود و این پدیده که قبلا شناخته شده به حل کردن پوشش‌های بیرونی سخت صدف‌ها منجر می‌شود.
اقیانوس‌ها بزرگ‌ترین انبار کربن
برای اینکه بیشتر از این موضوع سر در بیاورید شاید بهتر باشد بیشتر درباره اسیدی شدن آب اقیانوس‌ها و ارتباطش با تولید کربن توسط انسان‌ها بخوانید. اسیدی شدن اقیانوس‌ها به معنی بروز تغییر در مواد شیمیایی تشکیل دهنده همه آب‌های اقیانوس‌ها و همچنین دمای آنها به خاطر دی‌اکسید‌کربن بیش از حد جو است. این تغییر در مواد شیمیایی، ph آب را پایین می‌آورد.
برای درک بهتر موضوع، ابتدا لازم است درکی از ph و دی‌اکسید‌کربن جو به دست آوریم. ph آب میزان اسیدی یا باز بودن آب است. مقیاس آن از صفر تا 14 است و 7 نقطه خنثی (آب خالص) است. اگر phبه صفر نزدیک‌تر باشد، آن آب اسیدیتر است و اگر به 14 نزدیک‌تر باشد، باز بودن آن بیشتر است.
در طول 20 سال گذشته، ثابت شده که ph اقیانوس‌های جهان در نتیجه انتشار دی‌اکسید‌کربن ناشی از فعالیت‌های انسانی رو به کاهش گذاشته است. اما چطور؟ جو از هوا و هوا از گازهایی شامل اکسیژن 21 درصد، نیتروژن 78 درصد، آرگون 0.9 درصد و دی‌اکسید‌کربن 0.04 درصد تشکیل است. این گازها به طور طبیعی در جو وجود دارند اما غلظت دی‌کسید‌کربن جو از زمان انقلاب صنعتی افزایش یافته است.
انسان‌ها در مقایسه با قبل سوخت‌های فسیلی خیلی بیشتری را می‌سوزانند. سوخت‌های فسیلی منبع اصلی تولید دی‌اکسید‌کربن هستند و اقیانوس‌ها بزرگ‌ترین انبار کربن در سیاره ما. آب‌های اقیانوس‌ها به طور مداوم با گازهای محیط واکنش نشان می‌دهند. به ویژه اقیانوس‌ها تا نیمی از دی‌اکسید‌کربن جو را جذب می‌کنند.
آنها با انبار کردن کربن نقشی کلیدی در چرخه کربن بازی می‌کنند. در این مورد، سطح و یا لایه فوقانی آب اقیانوس‌ها و یا دریاها دی‌اکسید کربن را جذب می‌کند و اسید کربنیک تشکیل می‌دهد. نتیجه این واکنش افزایش یون‌های هیدروژن در آب و کاهش یون‌های کربنات است که در نهایت به اسیدیتر شدن آب اقیانوس‌ها می‌انجامد.
تنوع زیستی ضامن بقا
حال که دلیل اسیدی شدن آب اقیانوس‌ها مشخص شد، شاید برای بسیاری جای سوال باشد که این یافته که حس بویایی ماهی خاردار اروپایی به نیمه رسیده، چرا باید موجب نگرانی انسان‌ها شود؟ «منفعت»؛ این تنها چیزی است که انسان‌ها در مواجهه با هر چیزی به آن فکر می‌کنند. گوناگونی گونه‌های جانوری و گیاهی اما دقیقا همان چیزی است که می‌تواند برای انسان‌ها سودمند باشد اگرچه به گفته دانشمندان زیست شناسی «مهم نیست یک گونه جانوری یا حتی گیاهی چه منافع مستقیم یا حتی غیرمستقیمی برای انسان‌ها دارد؛ حتی مهم نیست آن ارزش‌ها برای ما قابل لمس یا دیدن است یا خیر.
حتی جذابیت، هوش و ظاهر یک گونه نیز نباید دلیلی بر حفاظت آن باشد. زیرا مطالعات گسترده در عرصه زیست‌شناسی و محیط‌زیست در طول تاریخ ثابت کرده تمامی گونه‌ها اعم از کوچک یا بزرگ، زیبا یا زشت، باهوش یا تنبل همگی به نوعی در جایگاه خود ارزشمند است.»
با این حال اما وجود تنوع زیستی در طبیعت یکی از مهم‌ترین شاخصه‌ها برای بقای انسان است. فارغ از اینکه حیات انسان مستقیما به موجودات و گونه‌های گیاهی وابسته است ایجاد تعادل در طبیعت به وسیله همین تنوع زیستی امکان پذیر است و حتی می‌تواند انسان را از خطرات و بیماری‌ها در امان نگاه دارد. شاید باور این موضوع سخت باشد که کاهش تنوع زیستی ناشی از تخریب زیستگاه منجر به بیماری انسان می‌شود.
اما این ارتباط اولین بار در بیماری لایم (تب راجعه کنه‌ای) مشاهده شد. علت آن، یک باکتری موسوم به بورلیا بورگدورفری است که در یک اکوسیستم متنوع و سالم، مهره‌داران بسیاری -در یک مطالعه دست کم 125 گونه - می‌‌توانند به طور بالقوه میزبان آن باشند. هر میزبان بالقوه از نظر توانایی نگهداری و انتقال باکتری - صلاحیت مخزن- با میزبان دیگر متفاوت است.
موش‌های پاسفید بیش از 90 درصد کنه‌هایی را که یک وعده خون را کامل کنند آلوده می‌کنند. توانایی میزبان‌های دیگر کمتر است و احتمال انتقال عفونت در برخی به شدت کاهش یافته، بعضی از آنها نقش میزبان نهایی (dead-end host) را ایفا می‌کنند. موش‌های پاسفید در اکوسیستم‌هایی که تنوع زیستی آنها کاهش یافته تکثیر می‌شوند و منجر به اپیدمی‌های لایم می‌شوند.
به این ترتیب، خطر عفونت در انسان، ارتباط منفی قدرتمندی با تنوع زیستی دارد. همین چند مورد کافی است که برای جلوگیری از حیات آبزیان و تنوع زیستی آنها دست و آسین بالا بزنیم و فکری جمعی کنیم.
