به گزارش خبرنگار خبرگزاری مهر، «ژاک لاکان»، فیلسوف و روانکاو شناخته‌شده و کسی که شاید تاثیرگذاری او را تنها با فروید می‌توان مقایسه کرد، تا دهه پایانی حیاتش هم به عنوان یک اندیشمند ساختارگرا شناخته می‌شد. بویژه تاکید و کاوش او در خصوص مفهوم «سوژه» انسانی و بازسازی دوباره و حتی چندباره آن نشان از وجه تمایزی داشت که او را از عموم پساساختارگرایان جدا می‌کرد و باعث می‌شد، عموماً به عنوان یک ساختارگرا تلقی شود. پساساختارگرایان هم‌دوره با لاکان بر خلاف او، بیشتر تلاش می‌کردند مفهوم سوژه انسانی را به شیوه‌های مختلفی تخریب، واسازی و حتی حذف کنند. اما در این میان لاکان کاوش درباره «سوژه بودن»، «نحوه سوژه شدن» و «عوامل شکست در سوژه شدن»(روان‌پریشی) را هرگز رها نکرد و همواره به امکانات روانکاوی برای القای «رسوب سوبژکتیویته» پرداخت.
به همین دلیل «بروس فینک» نویسنده کتاب «سوژه لاکانی؛ بین زبان و ژوئیسانس» در اثرش بحث می‌کند که لاکان نمی‌خواهد مرگ سوژه را اعلام کند، بلکه ولادت دوباره آن را با تمام نیروهای شناختی و اخلاقی‌اش وعده می‌دهد. البته به گفته فینک لاکان بحث از سوژه و وعده ولادت دوباره آن را با مقتضیات خاصی همراه کرده است که برخاسته از متن روانکاوی بالینی و توصیه‌کننده آن است.
«بروس فینک» که خود یک روانکاو لاکانی، عضو موسسه آرمان فرویدی در پاریس و استاد روانشناسی دانشگاه دوکن است، در کتابش که حالا با ترجمه محمدعلی جعفری در دسترس خوانندگان ایرانی قرارگرفته است، تلاش کرده سیر تحول و تطور مفهوم سوژه نزد لاکان را با زبانی روشن نشان دهد. اما به دلیل اهمیت این مفهوم در اندیشه لاکان، فینک مجبور بورده از رهگذر واکاوی مفهوم سوژه به مهمترین عناصر روانکاوی و اندیشه فلسفی لاکان هم ورود کند و به شرح و بسط تقریبا کاملی از اندیشه‌های او بپرازد. فینک در این کتاب خواننده را به هزارتوی نظریه لاکانی سوژه می‌برد، او را راهنمایی می‌کند و شرح و بسطی از مفاهیم محوری لاکان از جمله «دیگری»، «ابژه‌ی a»، «بیگانگی و جداسازی»، «ساختار زمان‌مانند ناخودآگاه»، «استعاره پدری»، «ژوئیسانس(کیف)»، «تفاوت جنسی» و... ارائه می‌کند تا چشم‌انداز روشنی از آنچه لاکان انجام داد، به دست دهد.
او در بخش اول این کتاب به بررسی مفهوم «دیگری» در اندیشه لاکان می‌پردازد و روشن می‌کند که چطور برای روانکاو فرانسوی «دیگری» به منزله چیزی است غریب یا بیگانه برای سوژه‌ای که «هنوز تعین‌نیافته». در ضمن این بررسی او به فرایند روشن‌سازی «دیگری در نقش زبان»، «دیگری خیالی» (اگوی آرمانی)، «دیگری در نقش میل»، «دیگری در نقش ژوئیسانس (کیف)» و... دست می‌یابد.
در بخش بعدی کتاب، فینک تلاش می‌کند نشان دهد که چطور لاکان در دهه 1950 با فاصله گرفتن از مفاهیم پدیدارشناسانه‌ی اولیه‌اش؛ سوژه را همان اتخاذ موقعیت، در نسبت با «دیگری» در نقش زبان یا قانون فهم و تعریف می‌کند. به گفته فینک لاکان در این خصوص ارتباط سوژه با «ساحت نمادین» را برجسته کرده و صراحتا اذعان می‌کند که سوژه به معنای دقیق کلمه چیزی نیست جز موقعیتی که در نسبت با «دیگری» اختیار می‌شود. اما لاکان این تعریف را با توجه به رشد فرد در طول حیاتش تدقیق کرده و برای روشن شدن سوژه انسان رشدیافته، بر معنای میل، میلی که معطوف به دیگری است یا اساسا «میلِ دیگری» است، دست می‌گذارد و سوژه را این‌بار اتخاذ موقعیت، نسبت با «میل دیگری» تعریف می‌کند.
پس از این بحث مفصل و پردامنه، فینک در بخش سوم کتابش به مفهوم ابژه نزد لاکان رو می‌کند و آن را در کنار نظریه سوژه مورد بررسی قرار می‌دهد. همانطور که سوژه در آغاز به منزله اتخاذ موقعیت در نسبت با «دیگری» و سپس در نسبت با «میل دیگری» نعریف می‌شود، ابژه هم در آغاز به منزله فرد دیگر، مانند خود شخص و سرانجام معادل «میل دیگری» دانسته و تعریف می‌شود. اما نکته ظریف و بسیار مهم در این زمینه که لاکان بر آن تاکید می‌کند این است که «ابژه» به منزله چیزی که به نحوی میل سوژه را ارضا می‌کند، تعریف نمی‌شود، بلکه به منزله «علتِ میل» تعریف می‌شود.
فینک در بخش چهارم و پایانی کتابش، «سوژه لاکانی؛ بین زبان و ژوئیسانس» به منزلت گفتمان روانکاوی از رهگذر خدمتی که لاکان به روانکاوی کرده است می‌پردازد. فینک معتقد است که کار لاکان امکانات تاسیس روانکاوی به منزله گفتمانی را به ما می‌دهد که از جنبه تاریخی به خاستگاه علم متکی است و در عین حال می‌تواند روی پای خود بایستد. روانکاوری طبق مفهوم‌پردازی لاکان از آن، صرفا گفتمانی با مبانی خاص خود نیست، بلکه در موقعیت تحلیل ساختار و طرزکار رشته‌های دیگر هم قرار دارد و می‌تواند انگیزش‌های اصلی و نقاط ضعفشان را آشکار کند.
آنگونه که فینک نوشته، لاکان با معرفی ایده‌های روانکاوانه‌ی موجود در علم به امکان دگرگون‌سازی یا ایجاد تحول اساسی در علم اشاره می‌کند و بدین‌ترتیب به نوعی مرزهای علم را به عقب می‌راند تا ابژه‌ی پژوهش علمی را بازتولید کند. لاکان برخلاف آنان که ادعا می‌کنند روانکاوی همواره محکوم است که بیرون از قلمروی علم بماند، معتقد است که «علم هنوز از عهده انطباق با روانکاوی برنیامده است». چه بسا روزی گفتمان علمی چنان بازنویسی شود که روانکاوی را در قلمروی خود بگنجاند، اما در این مدت روانکاوی می‌تواند به بسط فعالیت‌های مستقل خود اعم از درمان بالینی و نظریه‌سازی ادامه دهد.
کتاب «سوژه لاکانی؛ بین زبان و ژوئیسانس» نوشته «بروس فینک» که نخستین بار با ترجمه علی حسن‌زاده از سوی نشر بان فیپا گرفته بود، با اختلاف زمانی اندکی با هم، از سوی دو مرکز نشر بان و ققنوس روانه بازار کتاب شده و در دسترس مخاطبان فارسی‌زبان قرار گرفته است. مترجم کتابی که انتشارات ققنوس منتشر کرده «محمد علی جعفری» است.
ترجمه فارسی «جعفری» از کتاب «فینک» در 365 صفحه، شمارگان 1100 نسخه و قیمت 35 هزار تومان به بازار کتاب راه یافته است.
