خبرنگار ایسنای سمنان نیز که در این سفر دو روزه همراه با این اساتید زبان و ادبیات فارسی بوده به روایتی از این سفر که عمده آن در جنگل ابر شاهرود گذشته، پرداخته که از نظر می‌گذرد.
قدم زدن با ابرها در میانه جنگل، صدای مبهم باد در عبور از شاخه‌ها و برگ‌ها که به برخورد زخمه بر دوتار حاج قربان (1)و یا هم‌آغوشی سرانگشتان"شاهمیرزا"(2)با سرنای جادوی‌اش می‌ماند و موسیقی دلنوازی را در همه جا منتشر می‌کند.
شعر و سفر که عهدی ابدی با شاعران و ادیبان زبان فارسی و خصوصا ناصرخسرو، مولانا، سهراب سپهری و به ویژه سعدی شیرازی دارند، شاعری که به پای اشتیاق عزم سفر کرد و در آخر کار حکم کرد که :
بسیار سفر باید تا پخته شود خامی صوفی نشود صافی تا درنکشد جامی
لسان‌الغیب حافظ شیرازی اما چندان با سفر میانه خوبی نداشته اگرچه بهانه وی برای این مهم چندان هم بیراه نبوده که فرموده:
نمی‌دهند اجازت مرا به سیر سفر
نسیم باد مصلا و آب رکن‌آباد
اگرجه خواجه عزم سفری دیگر داشته چنانکه در غزلی دیگر آورده:
من کز وطن سفر نگزیدم به عمر خویش
در عشق دیدن تو هواخواه غربتم
و اما شاید بیش از همه این ناصرخسرو است که با سفر و زیبایی‌های آن درآمیخته است؛ سفر ناصرخسرو که ماوقع آن در سفرنامه‌ای گردآمده، شش سال و هفت ماه و 22 روز طول می‌کشد و گفته شده که این سفر با حساب مسیرهای فرعی آن بالغ بر سه هزار فرسنگ بوده است.
ناصرخسرو در سفرنامه خود با نثری سلیس و روان به وصف بی‌بدیل شهرها و مکان‌ها و مردمان می‌پردازد ناصرخسرو از بزرگترین شهرهای آن زمان و مهمترین مراکز علمی و دینی آن زمان بازدید می‌کند و در این سفرنامه فاصله شهرها، وضع شهرها، نوع لباس و خوراک مردم، واحد پول، وضعیت حکومت‌ها، مردم سرشناس و مشهور، ساختمان‌ها، آداب و رسوم مردم، صنایع و کشاورزی، وضع آبیاری و باغ‌ها، نوع خرید و فروش و واحد پول شهرها، معتقدات دینی و سیاسی، عادات و رسوم اجتماعی مردم مناطق مختلف، حوادث و وقایع تاریخی، وضع امنیت و آبادی شهرها و راهها، و جمعیت شهرها، اطلاعات گرانبهائی می‌دهد.
ناصرخسرو همچون یک گزارشگر امروزی در اثر خود به ثبت وقایع و رویدادها و مشاهدات خود می‌پردازد. از قضا، ایالت قومس یا استان سمنان فعلی در مسیر عبور ناصرخسرو بوده و چنانکه خود گفته: "دوم ذی القعده از نیشابور بیرون رفتم در صحبت خواجه موفق که خواجه سلطان بود. به راه کوان به قومس رسیدیم و زیارت تربت شیخ بایزید بسطامی بکردم، قدس الله روحه."
وی سپس در روز آدینه هشتم ذی القعده به دامغان و از آنجا از راه آبخوری و چاشتخوران به سمنان وارد می‌شود. اگرچه سفر ناصرخسرو برعکس سفر ما و اساتید خارجی زبان فارسی که از غرب به شرق در سفر بودیم از شمالشرقی به سمت غرب بوده اما حلاوت شعر ناصرخسرو نیز در این سفر و در جنگل ابر با ما است که:
درخت تو گر بار دانش بگیرد
به زیر آوری چرخ نیلوفری را
به هر روی به جنگل ابر که رسیدیم"صدای هوش گیاهان به گوش می‌آمد" و " رنگ دامنه‌ها، هوش از سرم می‌برد"(3)، جنگل وقتی که ابرها را به آغوش می‌کشد به یک غزل عاشقانه می‌ماند، غزلی ناب که گویی عصاره دلتنگی مولانا برای شمس تبریزی است، غزلی که لسان‌الغیب در خروسخوان یک سحر سروده و صبحدم ملتی را برای همیشه تاریخ مسخ خود کرده است.
آنجا در آن بلندای جنگل که به دره نگاه می‌کنی طبیعت با همه زیبایی‌های بکر و وحشی‌اش تو را "به امکان یک پرنده شدن" می‌برد، انبوه درختان جنگلی و تنوع و گونه‌گونی گونه‌های گیاهی در جنگل ابر کم‌نظیر است.
مجید آشوری، مدیرعامل موسسه حامی محیط زیست شاهرود در همین ارتباط به خبرنگار ایسنا گفت: در هر مترمربع از جنگل ابر، افزون بر 50 گونه گیاهی وجود دارد و همین در کنار ویژگی‌های منحصر به‌فرد دیگری، جنگل ابر شاهرود را به یک زیستگاه منحصربه‌فرد و یگانه تبدیل می‌کند.
وی، جنگل ابر را به مثابه بانک ژنتیک جهان دانسته و ادامه داد: جنگل ابر ده‌ها داروی گیاهی را در خود پرورش می‌دهد که بسیاری هنوز ناشناخته‌اند.
آشوری به سفر خود با یک گیاه‌شناس به این منطقه اشاره کرد و افزود: این گیاه شناس در این بازدید در یک فضای 100 متری، بیش از 40 گیاه دارویی شناسایی کرد. البته بسیاری از این گیاهان ناشناخته‌اند و تا کنون کار دقیق علمی بر روی آن انجام نگرفته و باید در این زمینه یک کار دقیق علمی انجام شود .
مدیرعامل موسسه حامی محیط زیست، این جنگل را با هیچ جنگل دیگری در ایران و جهان قابل مقایسه ندانست و اظهار کرد: در هیچ منطقه‌ای از دنیا بلوط و بوته‌های گون در کنار هم وجود ندارد، اما در جنگل ابر بواسطه شرایط اقلیمی منحصر به فرد، این دو گونه در کار هم وجود دارند.
آشوری در پاسخ به پرسشی پیرامون چرایی پدیده در کنار هم قرار گرفتن این دو گونه گیاهی، خاطرنشان کرد: این جنگل به دلیل ویژگی اکوتون بودن و اینکه مرز بین دو اکوسیستم تپه ماهوری و بیابانی و جنگلی است، به طور همزمان دو گونه بلوط و گون را در دامن خود می پروراند.
مدیرعامل موسسه حامی محیط زیست شاهرود در پاسخ به پرسشی در خصوص مناسب ترین زمان برای سفر به این جنگل گفت: مناسب ترین زمان برای سفر به این سایت گردشگری اواخر فروردین تا مهرماه است اگرچه جنگل زیبا ابر در همه اوقات سال دیدنی است. جنگل ابر در طول سال و در فصول مختلف دیدنی و زیبایی های خاص خود را دارد اما مسافرت به این منطقه برای خانواده ها در نیمه نخست سال مناسب‌تر است، چرا که در این موعد از سال گردشگران بهتر با پدیده تشکیل ابرها و رویارویی با اقیانوسی از ابر مواجه خواهند شد .
سفر ما اگرچه با جنگل ابر به اوج رسید و در بسطام بایزید پایان یافت اما سفر اساتید خارجی زبان و ادبیات فارسی از معدن نمک در گرمسار آغاز شد.
از طواف بر گرداگرد "ارگ سمنان" تا نگاه کردن به سازه قجری چشمه‌علی دامغان در آب که خود به یک شعر تر و تازه می‌ماند از راه رفتن در آب چشمه‌علی و آبتنی خردسالان بازیگوش تا زیبایی زمخت اقامتگاه‌مان در کلاته‌خیج و از آنجا تا راه فرعی که از شاهرود-آزادشهر به سمت جنگل ابر جدا و سر به تنهایی کوهسار می‌نهد، همه و همه تمام راه به یک چیز فکر می کردم آنجا "حیات نشئه تنهایی است"(4) و زمین و زیبایی در یک رویای سبز با ملحفه‌ای از ابرهای سپید به خوابی رویایی رفته است برای همین هر چه از سربالایی روستای ابر بالاتر می‌رفتیم، به وضوح احساس می‌کردم پله پله به ملاقات خدا نزدیکتر می‌شویم.
هرچه در جاده خاکی جنگل ابر به پیش می‌روی، زمین زیبایی‌های بیشتری به تو نشان می‌دهد انگار هرچه بیشتر بکوشی، سهم تو از این چشم‌اندازهای قشنگ بیشتر است و "قشنگ یعنی تعبیر عاشقانه اشکال"(5).
پیشتر که می‌روی این بار ابرها به پیشواز تو می‌آیند، باد اگر در جهت شرقی-غربی نوزد، ابرها مسافران جنگل را در آغوش می‌کشند و نگریستن به اقیانوسی از ابر از فراز دره‌ای در جنگل، تجربه‌ای است که جز در جنگل ابر تنها در خواب‌های خوش می‌توان دید.
تمام راه به یک چیز فکر می کردم آنجا "حیات نشئه تنهایی است"(3) اما حضور بیش از ظرفیت گردشگران نفس جنگل ابر را به شماره می‌اندازد.
بردیا شریفی از دوستداران محیط زیست و فعال گردشگری حجم بالای گردشگران را تهدیدی جدی برای جنگل ابر ممی‌داند و معتقد است: به آستانه تحمل جنگل ابر توجه نشده و شمار گردشگران و ورودی به این سایت منحصربه فرد گردشگری بیش از ظرفیت های آن است .
وی با اشاره به چرای دام ها در این منطقه حفاظت شده و خطر سگ های گله گفت: این مهم یکی دیگر از خطرات و تهدیدات موجود در منطقه جنگل ابر است.
این فعال گردشگری در پاسخ به این پرسش خبرنگار ایسنا که محیط زیست و منابع طبیعی استان پیش از این از خرید تعدادی از سامانه های عرفی در مناطق حفاظت شده استان و از جمله شاهرود خبر داده بودند آیا این اتفاق در مورد جنگل ابر نیفتاده است، اظهار کرد: همچنانکه امروز گله های گوسفند را در داخل جنگل دیدید، چنین اتفاقی حداقل در این سایت نیفتاده است.
وی با بیان اینکه بعید است ورود گله ها به جنگل ابر محدود شود ادامه داد: این دستگاه ها توان خالی کردن جنگل از دام ها را دارند چرا که مردم روستای ابر این جنگل را ملک خود می دانند و لذا خالی شدن جنگل ابر از دام و حتی محدودتر شدن آن در شرایط فعلی بعید به نظر می سد.
سه ویژگی مهم جنگل ابر
این مدرس گردشگری دانشگاه با بیان اینکه سه ویژگی مهم جنگل ابر را از دیگر مناطق جنگلی متمایز می کند گفت: نخست اینکه جنگل ابر آخرین بازمانده جنگل های باستانی جهان است و اهمیت دوم آن، اکوتون بودن آن است و سومین ویژگی خاص این جنگل وجود تلگه گاه ابرهای متراکم و امکان شکل گیری اقیانوسی از ابر در آن است. این سه ویژگی به صورت همزمان در هیچ جنگل دیگری در دنیا وجود ندارد و همین سبب اهمیت خاص این جنگل منحصر به فرد شده است.
شریفی با اشاره به دلایل تجمیع ابرها در این جنگل اضافه کرد: این منطقه کمترین ارتفاع را در البرز شرقی داشته و همجواری آن با مناطق مرتفع و وجود یک تیغه در میانه آن این منطقه را به تلگه‌ها ابرهای متراکم مبدل کرده است.
این مدرس دانشگاه یادآور شد: این ویژگی های منحصربه فرد سبب شده که در جنگل ابر شاهد قرار گرفتن همزمان گونه های گیاهی و جانوری متفاوتی باشیم به طوری که در این جنگل گون را در کنار توسکا و گونه ای از بلوط می بینیم و یا گونه جانوری دودائک را در کنار عقاب گردن طلایی و یا اشکول که گونه ای از راسو است را در محل زیست خرس قهوه ای می بینیم.
چشمه‌های ابر
وی با بیان اینکه جنگل ابر مرز بین دو اکوسیستم کاملا متفاوت است خاطرنشان کرد: در این منطقه اکوسیستم تپه ماهوری و نیمه بیابانی به اکوسیستم جنگلی و کوهستانی تبدیل می شود که همین ویژگی سبب شده که در این اکوتون به‌طور توأمان شاهد گونه های کاملا متفاوت باشیم.
شریفی از وجود سه چشمه در جنگل ابر خبر داد و گفت: معروفترین این چشمه ها، چشمه شاه پسند است که بسیاری از گردشگران به دلیل نزدیکی آن با آن آشنا هستند.
این دوستدار محیط زیست از چشمه ترشو به عنوان دیگر چشمه جنگل ابر نام برد و افزود: چشمه مریمی نیز که یک چشمه فصلی است و همچو چشمه ترشو برای دیدن آن باید پیاده روی کرد سومین چشمه جنگل ابر است.
وی از وجود رودخانه در این منطقه جنگلی خبر داد و گفت: این رودخانه در نزدیکی و امتداد منطقه "پلنگ آرام" واقع شده است.
سفر به جنگل ابر و آن دقایق خوشبو زودتر از آنچه فکر می‌کردم به پایان می‌رسد، کاروان ما به راه می‌افتد و حیات همچنان "نشئه تنهایی" است و بسیارانی نرم نرمک می‌رسند تا شاید شبی خاطره‌انگیز را در جنگل ابر برای خود رقم بزنند.
سفر ما اما با شعرخوانی گاه به گاه اساتید خارجی زبان فارسی، رنگی شاعرانه‌تر می‌گیرد. محمد کمال‌الدین استاد بنگلادشی زبان فارسی که زیبایی‌های این سفر را یگانه می‌داند، شعری از حافظ را می‌خواند و "کینس" استاد زبان فارسی در یکی از دانشگاه‌های کنیا که تصاویر رویایی جنگل ابر به وجد آمده به فارسی و با لهجه آفریقایی‌اش "یوسف گم‌گشته باز آید به کنعان غم‌مخور" را می‌خواند و من همچنان که می‌رویم به بازگشت و ملاقات دوباره با ابرها در این جنگل بکر و کم‌نظیر در روزی دیگر بار فکر می‌کنم.
پانوشت ها: (1) حاج قربان سلیمانی دوتارنواز و خواننده بزرگ موسیقی محلی خراسان/ (2) سرنانواز بزرگ موسیقی لرستان که اروپایی‌ها به وی لقب مروارید اقیانوس دادند/ (3 و4 و5 ) تکه‌هاو خوشه هایی از شعر مسافر سهراب سپهری
گزارش و عکس از هوشنگ حبیبی بسطامی، خبرنگار ایسنا
