به منظور آشنایی با قوانین و چشم‌اندازی از مقوله مهاجرت با
ساسان حشمت، وکیل مدافع در دادگستری آلمان و کارشناس حقوق و مهاجرت خارجی‌ها، معاهدات بین‌المللی و روابط اقتصادی و تجاری بین کشور‌های ایران و آلمان که همچنین مشاور اتاق بازرگانی و صنایع ایران و آلمان نیز هست گفتگو کردیم. در این گفتگو محوریت موضوع مهاجرت‌های کاری و تحصیلی بوده است:
مهاجرت کاری، مراحل و اقدامات اولیه آن برای مهاجرت کاری به آلمان دو روش وجود دارد، نخست کار آزاد یا روشی که در ایران به سرمایه‌گذاری معروف است و دیگر کارت آبی
Blue Card است.
کارت آبی به قرینه «گرین‌کارت» آمریکا ایجاد شده و نوعی اقامت محسوب می‌شود. از سال 2009 تا 2012 کسانی که در اروپا زندگی نمی‌کنند اگر تحصیل‌کرده باشند و آلمان مدارک تحصیلی آن‌ها را به رسمیت بشناسد، آن‌ها می‌توانند در آلمان کار کنند. در این روش، دو حالت وجود دارد یکی اینکه افراد از طریق مدارک تحصیلی در آلمان دنبال کارفرما بگردند یا اینکه دارای شغلی خاص باشند و آلمان متقاضی شغل آن‌ها باشد؛ مثلا در حال حاضر پرستاری مورد نیاز دولت آلمان است. به این صورت بعضی افراد بدون نیاز به تحصیلات دانشگاهی می‌توانند اقامت بگیرند.
مشاغل مورد نیاز آلمان مشخص است و با مراتجعه به بنگاه‌های کاریابی می‌توان از چندوچون آن مطلع شد.درباره بعضی از رشته‌ها گاهی کشور متقاضی درباره کار یا تخصصی اعلام نیاز می‌کند و در این صورت آلمان برای این مشاغل بلوکارت صادر نمی‌کند.
اداره کار آلمان رشته‌هایی را مشخص و شرایط جذب نیروی کار مورد نیاز کشور را اعلام کرده است. دارندگان آن مهارت‌ها می‌توانند بدون داشتن مدرک تحصیلی اقامت بگیرند. مثلا افرادی که 5 سال در آی‌تی و کامپیوتر کار کرده باشند می‌توانند اقدام کنند. البته باید مهارت خود را به اثبات برسانند. پس از اثبات باید در دوره‌های کارآموزی شرکت کرده و در مجموع مراحلی را باید طی کنند. البته این مراحل ساده نیست و در صورت عدم حضور شخص آلمانی در رقابت خارجی‌ها شانس برتری دارند.
نوابغ هم از روز اول اقامت دائم می‌گیرند، اثبات نبوغ البته ساده نیست. می‌توان گفت: افراد موفق و دارای تخصص و مهارت که معمولا در کشور خودشان هم موفق هستند به تبع می‌توانند مهاجرت موفقی هم داشته باشند و در مقابل افرادی که سرگردانند و مهارت خاصی ندارند، تحصیلات معتبر انجام نداده‌اند و نمی‌توانند کارایی خود را ثابت کنند نمی‌توانند در آلمان یا هر کشور دیگر زندگی خوبی داشته باشند.
مراکزی در آلمان هستند که مدارک افراد را پیش از هر اقدامی بررسی می‌کنند که مورد تایید هستند یا نه، در صورت مورد تایید بودن و تمایل شخص برای آن‌ها به دنبال کارفرما هم می‌گردند. البته تمام مراحل می‌تواند قدم به قدم باشد تا شخص متضرر نشود. مثلا اگر مدرک او مورد تایید نیست فقط هزینه ارزیابی مدرک را خواهد پرداخت.
نکته دیگر این است که شخص مهاجر نمی‌تواند از ابتدا محل کار خود را مشخص کند: مثلا تصمیم بگیرد در شرکت زیمنس کار کند! این کارشناسان کاریابی هستند که بسته به تحصیلات و مهارت‌های افراد برای آن‌ها کار می‌یابند.
ویزای کار، محدودیت سنی و دانستن زبان آلمان برای کار در آلمان و گرفتن ویزا از این راه، محدودیت سنی وجود ندارد. در قانون، ضرورت دانستن زبان آلمانی نیز نیامده، ولی طبیعتا نیاز به زبان هست و بسته به شرایط کارفرما، شخص متقاضی باید انگلیسی یا آلمانی بداند. خارجی‌ای که در آلمان کار کند باید حداقل 60 ماه کار کرده باشد و بعد از این مدت اقامت دائمی می‌گیرد. حالا اگر شخص سطح آلمانی B1 داشته باشد، 31 ماه کار او تبدیل به اقامت دائم می‌شود.
وضعیت اقامت خانواده دارندگان بلوکارت یا اقامت کار خانواده به معنای زن و شوهر و بچه است که آن‌ها هم همراه شخص می‌توانند در آلمان زندگی کنند. آن‌ها امکان انجام کار آزاد و تحصیل را نیز دارند.
تسهیلات دارنده کارت آبی از دولت آلمان امکانات این افراد مثل یک آلمانی خواهد بود. بیمه کامل و امکان انجام کاری علاوه بر کار کارفرما دارد، می‌تواند در کنار کار تحصیل هم انجام دهد و پس از مدتی اقامت آن‌ها به اقامت دائم تبدیل می‌شود.
لغو ویزای کار در صورتی که کسی در آلمان پرونده قضایی یا سیاسی داشته باشد ویزای او باطل می‌شود. دارنده کارت آبی در صورتی که یک سال در آلمان نباشد نیز کارت او منقضی می‌شود. درباره مهارت کاری هم اگر نتواند مفید بودن و تخصصش را برای کارفرما ثابت کند، بنا بر مفاد قرارداد اولیه از کار اخراج می‌شود. این زمان آزمایشی ممکن است یک ماه تا شش ماه باشد، البته فرد مدتی زمان دارد که کار دیگری پیدا کند و اگر نتواند ویزا فسخ می‌شود.
قرارداد‌های هر کارفرمایی می‌تواند متفاوت باشد و از این رو شرایط و قواعد گوناگونی می‌تواند در مفاد آن باشد. آشنایی به قوانین یا همراهی شخص کاردان و آگاه به قوانین آلمان در عقد یک قرارداد خوب یاری‌رسان است.
ویزای سرما‌یه‌گذای قانون مربوط به سرمایه‌گذاری پیش از 2009 هم وجود داشت. در ابتدا، قانون آلمان این گونه بود که برای ایجاد کار آزاد شخص باید سرمایه داشته باشد. این سرمایه نخست 500 هزار یورو بود، بعد مبلغ به 250 یورو کاهش یافت، ولی باز هم جواب نداد و کلیت کار تغییر کرد و دیگر سقفی برای سرمایه قائل نشدند.
قانون این گونه شد که برای سرمایه‌گذاری دولت آلمان نیازمند افراد ثروندمند نبود، بلکه اگر کسی طرح و ایده خوبی داشت و ایده او قابلیت ایجاد شغل و کمک به اقتصاد آلمان را داشت، از او حمایت شده و برای اجرای طرحش اقامت می‌گیرد. مبلغ مورد نیاز اجرا شدن طرح و ایده شخص را نیز اتاق بازرگانی آلمان مشخص خواهد کرد. گاهی با چندین هزار یورو هم می‌توان ایده‌ای را برای کسب‌وکار شروع کرد.
برای عملی شدن طرح مذکور راه‌هایی برای گرفتن وام و سرمایه هم وجود دارد که پس از تایید طرح دارنده ایده می‌تواند به سراغ آن‌ها برود. گاهی هم برای ایده‌های خوب سرمایه‌گذار پیدا می‌شود.
تحصیل در آلماننخستین کار برای ادامه تحصیل در آلمان تحقیق درباره رشته و به رسمیت شناخته شدن مدرک و دانشگاه محل تحصیل در
دانشگاه‌های آلمان است. دولت آلمان کلیه
دانشگاه‌های ایران را برای پذیرش دانشگاه یا تایید مدرک به منظور کار قبول ندارد.
مشکل اصلی در حال حاضر برای دانشجویان گرفتن ویزا است. در سفارت به طور کامل مقاصد دانشجویان برای گرفتن ویزا بررسی می‌شود که شخص به منظور تحصیل مهاجرت می‌کند یا برای اقامت. مواردی مانند سن، وابستگی خانوادگی، ریز نمرات، رشته انتخاب شده و ....
- با این اوصاف از نظر شما بهتر است پذیرش دانشگاه را اول دانشجویان بگیرند یا برای گرفتن ویزا اقدام کنند؟
بهترین حالت ابتدا ارزیابی مدارک تحصیلی است، چون ممکن است پس از صرف هزینه کلا مدرک آن‌ها مورد تایید نباشد و ضرر مالی و زمانی کنند. مرحله دوم جستجو برای رشته و دانشگاه و گرفتن پذیرش و سپس ویزاست.
ممکن است پذیرش از دانشگاه اخذ شود، ولی مراحل ویزا به قدری طولانی شود که پذیرش از بین برود. این مورد پیش می‌آید برلی کار هم این مشکل هست، گاهی کارفرما اعلام آمادگی می‌کند، ولی ویزا صادر نمی‌شود!
شانس موفقیت با مهندسی، پزشکی یا علوم انسانی در حال حاضر برای پزشکی امکان بیشتری هست، مثلا دامپزشکی و پرستاری و ... برای کار هم اداره کار نیاز و عدم نیاز را باید مشخص کند.
متوسط زمان برای گرفتن اقامت در آلمانکارهای حقوقی و اداری اقامت چندان زمانی نمی‌برد، مشکل عمده در حال حاضر سفارت آلمان است. برای هر ویزایی زمان بسیار زیادی برای مصاحبه در نظر گرفته می‌شود؛ مثلا برای ویزای تحصیلی یک سال این زمان طول می‌کشد.
در اینجا این نکته را هم باید ذکر کنیم کلیه سفارت‌های آلمان در جهان در حال حاضر متقاضی زیادی برای گرفتن ویزا دارند، در مورد ایران هم می‌توان گفت که پرمتقاضی‌ترین سفارت در حال حاضر آلمان است. برای اخذ ویزا زمان دقیقی نمی‌توان گفت، ولی کمترین حالت 6 ماه است.
ویزای تحصیلی یا کار کدام ساده‌تر است؟بستگی به شخص دارد، اگر نمرات دانشجو خیلی خوب باشد، سابقه مشخص خوبی داشته باشد، سطح زبان آلمانی‌اش بالایی باشد و در مجموع سابقه مناسبی داشته باشد ویزای تحصیلی ساده‌تر است. دانشگاه‌ها راغب به پذیرش دانشجویان درس‌خوان هستند، در قوانین جدید دولت آلمان به دانشجویان پس از پایان تحصیل زمانی را برای پیدا کردن کار هم می‌دهد، به نوعی دانشگاه اعلام آمادگی می‌کند که نیروی متخصص پروش‌داده را حفظ و جذب کند. البته این زمان برای پیدا کردن کار مرتبط با تحصیل است.
نگاه کلی به ایرانی‌های در آلمان در مقایسه با مهاجران دیگر کشور‌ها هنوز می‌توان گفت که به ایرانی‌ها خوب نگاه می‌شود. رابطه این دو کشور قدیمی است و سابقه طولانی دارد. آلمانی‌ها، ایرانی‌ها را اهل کار و تحصیل می‌دانند، برعکس افغانی‌ها یا دیگر ملل که حتی سواد ندارند.
تاثیر پناهجویان عرب در جریان مهاجرت می‌توان گفت: این امر الان تاثیری ندارد، چند سال قبل که موج مهارجت زیاد شده بود دولت آلمان راه‌های پناهندگی را تغییر داد. آن دوره با یک درخواست کوچک این کار انجام می‌شد، ولی الان این طور نیست و قوانین تغییر کرده است.
